به گزارش خبرنگار ایمنا، اواخر سال و اسفندماه که می‌شود، زنان ایرانی طبق سنت هرساله تصمیم به آماده و تمیز کردن خانه برای سال نو می‌گیرند. «خانه‌تکانی» سنتی قدیمی است که اگر به‌طورمعمول انجام گیرد، یک آداب اصولی در زندگی است که باید رعایت شود اما برای برخی، با افکار وسواس‌گونه همراه می‌شود که در ادامه، مشکلات شدیدی هم برای او و اطرافیانش ایجاد خواهد کرد؛ افکاری که شاید در طول سال نیز با آن روبه‌رو بوده‌اند، اما با نزدیک شدن به ایام خانه‌تکانی، بیش از پیش به وسواس عملی تبدیل می‌شود.

وسواس در زنان ممکن است به جایی برسد که خانواده‌ها را به دردسر بیندازد. متخصصان امر مطرح کردند که شست‌وشوی افراطی، یکی از شاخه‌های وسواس عملی است و افرادی که این اختلال را دارند تصور می‌کنند آلودگی‌های محیط به آن‌ها آسیب می‌زند و در مقابل، در حد افراطی به تمیز کردن می‌پردازند و به نظرشان هیچ‌گاه این شست‌وشوها کافی نیست و تمامی ندارد.

طبق تحقیقات این نوع از وسواس بیشتر در بانوان رایج است و علاوه بر مشکلات روحی و روانی که برای خود و اطرافیانشان به‌وجود می‌آورد، منجر به مشکلات جسمانی نیز می‌شود که التهاب و بیماری‌های پوستی و آلرژی، از میهمان‌های ناخوانده این اختلال خواهد بود.

روانشناسان معتقد هستند، شدت وسواس در افراد متخلف، متفاوت است و خود نیز انواع مختلفی دارد؛ کمال‌گرایی، آلودگی، علمی و انواع مختلف دیگری که در زمینه‌های گوناگون افراد به آن دچار می‌شوند و زندگی معمول آن‌ها دچار چالش می‌شود، هر کدام از انواع وسواس نشانه‌های مربوط به خود را دارد، اما تمام این رفتارها و اختلالات باید اصلاح و درمان شود، زیرا می‌تواند فرد را تا مرز جنون پیش ببرد.

دردسرهای خانه‌تکانی و وسواس

زهره قلیلی، مشاور خانواده در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درباره معنا و تعریف وسواس می‌گوید: وسواس فکری و عملی به معنای حساسیت افراطی است که در دو نوع تعریف می‌شود.

وی با اشاره به وسواس فکری و ایجاد اضطراب در پی آن، می‌افزاید: وسواس فکری یک سری افکار سمج، مزاحم و بسیار ناراحت‌کننده است که بدون اراده به سراغ فرد می‌آید و اضطراب شدیدی را در فرد ایجاد می‌کند.

این مدرس و مشاور خانواده ادامه می‌دهد: وسواس عملی، هنگامی است که فردی افکار سمج به سراغش بیاید و او برای رهایی از اضطراب، یک سری اعمال تکراری انجام دهد که به‌تدریج آن اعمال، غیرارادی شده، به وسواس عملی تبدیل می‌شود.

وی درباره وسواس عملی می‌گوید: برای مثال فردی فکر می‌کند دستانش ناقل ویروس کرونا است و اضطراب شدیدی او را درگیر می‌کند، برای آنکه از این ترس و اضطراب رها شود، بارها دستش را می‌شوید و درگیر وسواس عملی می‌شود که باید درمان شود تا زمینه‌ساز مشکلات عمیق روانی و جسمی در افراد نشود.

قلیلی با بیان اینکه گاهی کمال‌گرایی نیز نشانه وسواس است، تصریح می‌کند: اضطرابی که با روش‌های معمول آرام نشود، وسواس است؛ همچنین یکی دیگر از نشانه‌های وسواس کمال‌گرایی است، البته کمال‌گرایی که فرد را از زندگی عادی و معمولی خود بازدارد، نشان‌دهنده وسواس است.

نشانه‌های وسواس فکری چیست؟

وی در تعریف دیگر نشانه‌های وسواس، می‌افزاید: یکی از نشانه‌های وسواس شک و دودلی، درواقع ناتوانی در تصمیم‌گیری‌ها و انجام امور است و باید مدام در حال تغییر تصمیم خود خواهد بود، چراکه گمان می‌کند تصمیمی که گرفته است، وی را آن‌طورکه باید به نتیجه نخواهد رساند.

این مدرس و مشاور خانواده اضافه می‌کند: نشانه دیگر وسواس عملی، بررسی کردن است، به این دلیل که افراد درگیر با وسواس تردید در انجام کارها دارند و کارهای انجام شده را به‌طورمرتب بررسی می‌کنند، برای مثال همواره بررسی می‌کنند که آیا اجاق گاز را خاموش کرده‌اند، آیا خودروی خود را قفل کرده‌اند و تمام امور روزانه و فردی و اجتماعی خود را آنقدر بررسی می‌کنند تا مطمئن شوند، آن‌طورکه باید انجام شده است.

وسواس زمینه ژنتیکی دارد

وی در خصوص افرادی که بیشتر درگیر این بیماری می‌شوند، می‌گوید: وسواس زمینه ژنتیکی دارد و آمار وسواس در اصفهان و شهرهای سنتی بسیار بالا است، شهرهایی که درگیر آداب و رسوم و سنت‌های افراطی هستند، بیشتر درگیر وسواس می‌شوند.

قلیلی خاطرنشان می‌کند: خود افراد زمینه ابتلاء به وسواس را با انجام تشریفات بیش از حد به‌وجود می‌آورد و افرادی که معیارهای بالایی دارند و بیش از اندازه کمال‌گرا هستند، به طور قطع بیشتر از سایر افراد درگیر وسواس می‌شوند.

اهمیت مقابله با افکار وسواس‌گونه

وی درباره وسواس در ایام خانه‌تکانی، اظهار می‌کند: وقتی افکار وسواس‌گونه به سراغمان آمد، برای مثال جایی را تمیز می‌کنیم و بعد به نظرمان می‌رسد که تمیز نشده و باید آن عمل را چندین بار تکرار کنیم، نشانه‌های تکراری و دودلی را می‌بینیم، لذا لازم است بدانیم که در این شرایط خانه‌تکانی به یک کار وسواسی تبدیل شده است و ادامه آن می‌تواند فرد را با اختلالات روانی بیشتری درگیر کند.

این مشاور خانواده درباره راهکار و درمان وسواس خانه‌تکانی، می‌گوید: باید از کمال‌گرایی دست برداریم و نظافت خانه را تقسیم کنیم، لازم نیست همه کارها را در حد عالی انجام دهیم؛ بهتر است کار را تقسیم می‌کنیم و هربار نظافت یک بخش را انجام دهیم؛ همچنین نباید به افکار مزاحم و وسواس‌گونه برای تکرار تمیز کردن محل زندگی توجه کرد، زیرا ادامه این روند آسیب‌زا خواهد بود.

وی با بیان اینکه باید در خانه‌تکانی به میزان کافی بسنده کنیم، می‌افزاید: در انجام کارها یک میزان کافی و یک میزان کامل داریم، اگر درگیر میزان کامل شویم یعنی از وسواس تبعیت می‌کنیم، اما میزان کافی یعنی تا حد استاندارد کار را انجام می‌دهیم و بیش از آن دیگر، انجام آن کار را رها می‌کنیم تا دچار وسواس و مشکلات ناشی از آن نشویم.

مواجهه؛ بهترین درمان وسواس عملی

قلیلی درباره درمان وسواس، می‌گوید: انواع روش‌های درمانی مانند درمان‌های دارویی و روان‌درمانی برای وسواس وجود دارد که بهترین درمان وسواس، برای وسواس فکری و افکار سمج، پذیرش این افکار است؛ درواقع باید این افکار را بپذیریم و بدانیم که درمانی ندارد، زمانی که پذیرش انجام شود، فکرها به سراغمان می‌آید و بعد عبور می‌کند و تمام می‌شود؛ نباید از این افکار به هم بریزیم، زیرا تنها یک فکر است و رابطه‌ای با اتفاقات روزمره ندارد.

وی ادامه می‌دهد: برای مثال مادری که نگران است که مبادا از فرزندش به درستی مراقبت نکند، باید بپذیرد که این افکارش با بیماری فرزندش هیچ ارتباطی ندارد.

این مدرس و مشاور خانواده می‌گوید: بهترین کار برای وسواس عملی نیز مواجهه است، یعنی باید عکس آن کاری که نسبت به آن وسواس داریم، انجام دهیم؛ درواقع اگر جایی از محل زندگی خود را بیش از پنج بار دستمال می‌کشیم، بعد از یک بار دستمال کشیدن به خودمان بگوییم که دیگر کافی است و عمل را متوقف کنیم.

وی خاطرنشان می‌کند: البته به همین سادگی نمی‌توان با وسواس فکری و عملی روبه‌رو شد، بسیاری از اوقات روان‌درمانی‌های عمیقی نیاز است تا فرد با جلسات متعدد به درمان برسد.