یک مطالعه جدید اسرار گردنِ دراز پلسیوسوروس‌ها را فاش می‌کند. دو استخوان دست نخورده از یک هیولای دریایی که جد گردن کوتاه پلسیوسوروس محسوب می‌شود در استان هوبی چین کشف شد که قدمت آن به دوره تریاس اولیه می‌رسد.

با مقایسه این فسیل تازه کشف شده از اجداد این گونه‌ی گوشتخوار با خویشاوندان گردن‌کوتاه خود، محققان نشان می‌دهند که چگونه پلسیوسور در طول زمان مهره‌های بیشتری را به گردن خود اضافه کرد و تبدیل به یک شکارچی انعطاف‌پذیر و مهیب شد.

راز گردن عجیب پلسیوسورها چیست؟

پلسیوسوروس‌ها گروهی از خزندگان دریایی باستانی بودند که از اوایل دوره تریاس تا اواخر دوره کرتاسه در زمین می‌زیستند. این موجودات مورفولوژی فیزیکی منحصربه‌فردی داشتند که به آنها کمک می‌کرد با زندگی در اقیانوس سازگار شوند.

پلسیوسورها شامل دو دسته گردن‌دراز (elasmosaurs) و گردن‌کوتاه (polycotylid) می‌شوند. کشف بقایای فسیل آنها یک گونه‌ی گردن‌بلند، یک نیم تنه بشکه‌ای شکل و چهار باله پارو مانند را نشان می‌دهد. گردنِ بلند این جانداران درصد زیادی از کل طول بدن آنها را تشکیل می‌داد و از چندین مهره تشکیل می‌شد که امکان حرکت انعطاف پذیر در زیر آب را برای آنها فراهم می‌کرد.

دیرینه‌شناسان به ویژه در کشف رمز و راز تکاملی در مورد گردن بسیار بلند این موجودات کنجکاو بوده‌اند که آنها را از دیگر موجودات دریایی متمایز می‌کند. یک مطالعه جدید به سرپرستی یک تیم بین‌المللی از کارشناسان بریتانیایی و چینی اکنون با کشف یک فسیل پلسیوسور ۲۵۰ میلیون ساله، دلیل دراز بودن گردن آنها را روشن کرده است.

طبق بیانیه رسمی، گردن بلند متمایز آنها در طول تقریباً ۲۵۰ میلیون سال پیش به سرعت رشد کرد. بقایای فسیلی پلسیوسارهای گردن کوتاه، طیف وسیعی از تنوع را از نظر اندازه، ویژگی‌های فیزیکی و سازگاری نشان می‌دهند.

به عنوان مثال، الاسموساروس متعلق به این گروه دارای ۷۲ مهره قابل توجه در آناتومی خود بود، خصوصیتی که در دوره کرتاسه پسین پدیدار شد. با اندازه بزرگ مهره‌های آن، گردن این گونه بیش از پنج برابر بدن آن بود.

در این مطالعه جدید، دانشمندان یک فسیل پلسیوسور 250 میلیون ساله را مورد بررسی قرار دادند که متعلق به گونه جدیدی از این راسته به نام Chusaurus xiangensis بوده است.

دو استخوان کامل این پلسیوسور تازه کشف شده از جانوران نانژانگ-یوآنان چین در استان هوبی کشف شد. Chusaurus جد گردن کوتاه پلسیوسورها در دوره تریاس اولیه بود و تاریخ‌سنجی رادیومتری نشان داد که قدمت آن به 248 میلیون سال قبل باز می‌گردد. این موضوع فسیل پلسیوسور تازه کشف شده را به یکی از قدیمی‌ترین فسیل‌های شناخته شده تبدیل می‌کند.

پژوهشگری به نام Qi-Ling Liu از دانشگاه علوم زمین چین در ووهان که این مطالعه را رهبری می‌کرد گفت: گونه‌ی جدید یک pachypleurosaur است که یک کلاد منقرض شده از خزندگان sauropterygian اولیه به‌شمار می‌رود. این گونه شبیه مارمولک‌های آبزی بوده و زمان وجود آنها به دوره تریاس محدود شده است. این جانداران در زمان خود نقش مهمی در اکوسیستم ایفا می‌کردند.

اعضای این گونه با داشتن بیش از 25 مهره، گردن خود را با افزایش تعداد مهره‌ها دراز کردند. گردن Chusaurus نشان می‌دهد که آنها برای گرفتن طعمه از آب، به ویژه ماهی‌هایی که سریع حرکت می‌کردند، مناسب بوده‌اند. پژوهشگران معتقدند به عنوان شکارچی‌ها احتمالاً آنها عمدتاً از میگوها و ماهی‌های کوچک تغذیه می‌کردند.

به طور معمول، موجوداتی مانند خزندگان و پستانداران که شامل انسان نیز می‌شود، دارای مجموعه‌ای از هفت استخوان گردن هستند که به آنها مهره‌های گردنی گفته می‌شود.

زرافه‌ها نیز هفت مهره گردن دارند. با این حال، هر یک از مهره‌های گردن زرافه‌ها به طور استثنایی دراز هستند و به آنها اجازه می‌دهد تا به ارتفاعات درختان برسند. اما گردنِ دراز این هیولاهای دریایی بسیار منحصربه‌فرد و جالب بود و سبب شد آنها به عجیب‌ترین جاندارانی که تاکنون شناخته شده‌اند تبدیل شوند.

تکامل گونه‌های دریایی پس از رویداد انقراض پرمین–تریاس

حدود ۲۵۲ میلیون سال پیش، انقراض دسته جمعی پرمین بیش از ۹۰ درصد از زندگی زمین را از بین برد. انقراض پرمین بزرگترین انقراضی بود که در زمین رخ داده‌ است که به آن به‌طور غیر رسمی «مرگ بزرگ» هم می‌گویند. این رویداد حدود یک سال کهکشانی پیش رخ داد که تشکیل مرز بین دوره پرمین و تریاس زمین‌شناسی است. ۹۶٪ از تمام گونه‌های دریایی و ۷۰٪ از مهره داران زمینی منقرض شدند.

خزندگان دریایی مذکور در اوایل دوران تریاس ظاهر شدند که معادل حدود چهار میلیون سال پس از این رویداد فاجعه بار انقراض جهانی می‌شود. اینکه چرا حدود چهار میلیون سال طول کشید تا زمین پس از مرگ خود در اثر این انقراض دوباره زنده شود، از پرسش‌های اساسی دانشمندان به شمار می‌رود.

انقراض بزرگ پیامدهای اکولوژیکی گسترده‌ای داشت و راه را برای ظهور اشکال جدید زندگی در طول دوره تریاس هموار کرد. اوایل تریاس زمان توسعه بود و خزندگان دریایی در آن زمان بسیار سریع تکامل یافتند که بیشتر آنها شکارچیان میگو، ماهی‌ها و دیگر موجودات دریایی بودند.

طویل شدن گردن به طور مستقل در چندین گروه چهارپایان از جمله زرافه‌ها و دایناسورها در خشکی، پرندگان و پتروسورها در هوا و سوروپتریژها (پلسیوسورها و خویشاوندان) در اقیانوس‌ها ظاهر شده است. گردن‌های بلند پلسیوسورها در تریاس اولیه شکل گرفتند، اما ماهیت و سرعت این کشیدگی مستند نشده است.

فسیل پلسیوسور ۲۵۰ میلیون ساله جدید ویژگی‌های کلیدی خویشاوندان تریاس میانی خود را نشان می‌دهد، اما گردن نسبتاً کوتاهی دارد، به اندازه ۰.۴۸ طول تنه، در مقایسه با  ۰.۸ از تریاس میانی به بعد.

تجزیه و تحلیل فیلوژنتیک مقایسه‌ای نشان می‌دهد که طویل شدن گردن به سرعت در تمام دودمان رخ داده است که احتمالاً ناشی از فشار تغذیه در زمان استقرار مجدد سریع انواع جدیدی از اکوسیستم‌های دریایی بوده است.