بازار؛ گروه بین الملل: شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان، وزیر خارجه امارات در تماسی تلفنی با همتای ایرانی خود حسین امیرعبدالهیان ضمن تاکید بر تمایل ابوظبی به گسترش روابط تجاری و اقتصادی با تهران اعلام کرده بود که کشورش برای برگزاری نشست‌های کمیسیون مشترک و کمیته تجار و بازرگانان دو کشور و گسترش مناسبات دوجانبه آماده است.

در اوایل سال جاری انور قرقاش، مشاور امور دیپلماتیک رئیس امارات متحده عربی گفته بود که امارات ایران را به عنوان یک همسایه می‌بیند و به دنبال بهترین روابط با ایران است. در همین راستا امارات اعلام کرد که در چارچوب سیاست تحکیم روابط با ایران، روابط دیپلماتیک خود با همسایه شمالی را به سطح سفیر ارتقاء می‌دهد و بر این اساس سیف محمد الزعبی، سفیر پیشین امارات در تهران از تابستان امسال فعالیت خود را پس از هفت سال وقفه از سر گرفت.

این در حالی است که ایران از زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم بر تحکیم و تقویت مراوده با دول شرقی متمرکز شده است و گسترش مراودات و تعاملات با کشورهای منطقه و خصوصا همسایگان را در اولویت رویکرد دیپلماتیک خود قرار داده است.

با وجود تنش های دیپلماتیک بین ایران و شورای همکاری خلیج فارس، کشورهای عضو این شورا و به ویژه امارات متحده عربی به دنبال ایجاد فرصت های تجاری جدید برای ارتباط اقتصادی بیشتر با ایران هستند

در طی این سال‌ها روابط ایران و امارات را میتوان پر فراز و نشیب خواند، چنانکه گاهی رقابت‌ها و اختلافات موجود بین دو کشور به مراتب پررنگ شده است، اما به نظر می‌رسد که در طی مدت اخیر مقامات دو کشور در تعاملات دیپلماتیک رسمی و غیررسمی خود تلاش‌ کرده‌اند به رغم برخی از اختلافات، این روابط را مدیریت کنند. با وجود تنش های دیپلماتیک بین ایران و شورای همکاری خلیج فارس، کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و به ویژه امارات متحده عربی به دنبال ایجاد فرصت های تجاری جدید برای ارتباط اقتصادی بیشتر با ایران هستند. به سبب موقعیت جغرافیایی دو کشور و همسایگی آنها همکاری های تجاری و اقتصادی تهران و ابوظبی شکلی برد –برد به خود می گیرد و منافع بسیاری را متوجه هر دو طرف میکند.

همکاری های تجاری دوجانبه ایران و امارات

هرچند ابوظبی، پایتخت سیاسی امارات است، اما بخش عمده فعالیت‌های اقتصادی این کشور در شیخ نشین دوبی انجام می‌شود. دبی همواره در تجارت با ایران پیشگام بوده و حتی با وجود تحریم‌های اقتصادی آمریکا پس از خروج دونالد ترامپ، رییس جمهوری پیشین آمریکا از برجام از اصلی‌ترین شرکای تجاری ایران باقی مانده است؛ به گونه‌ای که در میان شرکای اصلی تجاری ایران، امارات از جایگاه بالایی برخوردار است. طبق آمارهای رسمی گمرک، امارات متحده عربی همواره جزء ۵ شریک اصلی تجاری ایران بوده است و یکی از عمده ترین تامین کننده کالاهای غیر نفتی ایران شناخته می شود.

عمده واردات ایران از دبی شامل ماشین آلات، وسایل نقلیه، تلفن همراه، کالاهای مرتبط با ساخت و ساز، آهن، فولاد، مواد غذایی و البسه است. مهم ترین محصول صادراتی ایران به امارات نفت خام است و اقلامی مانند سبزیجات، سرب خام، میوه جات، ادویه و سیمان هم در مرتبه بعدی قرار دارند. با توجه به سهم قابل توجه این کالاها در واردات امارات، به نظر می رسد که قیمت تمام شده این محصولات صادراتی ایران دارای قدرت رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی است. بنابراین، این فرصت برای سایر بازرگانان و تولیدکنندگان ایرانی نیز وجود دارد که در این بازار نقش فعالی ایفا کنند.

طی سالیان گذشته امارت همواره پلی برای تبادلات تجاری سایر نقاط جهان با ایران بوده است. در واقع کالاهای سایر کشورها از طریق بنادر امارات به ایران صادر میشوند. درواقع این کشورحاشیه خلیج فارس از طریق حمل و نقل کالا به ایران از طریق بنادرش سود میلیارد دلاری را عاید خود میکند.

به عقیده کارشناسان اقتصادی با توجه به پتانسیل‌های موجود و تمایل ایران و امارات به گسترش روابط تجاری، ظرفیت افزیش حجم مبادلات تجاری دوجانبه تا ۴۰ میلیارد دلار وجود دارد

سال گذشته محمدرضا طلایی، رییس مرکز تجاری ایران در امارات اعلام کرد که حجم مبادلات ۲ کشور طی ۹ ماهه سال ۱۵ میلیارد دلار بوده است، اما به عقیده کارشناسان اقتصادی با توجه به پتانسیل‌های موجود و تمایل دو طرف به گسترش روابط تجاری، ظرفیت افزیش حجم مبادلات تجاری دوجانبه تا ۴۰ میلیارد دلار وجود دارد.

اولین مرکز تجارت ایرانیان در امارات سال گذشته با هدف تسهیل روابط تجاری دو کشور افتتاح شد. شرکت های تولید کننده محصولات شاخص ایرانی میتوانند در این پلتفرم عضویت یابند و به معرفی محصولات تولیدی خود بپردازند. این پلتفرم همچنین شامل ارائه سرویس و خدمات فیزیکی و فضایی در مرکز تجارت جهانی دوبی است که با یک تیم بازاریابی حرفه‌ای شرکت های ایرانی را به شرکت های عربی منطقه خاورمیانه متصل میکند. در حال حاضر بالغ بر ده هزار شرکت ایرانی فعال در دبی حضور دارند. تنها در سال گذشته حدود دو هزار شرکت تولیدی ایرانی در امارات ثبت شده است که بیشتر آنها شرکت های کوچک و متوسط هستند. ایران همچنین بهمن ماه سال گذشته همایش فرصت های تجاری و سرمایه گذاری ایران را در دبی برگزار کرد.

مزایای امارات برای تجار ایرانی

در این میان جایگاه صادرات مجدد در اقتصاد امارات دارای شرایط مطلوبی است و انتظار می‌رود این کشور فرصت‌های مطلوبی برای بازرگانان ایران نه تنها در حوزه محصولات معدنی و نفت خام و محصولات کشاورزی، بلکه برای صادرات محصولات فن آورانه که حال حاضر نیز جزو اقلام صادراتی ایران به‌شمار می‌روند، داشته باشد.

تا زمان رفع کامل محدودیت‌های تجاری و مالی ایران، بخش خصوصی ایران می‌تواند با بهره گیری از ظرفیت‌های اقتصاد امارات حیات تجاری خود را حفظ کند و از امارات به عنوان سکویی برای صادرات کالاهای ایرانی به اقصی نقاط جهان استفاده کند.

تمایل امارات به استراتژی صادرات مجدد این فرصت را به وجود آورده است که تاجران ایرانی کالاهای خود را با حاشیه سود کمتر به امارات صادر کنند و از این طریق تا زمانی که محدودیت‌های موجود رفع شود، هم سهم خود در بازارهای بین‌المللی را حفظ کنند و هم از بنیه تولیدی و صادراتی کشور در مقابل تحریم‌ها محافظت می‌کنند

اگرچه ایران به دلیل تحریم های ظالمانه غرب ومحدودیت‌های موجود قادر به فعالیت و حضور مستقیم در بازارهای بین‌المللی نیست، اما تمایل امارات به استراتژی صادرات مجدد این فرصت را به وجود آورده است که تاجران ایرانی کالاهای خود را با حاشیه سود کمتر به امارات صادر کنند و از این طریق تا زمانی که محدودیت‌های موجود رفع شود، هم سهم خود در بازارهای بین‌المللی را حفظ کنند و هم از بنیه تولیدی و صادراتی کشور در مقابل تحریم‌ها محافظت می‌کنند.

موقعیت طلایی ژئوپلیتیک ایران برای ترانزیت کالاهای اماراتی

موقعیت جغرافیایی ایران قابلیت اتصال کشورها و مناطق مختلف جهان را داشته و می‌تواند نقش ترانزیتی ویژه ای در تجارت بین‌المللی ایفا کند. در زمان حاضر مجدداً موقعیت برای احیای ترانزیت ایران فراهم شده و فرصت بازیابی اثرگذاری اقتصادی-راهبردی کشور در اقتصاد جهانی مهیا است. عبور کالای تجاری سایر کشورها از ایران می‌تواند عوائد اقتصادی و راهبردی متعددی به همراه داشته باشد.

با توجه به پتانسیل ایران در راستای مسیر ترانزیتی به کشورهای همسایه، به ویژه کشورهای حاشیه دریای خزر و افغانستان میتوان از این مسیر می‌توان برای کشورهای همسایه و اتصال مسیر ریلی دریای خزر به شمال شرق کشور، کشورهای همسایه و مسیر جاده ابریشم نوین «کمربند جاده ای» استفاده کرد که لازمه آن فراهم ساختن زیرساخت هاست.

البته شایان ذکر است که آذر ماه سال گذشته کریدور ترانزیتی امارات-ترکیه از طریق ایران با عبور اولین محموله افتتاح شد که طی این مسیر پیش از این از بندر شارجه تا بندر مرسین ترکیه ۲۰ روز طول‌می کشید و به واسطه حضور ایران در این کریدور به ۸ روز کاهش یافت.

این محموله از مبدا امارات وارد بندر شهید رجایی شده و از مرز بازرگان به ترکیه رسید. زمان طی این مسیر که پیش از این از بندر شارجه امارات تا بندر مرسین ترکیه طی می‌شد به واسطه ایران به ۸ روز کاهش یافته است. این در حالی است که مسیر دریایی که مستلزم عبور از تنگه باب المندب، دریای سرخ و کانال سوئز بود ۲۰ روز به طول می‌انجامید.

این کاهش زمان در حمل و نقل کالا، یکی از موقعیت های خوبی است که ایران می تواند از آن بهره برده و کریدورهای تجاری میان کشورهای همسایه ایجاد کند.

البته پس از چندی مقام های ترکیه اعلام کردند که امارات با آنها در خصوص جایگزینی عراق به جای ایران در این کریدور مذاکره کرده است اما این در حالی است که مسیر کریدور زمینی ایران نسبت به مسیر عراق دارای امنیت و ثبات بالاتری است و میتواند موجب اطمینان خاطر تجار و بازرگانان در طول مسیر ترانزیت شود.

موانع توسعه صادرات ایران به امارات

وضعیت نابسامان و ناوگان های فرسوده حمل و نقل محصولات صادراتی کشاورزی از استان‌ها و شهرهای جنوبی به کشورهای حوزه خلیج فارس که موجب نابودی میوه و سبزیجات می‌شود از مهمترین چالش های پیش رو در این زمینه است، و بنابراین مدرن سازی و نوسازی حمل و نقل دریایی و تجهیز آنها به کانتینرهای یخچال دار گام اصلی پیش رو برای توسعه صادرات است.

به رغم نیاز امارات به امنیت غذایی، شوربختانه زیرساخت‌های حمل و نقل ریلی و زمینی نیز در صادرات محصولات کشاورزی و تولیدات داخلی ایران کافی نیست و ادامه روند سنتی صادرات این محصولات، تنها با پایین بودن قیمت تمام شده محصولات صادراتی موجب دور شدن ایران از این بازار خواهد شد. سخت گیری بانک مرکزی امارات بر حساب‌های بانکی ایرانیان نیز یکی دیگر از مشکلات این حوزه است.

نتیجه

با توجه به اهمیت متقابل ایران و امارات برای یکدیگر در حوزه مشارکت های اقتصادی، مبادلات تجاری و بازرگانی لازم است ایران با بهره گیری از دیپلماسی فعال اقتصادی اقدام به شناسایی موانع مراودات تجاری دو کشور کند تا بتواند از زیرساخت‌های منطقه‌ای امارات بهره مند شود.

از سوی دیگر با توجه به جضور گسترده فعالین اقتصادی، شرکت ها و بازرگانان ایرانی در امارات و مشارکت ایرانیان در طرح های صنعتی این کشور، ایران میتواند اقدام به نیازسنجی و شناسایی ظرفیت های تکمیل نشده این کشور کند و با همکاری مهندسین و شرکت های پیمان کاری ایرانی این ظرفیت ها را تکمیل کند.

از دیگر اقدامات لازمه ایران در این زمینه میتوان به برپایی نمایشگاه و فروشگاه دائمی و فصلی تولیدات ایرانی، حضور فعال تر بخش خصوصی در اکسپو دبی، توسعه گردشگری و صنایع دستی ایران در زمان اکسپو و پیوستن به FATF برای نقل و انتقال مالی در شعب ایرانی مستقر در امارات برای توسعه تجارت خارجی است.

از سوی دیگر با توجه به ورود شمار بالای گردشگر سالانه به امارات و نیاز این کشور به امنیت غذایی، ایران میتواند با توسعه صادرات محصولات باکیفیت غذایی خصوصا خشکبار ایرانی این بخش از بازار امارات را کاملا در دست گیرد و حیات تجاری خود را تقویت نماید تا به این ترتیب با انتخاب برنامه اقتصادی برد – برد مشوق بازرگانان بخش خصوصی امارات برای فعالیت و تجارت دوجانبه شود.