در این یادداشت آمده است: روحانی صبح امروز در حالی وارد اوفا محل اجلاس مشترک سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای و گروه بریکس شد که پیش از ترک تهران به خبرنگاران گفته بود: برگزاری اجلاس های منطقه ای در شرایطی که جهان از لحاظ اقتصادی از تک قطبی بودن و از لحاظ سیاسی از یکجانبه گرایی فاصله گرفته است، اهمیت مضاعفی دارند و با حضور در آنها می توانیم اهداف سیاسی و اقتصادی کشورمان را پیگیری کنیم.

این اظهارات روحانی نشان می دهد که جمهوری اسلامی با درک تغییرات عمده در سطح نظام بین الملل و گذار از دوره یک جانبه گرایی به دنبال تاثیر گذاری بیشتر در معادلات اقتصادی و سیاسی در جهان و منطقه است و با منطق مذاکره در صدد تعیین دیپلماسی چند جانبه خود در هر دوسطح منطقه ای و بین المللی است که بهترین فرصت برای تئوریزه سازی این گفتمان (چند جانبه گرایی) عضویت در سازمانهای بین المللی است که گروه بریکس (BRICS) متشکل از کشورهای قدرتمند اقتصادی یکی از این سازمانهاست.

باید قبول کرد که کشورهای شرقی در اوضاع کنونی روابط ایرن با غرب کمابیش موفق عمل کرده و این توفیق را داشته اند که در روابط با جمهوری اسلامی ایران معادله ضروری را ایجاد و منافع سیاسی و اقتصادی خود را تامین نمایند اما فرصت پیش آمده در اوفا به مدد دیپلماسی سازنده ایران در دو سال اخیر و حل فصل احتمالی پرونده هسته ای، این هشدار را به کشورهای تاثیر گذار در سازمان بریکس مثل چین و روسیه می دهد که در صورت مخالف با طرح عضویت ایرن، این تهدید وجود دارد که با نزدیکی بیشتر تهران به کشورهای غربی منافع حیاتی آنها در ایران با خطر مواجه شود لذا زمان جستجوی اشکال جدید نزدیکی روابط با تهران نه تنها به وسیله مکانیزم همکاری های دوجانبه بلکه از طریق عضویت کامل ایران در سازمانهای شانگهای و اتحادیه بریکس فرا رسیده است.

بریکس و امکان سنجی عضویت ایران

بریکس (BRICS) سر واژه ای مرکب از حروف اول نام کشورهای تشکیل دهنده گروهی است که مشخصه عمدة آن این است که اعضایش همگی در زمرة اقتصادهای نوظهور در جهان قرار دارند یعنی برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی. آن گونه که برخی صاحب نظران اظهار داشته اند، اگر ایران به این گروه از اقتصادهای سریعاً در حال رشد بپیوندد، در آن صورت نام این گروه از BRICS به BRIICS تغییر پیدا خواهد کرد و نه تنها عاملی تشدید کننده در عنوان آن (به دلیل تکرار حرف 'I') به حساب خواهد آمد بلکه ظرفیت این اتحادیه را نیز را تشدید خواهد نمود. دلایل خوبی وجود دارد مبنی بر اینکه با عضویت ایران، جایگاه «بریکس» در سیاست جهانی ارتقا خواهد یافت.

بریکس به عنوان یک ائتلاف فراقاره ای، ساختاربندی جدیدی برای اقتصاد و سیاست جهانی و تنها ائتلاف قدرتمند جهانی بدون مشارکت اروپا و امریکا است که این ظرفیت را دارد تا صدایی قوی در مجامع و مباحث مهم اقتصادی و سیاسی بین المللی باشد و سیطره نظم مسلط فعلی را به چالش بکشد. در حال حاضر دو کشور عضو بریکس، عضویت دائم شورای امنیت را دارند و سه کشور دیگر داعیه عضویت دائم در شورای امنیت و اصلاح ساختارهای سیاسی و مالی جهانی را دارند و از این نظر شایان توجه است.

در حال حاضر، این گروهی متشکل از پنج کشور با سطوح متفاوتی از قدرت می باشد، اما هدف مشترک آنها دستیابی به یک نظام بین المللی عادلانه تر است.

هر یک از اعضای «بریکس» در یکی از حوزه های سیاسی و اقتصادی در منطقه خود بازیگری عمده به شمار می آید، بنابراین، می توان گفت گروه مزبور با پوشش دادن مناطقی مانند اوراسیا، آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین از ابعادی جهانی برخوردارست. ترکیب گروه نیز جالب توجه است. دو کشور عضو یعنی روسیه و چین از اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل می باشند و از حق وتو برخوردارند. سه کشور عضو این گروه یعنی روسیه، چین و هند دارای سلاح هسته ای هستند. دو کشور دیگر، برزیل و آفریقای جنوبی، کشورهایی برخوردار از توانمندی هسته ای می باشند که عضو پیمان عدم اشاعه سلاح های هسته ای (NPT) هستند.

در حالی که سازمان همکاری شانگهای برای ایران از نظر همکاری منطقه ای اهمیت دارد، در سطح جهانی پیوستن به عضویت بریکس که یک نوع نیروی مقابل «گروه 7» است، جوابگوی نیازهای ایران است. در حال حاضر از نظر رسمی تحریم های اعمال شده از سوی سازمان ملل مانع از این امر می شود که این مانع در آینده نزدیک به احتمال قوی برطرف خواهد شد. ولی برخورد کشورهای عضو که اقتصاد آنها به سرعت توسعه می یابد، با عضویت ایران در بریکس مسأله دیگری است.

تا کنون کسی از آنها به طور جدی مسأله پیوستن تهران به بریکس را مطرح نکرده است در حالی که خود ایرانیان در اکتبر سال 2013 این تمایل خود را اعلام نمودند. در آن زمان سرگئی استورچاک نماینده روسیه ضمن تفسیر آرزوی ایران مبنی بر پیوستن به بریکس اظهار داشت: «گسترش بریکس و از جمله پذیرش اعضای جدید، در دستور روز وجود ندارد».

وی ضمن تشریح این موضع گیری خاطرنشان کرد که بریکس مشغول ایجاد بانک توسعه و رزرو ارزی است.

ایران علاوه بر نفوذ ژئوپولیتیک قابل توجه خود، به رغم تحریم های هولناکی که غرب علیه آن وضع کرده است، دارای اقتصادی در حال رشد و گسترش می باشد و این نشان می دهد که این کشور تا چه اندازه برای تبدیل شدن به یک اقتصاد پیشرو در آینده مصمم است. ایران مانند آفریقای جنوبی و برزیل به توانمندی هسته ای دست یافته اما همچنان به مقررات ان.پی.تی پایبند باقی مانده است. ایران در هر فرصتی دستیابی به کلیه انواع سلاح های کشتار جمعی از جمله سلاح های هسته ای را تقبیح کرده است.

ایران به عنوان یک قدرت با نفوذ در محیط منطقه ای ناپایدار و بی ثباتی که در آن در ایران، طرفداران سیاست «نگاه به شرق» منافع مشترک فراوانی با «بریکس» پیدا خواهند کرد.

رویکرد غرب به پرونده هسته ای ایران و تحریم های یکجانبه آن بیش از پیش ایرانیان را از غرب دور می سازد و آنان را به سمت «شرق» سوق می دهد، هر چند برخی ممکن است در مورد عضویت ایران در «بریکس» با توجه به رویارویی کنونی میان غرب و ایران بر سر برنامه هسته ای، احتیاط به خرج دهند، اما می توان چنین استدلال کرد که وارد شدن ایران در این گروه از تنش هایی که عمدتاً به دلیل سیاست های جانبدارانه غرب به وجود آمده خواهد کاست. نقش سازنده ایران در «بریکس» بی شک به هدف ایجاد یک نظم بین المللی عادلانه تر یاری خواهد رساند.

ایران بعد از رفع تحریم ها می تواند به توافقات فی مابین کشورهای عضو بریکس ملحق شود. سرمایه گذاری های بریکس در اقتصاد ایران و قبل از همه در بخش حامل های انرژی و ایجاد کریدور جنوبی حمل و نقل می تواند نه تنها توان اقتصادی جمهوری اسلامی ایران را به طور قابل توجهی تقویت کند بلکه نقش بریکس را در اقتصاد جهانی و از جمله در بازار جهانی مواد هیدروکربنی بالا ببرد. در عین حال نفوذ غرب در فرآیندهای جاری در اقتصاد جهانی تضعیف خواهد شد.

تهران در صورت عضویت در بریکس مواضع سیاسی خود را در نظام مناسبات بین المللی به طور چشمگیری تقویت خواهد کرد زیرا این باشگاه در اتخاذ تصمیمات راهبردی نقش فزاینده ای ایفا می کند. سود متقابلی در کار است: جمهوری اسلامی ایران که در مرکز خاور نزدیک و میانه واقع شده است، برای بریکس جایگاه کلیدی در این منطقه را تضمین خواهد کرد.

صدای تهران در امور جهانی بلندتر خواهد شد. پیوستن تهران به عضویت این سازمان یک کمبود آن یعنی فقدان نماینده با نفوذ جهان اسلام را جبران خواهد کرد.

ولی در حقیقت امر وجود اراده سیاسی طرفین – ایران و سازمان های مذکور - تعیین کننده خواهد بود. ظاهراً تهران هم باید فعال تر شود و با اصرار بیشتری رفتار کند زیرا قبل از همه ایرانیان از این تحولات سود خواهند برد. البته در حال حاضر نامزد های متعدد دیگر عضویت در سازمان همکاری شانگهای و بریکس وجود دارند که از نظر وزن و توان خود با ایران قابل مقایسه هستند (اندونزی، مالزی، آرژانتین و مصر). جهانیان از سلطه آمریکایی به تنگ آمده اند و می خواهند بر اساس موازین حقوق بین الملل و نه مفاهیم کاخ سفید زندگی کنند. و حالا بهترین فرصت برای راه اندازی روند مقابله دسته جمعی با خط تجاوزکارانه ایالات متحده که به بقایای توانمندی سابق خود متمسک شده است، فراهم می شود.

منبع: پایگاه اینترنتی الف

اول**1577