به گزارش خبرنگار ایکنا، صد و سی و سومین جلسه مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی، بعدازظهر امروز، هشتم خردادماه به منظور بررسی دو پیش‌دستور و دو دستور در محل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد.

سیدمحمدجواد آل احمد، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در ابتدای این جلسه ضمن گرامیداشت دو مناسبت ولادت حضرت معصومه(س) و ولادت با سعادت امام رضا(ع) و دهه کرامت گفت: امیدواریم به برکت وجود این بزرگواران شاهد گسترش فرهنگ قرآنی باشیم و بیش از پیش، بتوانیم آنچه که اهل بیت(ع) از ما توقع دارند، جامع عمل بپوشانیم. با تلاشی که دبیرخانه شورای توسعه فرهنک قرآنی انجام داد، از جهت برنامه‌ریزی جلسات مقداری جلو رفتیم، گرچه از جهت برنامه‌ریزی اسناد و دستور جلسات هنوز عقب‌ماندگی داریم، اما تلاش می‌کنیم به‌روز باشیم، اما گرفتار روزمرگی نشویم.

وی افزود: دغدغه ما و مطالبه جدی مدیران قرآنی کشور مرور اسناد و منشور توسعه فرهنگ قرآنی است. اینکه کجا بوده‌ایم، کجا هستیم و می‌خواهیم با این سند به کجا برسیم؟ قطعاً این سند با اهداف بلندی نوشته شده است، اما اینکه چقدر در این سند جلو رفته، نیازمند بررسی و بحث است و در این مورد باید روزآمد شویم.

دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی با اشاره به اینکه مقام معظم رهبری در دیدار با مدیران و معلمان آموزش و پرورش تأکید ویژ‌ه‌ای بر به‌روز شدن سند جامع مهندسی فرهنگی کشور داشتند، گفت: این موضوع مطالبه جدی خود بنده از دبیرخانه شورای توسعه است که این سند را مجدد ارزیابی کرده و روزآمد کند. بر همین اساس بخشی از آن باید اصلاح شود. باید ببینیم طی ۱۴ سال از تدوین این سند به چه افقی باید می‌رسیدیم که هنوز نرسیده‌ایم. ایراد کار کجا بوده است؟ آیا به بحث هماهنگ‌سازی و گفتمان‌سازی در این سند رسیده‌ایم؟

آل احمد با تأکید بر اینکه باید تلاش کنیم که شناختمان از این سند روزآمد شود، گفت: این سند، جامع و کامل است، اما سؤال این است که چقدر در بین خود ما قرآنی‌ها شناخته شده است؟ آیا در هماهنگ‌سازی کوتاه‌مدت و بلند‌مدت آن جلو رفته‌ایم؟ آیا در بخش اهداف کوتاه‌مدت این سند، در هماهنگ‌سازی و گفتمان‌سازی و در ریل حرکت کردن آن بوده‌ایم یا خیر؟ لذا از دبیرخانه توقع داریم به این سند اولویت دهد و آن را دنبال کند.

وی ادامه داد: معتقدم دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی تمام هم و غم خود را در مقابل سه الگوی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت از این سند بگذارد. اگر اهداف این سند را محقق کرده‌ایم که هیچ، اما آیا در مسیر مطالبه جدی که رهبر معظم انقلاب و خود این سند از ما دارد حرکت کرده‌ایم؟ گزارش‌گیری اسناد این سند بسیار مهم است؛ لذا نگاه جدید ما باید این باشد که اگر چیزی در مسیر خودش قرار نگرفته و از سند منحرف شده است، آن را در مسیر اصلی خودش قرار دهیم.

رصد جدی سند منشور توسعه فرهنگ قرآنی

دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی با بیان اینکه توقع داریم رصد جدی از سند منشور توسعه فرهنگ قرآنی داشته باشید، اظهار کرد: دبیرخانه به عنوان وظیفه جدی و جدید خودش رصد جدی این سند خصوصاً در بحث برش استانی این منشور را در دستور کار قرار خواهد داد. در کنار این موارد باید ببینیم ادبیات فرهنگ قرآنی و هماهنگ‌سازی در این عرصه محقق شده است یا خیر؟ امیدواریم که حکمرانی قرآنی در استان‌ها، پایتخت و کل کشور با یاری هم محقق شود.

بر اساس گزارش ایکنا، در این بخش محمدحسین محمدزاده، عضو حقیقی شورای توسعه فرهنگ قرآنی خطاب به دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی، گفت: ما جامعه قرآنی انتصاب شما را به این سمت بسیار مهم و یک فرصت می‌دانیم و حضور و عملکردتان را کاملاً مثبت ارزیابی می‌کنیم.

وی در ادامه گفت: یکی از اولویت‌های مهمی که بایستی نسبت عملیاتی خود را با آن مشخص کنیم و در ادامه با آن مواجه هستیم، برنامه هفتم توسعه است. اگر از این برنامه بگذریم این برداشت می‌شود که کاملاً پذیرفته شده است و ما بدون تفاوت نسبت به آن گذر کرده‌ایم و در نهایت به همان شکل هم اجرا خواهد شد، لذا به عنوان یک پیشنهاد به نظر می‌رسد که باید در دستور کار شورا قرار گیرد.

در ادامه این بخش رضا سلامت‌پناه، معاون دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی به اهمیت ادبیات توسعه فرهنگ قرآنی و جایگاه مدیران این عرصه اشاره کرد و مبانی این موضوع را در قالب پاورپوینتی ارائه داد.

بر اساس گزارش ایکنا، در بخش دیگری از جلسه مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی نوبت به اولین دستور این جلسه که ارائه گزارش و بررسی طرح قرارگاه قرآنی شدن مساجد که از سوی سازمان بسیج مستضعفین پیشنهاد شده است، رسید.

در این بخش، ابتدا حجت‌الاسلام والمسلمین حمیدرضا لیمویی، رئیس دارالقرآن سازمان بسیج مستضعفین به بیان نکاتی در مورد این طرح پرداخت و گفت: در خصوص طرح قرارگاه قرآنی شدن مساجد در طول هفته‌های گذشته با همت دوستان دبیرخانه کارگروهی تشکیل شد که این کارگروه کمی ملموس‌تر نسبت به وضعیت قرآنی مساجد، نظراتی را مطرح کردند. با توجه به فرموده رهبر معظم انقلاب نسبت به اینکه مساجد پایگاه قرآن شود و اقدامات دارالقرآن بسیج در سال گذشته و محور قرار گرفتن سازمان بسیج در راهبری از فعالیت‌های قرآنی مساجد و لزوم همکاری دستگاه‌های مختلف اجرایی در این طرح، «قرارگاه مسجد پایگاه قرآن» به شرح زیر در سه لایه کشوری، استانی و شهرستانی تشکیل شد.

وی هدف از راه‌اندازی فعالیت‌های قرآنی در مساجد را تبدیل شدن مساجد به پایگاه‌های قرآنی دانست و بیان کرد: مسجد قرآنی، مسجدی است که در آن فعالیت‌های قرآنی تعطیل نمی‌شود و به‌صورت مستمر فعالیت‌های تبلیغی ترویجی و آموزش‌های عمومی و تخصصی قرآن در آن برگزار می‌شود. این مسجد با راهبری امام جماعت و متخصصین قرآنی، فعالیت‌های خود را در سطح محل ارائه می‌دهد.

لیمویی در ادامه به فعالیت‌های قرآنی پیشنهادی برای اجرا در مساجد اشاره کرد و گفت: تشکیل کرسی‌های تلاوت هفتگی تدبرمحور یا محافل انس با قرآن ماهیانه، توسعه جلسات قرآن خانگی قرآن در سطح محله، ایجاد رقابت بین قرآن‌آموز‌ها به واسطه برگزاری مسابقات قرآن، تشکیل کلاس‌های آموزش قرآن کریم ازجمله کلاس‌های حفظ، روخوانی و روان‌خوانی، تجوید و مفاهیم، تلاوت نور، مهمانی نور به عنوان مهمانی و ارتباط بین مساجد قرآنی یک محل و مهد قرآن ازجمله این فعالیت‌ها می‌تواند باشد.

رئیس دارالقرآن سازمان بسیج مستضعفین به ارکان مسجد قرآنی اشاره کرد و گفت: ارکان مسجد قرآنی شامل فرد متخصص و دغدغه‌مند نسبت به فعالیت‌‎های قرآنی که می‌تواند مربی یا استاد قرآن کریم باشد، امام جماعت و هیئت امنای همراه با این استاد و مربی قرآن، تشکیل کلاس و برنامه‌ریزی فعالیت‌های تبلیغی ترویجی مثل محافل و مسابقات و تبلیغات مستمر در سطح محله است.

وی به طرح کلی مسجد پایگاه قرآنی اشاره و اظهار کرد: در این طرح با استفاده از ظرفیت مربیان، اساتید و مؤسسات قرآنی، فعالیت‌های قرآنی در مساجد شکل می‌گیرند. این فعالیت‌ها شامل آموزش‌های عمومی و تخصصی قرآن کریم، محافل، مسابقات بین مساجد، کرسی‌های تلاوت و مهد‌های قرآنی است. البته دارالقرآن بسیج با هم‌افزایی نهاد‌های مسئول به عنوان شتاب‌دهنده و تسهیل‌گر نقش ایفا می‌کند.

لیمویی ادامه داد: تولیدات رسانه‌ای فرهنگ‌ساز، ایجاد سامانه متمرکز با قابلیت‌های آموزشی همراه با رصد و ارزیابی مستمر، اعطای تشویقات برای حضور مربیان، مدرسان و مؤسسات و همچنین جامعه مخاطب و قرآن‌آموزان در مسجد و تدوین شیوه‌نامه‌های استاندارد آموزشی برای سنین مختلف در رشته‌های مختلف همراه با در نظر گرفتن اقتضائات مسجد و تدوین دوره تربیت مربی مدیر ویژه‌ علاقه‌مندان به مدیریت قرآنی در مسجد ازجمله فعالیت‌های مهم در اجرای این طرح ملی است.

رئیس دارالقرآن سازمان بسیج مستضعفین گفت: اساتید و متخصصان قرآنی پیشران اصلی این طرح به حساب می‌آیند که در کنار تسهیل‌گری و مانع‌زدایی و عمل قرارگاهی دستگاه‌های مسئول کار خود را به پیش می‌برند، در عین حال نقش بی‌بدیل فرهنگ‌سازی و معرفی فعالیت‌های قرآنی در مساجد توسط رسانه ملی غیر قابل انکار است.

نقد‌ها و نظر‌ها در مورد طرح مسجد، پایگاه قرآنی

بر اساس گزارش ایکنا، در بخش دیگری از این جلسه اعضای مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگی به بیان دیدگاه‌های خود در مورد این طرح پرداختند که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:

• هسته اصلی مدیریت کار قرآنی خود مسجد است.
• نمی‌توان در سطح ملی در این عرصه کار کرد. کار اصلی در این زمینه باید در خود مسجد شکل گیرد.
• در اسناد بالادستی اشاراتی به مساجد شده است این مصوبات باید مورد توجه قرار گیرد و با این طرح هماهنگ و یکدست شود.
• سازمان مسجد زیر نظر هیچ نهاد و دستگاهی نیست.
• موضوع پایگاه قرآنی شدن مساجد را محدود به داخل کشور ندانیم.
• یکی از سهل‌الوصل‌ترین مسیر‌های تحقق این دستورالعمل، برقراری ارتباط بین مدرسه و مسجد است.
• وزارت آموزش و پرورش آمادگی حمایت از این طرح را دارد.
• در اجرای طرح مسجد پایگاه قرآن باید به عنوان یک طرح آموزشی نگاه شود، طرح آموزشی نیز نیاز مبرم به منابع مالی دارد.
• جلسه قرآن‌محور این حوزه است و این واژه در این طرح مفقود است.
• تجربه به ما نشان داده است چنین طرح‌هایی نیاز به ساماندهی اساسی دارد.
• در حوزه محتوا باید بسیار دقیق و بر اساس مسائل روز جامعه پیش رفت. اینکه چه محتوا و چگونه تأمین شود نیز نکته مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
• مردمی ماندن مسجد در این طرح باید مورد توجه قرار گیرد.
• امام جماعت را محور طرح قرار داد.
• چنین طرحی نیاز به فازبندی و اجرای مرحله به مرحله دارد تا در صورت موفق بودن به صورت سراسری اجرا شود.
• ارائه سریع مطالبه قرآنی مقام معظم رهبری به یک دستگاه اجرایی یک خطای راهبردی است. کار‌های راهبری و راه‌سنجی و ... از شئون دبیرخانه‌ای است.
• مطالبه مقام معظم رهبری نیازمند یک فرایند بلندمدت است.
• نقاط تلاقی این طرح با دیگر مطالبات قرآنی حضرت آقا بررسی نشده است. نقطه تلاقی این طرح با مطالبه احیای جلسات خانگی قرآنی کجاست؟
• این کار، کار بسیج نیست.
• نهادسازی خارج از مسجد برای این موضوع جواب نمی‌دهد.
• برای اجرای مطلوب این طرح در هر مسجد یک شورای قرآن با مسئولیت امام جماعت تشکیل شود و در ادامه عملیات پیگیری طرح به اقتضای نیروی مستقر در مسجد صورت گیرد.
• باید این موضوع در منشور توسعه فرهنگ قرآنی یک بار دیگر بازنویسی شود.
• تربیت ائمه جماعات کلیدی‌ترین موضوع در این طرح است.
• بهترین و فعال‌ترین مجموعه در حوزه قرآن در مجموعه مسجد بسیج است.

بر اساس گزارش ایکنا، سیدمحمدجواد آل احمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی به بیان نکاتی پرداخت و گفت: باید محور این کار امام جماعت باشد و سابقه فرهنگی مساجد استخراج شود. امور مساجد نباید حکومتی و اداری باشد و باید بپذیریم آنچه که ملزومات این کار را در این حوزه دارد، بسیج است.

در انتهای بررسی این دستور با کلیات طرح و اصلاح برخی ارکان آن و شناسایی مساجد موفق قرآنی کشور به عنوان پایلوت این طرح موافقت شد.

ایجاد قرارگاه ملی مساجد

در بخش دیگری از این نشست محمدحسین حسنی، مدیرعامل خبرگزاری ایکنا، ضمن موافقت خود با اصل طرح گفت: حجت‌الاسلام والمسلمین حاج علی‌اکبری، رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه در دیدار با آیت‌الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه، خبر ایجاد قرارگاه ملی مساجد را داده‌اند که این قرارگاه متشکل از نمایندگان حوزه، سازمان تبلیغات، دفتر تبلیغات، اوقاف و شورای سیاستگذاری ائمه جمعه است.

وی افزود: با ایجاد این قرارگاه، یک اتفاق و عملکرد خوب این است که در طرحی که امروز تصویب شد، دوستان قبل از هر تصمیمی، با نمایندگان قرارگاه ملی مساجد جلسه داشته باشند و بخشی از مسئولیت و کار‌ها را با مشارکت این قرارگاه عملیاتی کنند. نکته بعدی توجه به تجربه مساجد موفق در نقاط مختلف دنیا است. امروز کشور‌های موفقی ازجمله سودان، مصر، ترکیه و... در عرصه مسجد داریم که در دل مساجد خودشان تجربه‌های بسیار خوب و شگفتی را رقم زده‌اند. این موفقیت قرآنی مساجد، اختصاصات زیادی دارد که مهم‌ترین بخش آن قاری راتب است.

موضوع قاری راتب موضوعی است که می‌توان به آن توجه کرد، امروز در ایران تنها یک مسجد داریم که قاری راتب دارد و آن حجت‌الاسلام سیدمحمدجواد موسوی‌درچه‌ای، قاری راتب مسجد امام خمینی(ره) است. در حالی که در مصر چیزی حدود ۱۵ هزار قاری راتب وجود دارد. موضوع بعدی کار مطالعاتی است که می‌توانیم نمونه‌های مساجد موفق قرآنی را شناسایی و معرفی کنیم.

براساس گزارش ایکنا، مصوبه مورد پیگیری بعدی، گزارش و پیگیری تصمیمات و مصوبات جلسات اخیر مجمع مشورتی بود. بر این اساس دستور انحلال و تسویه اتحادیه‌های سابق مردمی مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به وصول اعلام انحلال دو اتحادیه مردمی سابق، مقرر شد رئیس سازمان دارالقرآن‌الکریم تمام مسائل و آثار حقوقی قضیه که منجر به انحلال اتحادیه سابق موسسات مردمی می‌شود نهایی کرده و به مجمع ارائه کند تا این موضوع به طور رسمی اعلام شود.

همچنین دستور برگزاری جلسات مجمع عمومی و تعیین دبیران حوزه‌های مختلف انجمن خادمان، در بازه زمانی ۲ الی ۳ ماهه و رفع موانع حقوقی ثبت و استقرار انجمن مورد ارزیابی قرار گرفت و مقرر شد تا با معرفی ناظر به جلسات مجامع انجمن خادمان نسبت به روند‌ها نظارت شود. هیئت اجرایی پنج نفره هر یک از کارگروه‌ها انتخاب و متعاقب این انتخاب با حضور هیئت اجرایی این کارگروه‌ها، رئیس و دبیر هیئت اجرایی انتخاب شد.

بر همین اساس، هیئت اجرایی کارگروه مدیران انجمن خادمان قرآن به ترتیب سیدعلی سرسرابی به عنوان رئیس هیئت، محمدرضا پورمعین دبیر هیئت، سیدعباس انجام، کریم دولتی و مهدی قره‌شیخلو عضو اعلام شدند.

دستور دیگر تدقیق و بازبینی طرح جامع توانمندسازی و توسعه مشارکت‌های مردمی (پیش‌نویس ارائه شده در جلسه)، با محوریت حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان اوقاف و شورای توسعه فرهنگ قرآنی در کارگروه مشارکت‌های مردمی کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی ترویجی قرآن کریم بود.

برهمین اساس مقرر شد موضوع حمایت و پشتیبانی از مردمی‌سازی فعالیت‌های قرآنی در اولویت کمیسیون تبلیغ و ترویج و دبیرخانه شورا قرار گرفته و نتیجه کارگروه مشارکت‌های مردمی کمیسیون در دستور کار جلسات بعدی کمیسیون و شورا قرار گیرد.

همچپنین مقرر شد سایر تصمیمات و مصوبات اخیر طی جلسات مختلف مجددا بررسی و پیگری شود. مصوبه دیگر تلخیص و تصویب اولویت‌های اجرایی جهت سند‌های تبلیغ و ترویج و آموزش عمومی قرآن برای سال ۱۴۰۲ بود که از دستور خارج شد. آخرین مصوبه خارج از دستور این جلسه که مورد پیگیری قرار گرفت، اعلام وصول طرح تشکیل ستاد راهبری تدبر در قرآن توسط سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان دارالقرآن الکریم بود.

به گزارش ایکنا، مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی بازوی کارشناسی و مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی است که پاره‌ای تصمیمات آن به عنوان مصوبه شورای توسعه تلقی می‌شود. ازجمله اعضای مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی می‌توان به معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش، رئیس سازمان دارالقرآن الکریم، قائم مقام وزیر علوم در امور قرآنی و علوم انسانی، قائم مقام رئیس نهاد‌های قرآنی وابسته به دفتر مقام معظم رهبری، مدیرعامل ایکنا، رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه، قائم مقام معاون ارتباطات بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری، معاون فرهنگی و توسعه ورزش‌های همگانی وزارت ورزش و جوانان، مدیران شبکه تلویزیونی و رادیویی قرآن و ... اشاره کرد.

وهاب خدابخشی