صاحب‌خبر - ایران و تاجیکستان از گذشته تا امروز برپایه فرهنگ و زبان مشترک، روابط دوستانه زیادی را در عرصه‌های مختلف با یکدیگر برقرار کرده‌اند. یکی از ویژگی‌های مهم برقراری این قبیل ارتباط ها پاسداشت و ترویج زبان فارسی است که روزنامه خراسان تا امروز در این زمینه به تهیه گزارش‌هایی پرداخته است. در ماه های اخیر، مسئولان دوکشور باهدف تحکیم روابط، برنامه های متعددی از جمله هفته‌های فرهنگی ایران و تاجیکستان را برگزار کرده اند. هفته فرهنگی جمهوری اسلامی ایران از 9 آبان امسال تا 15 آبان با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و تعداد زیادی از هنرمندان و مسئولان ایرانی در کشور تاجیکستان برگزار شد. این در حالی است که هفته فرهنگی تاجیکستان نیز از تاریخ 10 تا 17 مهر امسال به مدت یک هفته با حضور مسئولان فرهنگی و هنرمندان این کشور در شهرهای شیراز، تبریز و تهران برگزار شده بود. اگر چه از سال 95 روابط دو کشور به دلیل دخالت‌های برخی عوامل خارجی کم رنگ شده بود اما تقویت روابط درماه های گذشته را می‌توان به فال نیک گرفت. به مناسبت برگزاری هفته‌های فرهنگی ایران و تاجیکستان، روزنامه خراسان در قالب پرسش های اختصاصی از نظام‌الدین زاهدی، سفیر فوق‌العاده و تام‌الاختیار جمهوری تاجیکستان در ایران، به بررسی چرایی اهمیت تقویت هر چه بیشتر روابط فرهنگی و تأثیر آن بر دیگر مناسبات بین المللی دوکشور پرداخته است. لطفاً، توضیحاتی درباره میزان استفاده مردم تاجیکستان از زبان فارسی در زندگی روزمره ارائه بفرمایید. تاجیکان و ایرانیان را مشترکات زیاد تاریخی و فرهنگی به هم پیوند می دهد که یکی از آن ها زبان است. ما زبان مشترک داریم که در تاجیکستان به‌عنوان زبان تاجیکی و تاجیکی – فارسی معروف است. تاریخ گواه است که در همه زمان‌ها زبان مشترکِ ما پاسدار و محافظِ هویتِ ملی، حافظِ تاریخ، فرهنگ و آیین و سنت‌های اقوام فارسی زبان بوده است. این رسالتِ بزرگ را زبان ما در لحظه‌های دشوارِ تاریخ که خطر و چالش‌هایی هستیِ معنوی و هویتِ ملیِ گذشتگانِ ما را تهدید می‌کردند، در بهترین وجه به اجرا رسانیده است. همین زبان مشترکِ ما بود که با وجود تهاجمِ پیوسته بیگانگان به ایران‌زمین و کشورداریِ آن ها در این قلمروی کهن در طول قرون وسطی، همچون زبان، ادب، علم، فرهنگ و دولت‌داری باقی ماند و با هستیِ خود هستیِ معنوی ایران‌زمین را تداوم بخشید. در تاجیکستان در دوران شوروی وقتی عوامل هویت‌زدا و فشارها بر فرهنگ و سنت‌های ملی مردم تاجیک گسترش پیدا کردند، همان رسالت حفظ هویتِ ملی و فرهنگ را زبانِ تاجیکی به‌عنوان شاخه‌ای از زبان مشترک ما به دوش خود گرفت و نگذاشت که تاجیکان از فرهنگ و معنویت خود جدا شوند و از کیستی و چیستی خود محروم شوند. پس از کسب استقلال دولتی در تاجیکستان، با ابتکارات رئیسِ محترم جمهوری تاجیکستان جناب امامعلی رحمان که پرچم‌بردار راستین حمایت از زبان، معنویت و فرهنگ نیاکان شناخته شده‌اند، دوره نو برای پیشرفت زبان تاجیکی شروع شد، دایره استفاده آن گسترشِ کامل پیدا کرد و با پذیرش قانون ویژه زبان تاجیکی در مسند زبان رسمی استقرار یافت و جهت پاسداشت روز 5 اکتبر (برابر با 13 مهر) در تقویمِ کشور روز زبانِ تاجیکی اعلام شد. امروز همه شهروندان کشور به این زبان مسلط هستند و در همه وزارتخانه‌ها، مؤسسات، مدارس و دانشگاه‌ها این زبان کاربرد دارد و هیچ محدودیتی برای آن قائل نیستند. همه‌روزه برنامه‌های تلویزیون و رادیو به این زبان پخش می‌شوند، روزنامه ها، هفته‌نامه ها، مجلات و کتاب ها منتشر می‌شوند و کارگزاری، تحصیل در مدارس و مکاتب و دانشگاه‌ها با این زبان انجام می‌شود. آشنایی مردم کشورهای ایران و تاجیکستان با فرهنگ یکدیگر تا چه حد در دیگر مناسبات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دو کشور اهمیت دارد؟ آشنایی مردم تاجیکستان و ایران با فرهنگ یکدیگر که از عمومیتِ فرهنگی دو ملت نشئت می‌گیرد، بسترِ مناسب برای توسعه همکاری‌های دوجانبه در تمامِ حوزه‌ها از جمله تجارت و اقتصاد، ادب و فرهنگ، علم و فناوری و... است. هم‌زبانی و هم‌فرهنگی یک امتیاز و نعمت بزرگ به شمار می‌آید. پس از سفر رسمی رئیسِ جمهوری اسلامی ایران جناب سیدابراهیم رئیسی به تاجیکستان در شهریور سال گذشته و سفر رئیس جمهوری تاجیکستان جناب امامعلی رحمان در خرداد امسال به ایران افق‌های نو همکاری میان دو کشور دوست و برادر باز شدند. چه برنامه‌هایی با موضوعات معرفی فرهنگی و گردشگری در دستور کار قرار دارد؟ شاید بتوان گفت در دنیای معاصر، سینما حرف اول را می‌زند. ما در گذشته چند فیلم مشترک با حضور هنرمندان تاجیکستان و ایران داشتیم، از جمله فیلم‌های «در چشم باد»، «معلّم»، «شکرانه» و... . این فیلم‌ها با استقبال صمیمی سینماگران و علاقه‌مندان هنر مواجه شدند. در زمینه سینما و تئاتر ما می‌توانیم پروژه‌های مشترک جذابی داشته باشیم. زبان و تاریخ مشترک و واحد ما، زمینه و ظرفیت مناسب برای تعمیق این بخش از همکاری‌های دو کشور است و این یکی از مهم‌ترین برنامه‌هایی است که باید به آن توجه ویژه‌ای شود. مردم تاجیکستان بیشتر با کدام شاعران و نویسندگان کهن و معاصر ایران آشنایی دارند؟ نمایندگان شعر و ادب ایران‌زمینِ تاریخی، مفاخر فرهنگی مشترک تاجیکان و ایرانیان و اقوام دیگرِ فارسی‌زبان هستند. تاجیکان ضمن افتخار به شعر ابوعبدا... رودکی که زادبومش تاجیکستان امروزی است و برادران ایرانی او را برحق پدر شعر فارسی می‌دانند، به فردوسی طوسی، سعدی و حافظ شیرازی، ناصرخسرو قبادیانی، مولانا جلال‌الدین بلخی، عبدالرحمن جامی، نظامی گنجوی، بیدل دهلوی و صدها نفر دیگر که آثار ماندگارشان به زبان مشترک ماست، می‌بالند و می‌نازند. افزون‌براین، آثار این بزرگان مانند ثروتِ معنویِ نیاکان مشترک ما در تاجیکستان مورد تحقیق و نشر قرار گرفته و امروز مردم ادب‌پرور و فرهنگ‌دوست تاجیکستان به آثار آن ها دسترسی کامل دارند. درباره آشنایی تاجیکان با شاعران و نویسندگان معاصر ایرانی باید گفت که مردم ما چه خاص و چه عام به فرهنگ و هنر معاصر ایران علاقه شدید دارند و آن ها را همیشه پیگیری می‌کنند. چنان که دانش‌آموزان کشور ما از کتاب های درسی دبستان با اشعار شعرای ایران، از جمله ملک‌الشعرای بهار، ایرج میرزا، پروین اعتصامی، سهراب سپهری، نادر نادرپور، مهدی اخوان‌ثالث، محمدحسین شهریار، فروغ فرخزاد، سیمین بهبهانی، هوشنگ ابتهاج (سایه)، قیصر امین‌پور، علیرضا قزوه، فاضل نظری و دیگران آشنا هستند. جالب آن است که شعر «مادر» ایرج میرزا را که در کتاب های درسی مکاتب ما آمده است، بیشتر دانش‌آموزان حفظ هستند. همین‌طور اهالی علم و ادبای ما با آثار ادیبان و دانشمندان معاصر از جمله مهدی محقق، شفیعی کدکنی، سیروس شمیسا، غلامعلی حدادعادل، رستگار فسایی، محمّدجعفر یاحقی، بهاءالدّین خرّمشاهی، میرجلال‌الدین کزازی، جلال خالقی مطلق، محمود دولت‌آبادی و... آشنا هستند و در تحقیقات ادب‌شناسی خود از افکار و اندیشه‌های ایشان استفاده می‌کنند. همچنین، علاقه‌مندانِ موسیقی و سرود در تاجیکستان با آثار چکناواریان، محمدرضا شجریان، علیرضا قربانی، علیرضا افتخاری، سالار عقیلی، محسن چاوشی، شهرام ناظری و... آشنایی عمیق دارند و به نبوغ هنری آن ها ارج می‌گذارند. میزان همکاری‌های دانشگاهی دو کشور در زمینه زبان و ادبیات فارسی چقدر است؟ همه‌ساله در قالب سفرهای متعدد د انشگاهیان و دانشجویان به ایران و تاجیکستان، تبادل استاد و دانشجو دارند و دوره‌های بازآموزی زبان فارسی در بنیاد سعدی، همکاری‌های انتشاراتی، برگزاری همایش‌ها و نشست و کنفرانس‌های علمی و ادبی میان دو کشور می‌تواند تأییدی در این زمینه باشد. با توجه به این که دانشگاه‌های معتبری در دو کشور داریم که مدارک آن ها از سوی جامعه علمی جهانی تأیید شده است، تقویت این بخش از همکاری‌ها به نفع دو کشور است. لطفاً، درباره میزان اهمیت شناخت کامل دو کشور از فرهنگ و تمدن یکدیگر و تأثیر آن در زمینه منافع بین‌المللی و پاسداشت زبان فارسی توضیحاتی ارائه بفرمایید. هر اندازه مردم دو کشور با دستاوردها و پیشرفت‌های یکدیگر آشنایی عمیق داشته باشند، به نفع و سود دو ملّت است. ما در گذشته‌های نه چندان دور هرگز رفت و آمدها و مناسبات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را قطع نکرده بودیم. بسیاری از ادبای تاجیکستان و ایران که میراث مشترک ما محسوب می‌شوند، آن چنان در ترکیب فرهنگِ هم تنیده‌اند که این کشورها را وطنِ اصلی خود می‌دانستند. علی همدانی، عارف بزرگ از همدان ایران هم اکنون در شهر کولاب تاجیکستان آرمیده است، کمال خجندی، شاعر صاحب نام از خجند تاجیکستان برخاسته و در شهر تبریز مدفون است. بر مبنای مشترکات، دو کشور در نهادهای بین‌المللیِ فرهنگی مثل یونسکو می‌توانند همکاری‌های گسترده را برای معرّفی زبان، ادب و فرهنگ مشترک، آیین و سنت‌های کهن گذشتگان، مفاخر مشترکِ علمی و ادبی و غیره راه‌اندازی کنند. در تأیید این مطلب باید از جشن نوروز یاد کرد که با تلاش کشورهایِ هم‌فرهنگ به‌عنوان جشنِ بین‌المللی به رسمیت شناخته شده است. ظرفیت‌ها برای پاسداشت زبان و فرهنگِ مشترک در عرصه بین‌المللی زیاد است و خوشبختانه همکاریِ دوجانبه نیز در این راستا ادامه دارد. تاجیکستان آماده است که همکاری را در این حوزه با ایران بیش از پیش تقویت کند.∎​