گروه سیاسی/ رهبر معظم انقلاب اسلامی روز گذشته در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت، بررسی و بیان عملکرد دولت و یاد و زنده نگه داشتن حوادث مهم انقلاب و ۴۳ سال اخیر را دو رویکرد اساسی هفته دولت برشمردند و با تشریح توفیقات یک‌ساله دولت، در بیان توصیه‌های مهم از جمله درباره اولویت مسأله اقتصاد افزودند: مردم در همه حوادث و رویدادها «قهرمان اصلی سرگذشت انقلاب» بوده‌اند و این واقعیت مایه درس و عبرت است و به همه مسئولان نشان می‌دهد با این ملت باید چگونه رفتار کرد.
شهیدان رجایی و باهنر دو مدیر تراز
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، شهیدان رجایی و باهنر را دو مدیر تراز انقلاب اسلامی خواندند و با اشاره به اینکه شهادت، پاداش شایسته پروردگار به این دو عزیز بود، گفتند: غفلت و فراموشی حوادث بزرگ، آفت مهمی است که باید همه از آن پرهیز کنیم. رهبر انقلاب «برانگیختگی عمومی ملت در دوران انقلاب»، «حیرت استکبار در مقابل عظمت انقلاب»، «دشمنی‌های بی‌وقفه زورگویان جهانی»، «بی دفاع بودن کشور و پایتخت در مقابل حملات هوایی صدام»، «جولان دادن تروریست‌ها در سراسر کشور و ناامنی سال‌های اول انقلاب»، «عملکرد دولت‌ها و مجالس مختلف پس از انقلاب»، «حضور تعیین‌کننده ملت در حماسه دفاع مقدس و دیگر جبهه‌های مقابله با دشمنان» و «حضور بی‌دریغ و تحسین‌برانگیز مردم در راهپیمایی‌ها و مراسم مختلف» را از جمله مسائلی خواندند که یاد آنها باید دائم در ذهن جامعه زنده باشد.
حضور بهیادماندنی ملت در تشییع سردار سلیمانی
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در همین زمینه با یادآوری حضور بهیادماندنی ملت در تشییع سردار شهید حاج قاسم سلیمانی افزودند: مسائل مشابه از جمله حضور پرمعنا و گسترده مردم در تشییع پیکر آیت‌الله ناصری در اصفهان و مشارکت عجیب مردم در میهمانی غدیر نشان‌دهنده جهت‌گیری‌های عمومی ملت و راه صحیحی است که باید ادامه یابد. رهبر انقلاب بررسی و پرداختن به فعالیت‌های دولت را دومین کارکرد هفته دولت برشمردند و با اشاره به برخی توفیقات دولت، توصیه‌هایی خطاب به رئیس‌جمهور و اعضای دولت بیان کردند.
زنده کردن امید و اعتماد مردم
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای زنده کردن امید و اعتماد مردم را مهمترین توفیق دولت دانستند و افزودند: مردم می‌بینند که دولت در وسط میدان و مشغول کار و تلاش برای حل مشکلات و خدمت‌رسانی به آنها است و این واقعیت، امید و اعتماد عمومی را تا حد زیادی احیا کرده است، البته این تلاش‌ها در برخی زمینه‌ها به نتیجه رسیده و در بعضی زمینه‌ها نیز هنوز به نتایج لازم نرسیده است.
سفرهای استانی، موضوعی درخشان
ایشان سفرهای استانی دولت را موضوعی درخشان و مهم خواندند و افزودند: ۳۱ سفر در سال اول دولت به سراسر کشور از جمله نقاط محروم و دورافتاده، نظارت میدانی بر کارها و همدلی عمیق با مردم از دیگر توفیقات دولت بوده است. «سرعت عمل و حضور در محل حوادث طبیعی و پیش‌بینی‌نشده به نشانه همدردی دولت با مردم»، «زدوده شدن رقابت‌های منفی و مناقشه‌برانگیز در روابط بین قوا که موجب آشفته کردن ذهن مردم می‌شد»، «تأکید بر مراقبت جدی سه قوه در استمرار این تلاش آرامش‌بخش» و «جوانگرایی» از دیگر توفیقات دولت بود که رهبر انقلاب به آنها پرداختند. ایشان گفتند: البته مدیران و مسئولان جوان هم در مواردی اشتباه و خطا می‌کنند، اما در مجموع دمیده شدن روح جوانی در دولت و مجلس و پرورش مدیران قوی، ارزش صبوری در مقابل این خطاها و رفع تدریجی آنها را دارد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای «خارج کردن جامعه از چشم‌انتظاری برای تصمیم‌گیری و اقدام دیگران»، «پرهیز از شرطی کردن کشور» و «اهمیت دادن به ظرفیت‌های داخلی» را از دیگر موفقیت‌های قوه مجریه خواندند.
دولت سیزدهم، دولت مسئولیت پذیر
ایشان دولت سیزدهم را «مسئولیت‌پذیر» دانستند و گفتند: در یک سال اخیر شنیده نشد که دولت فرافکنی و بهانه‌تراشی کند و بگوید «اختیار نداریم» یا «نمی‌گذارند.» «رویکردهای خوب در زمینه سیاست خارجی و فرهنگ» و «برجسته کردن شعارهای انقلاب از جمله عدالت‌طلبی، حمایت از مستضعفان، پرهیز از اشرافی‌گری و استکبار ستیزی» از دیگر نقاط برجسته دولت بود که رهبر انقلاب بیان کردند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تأکید کردند: دولت این سررشته و سبک کاری را برای دستیابی به توفیقات بیشتر ادامه دهد.
توصیه‌های رهبر انقلاب به دولت
رهبر انقلاب اسلامی در ادامه توصیه‌هایی را خطاب به دولت بیان کردند. اولین توصیه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، «شکر نعمت توفیق خدمت به مردم» بود که در این خصوص گفتند: شکر این نعمت در درجه اول با تقویت ارتباط با خدا و دعا و توسل و تضرع و انس با قرآن است و در درجه بعد با ادامه تلاش جهادی برای خدمت به مردم. «داشتن نیت الهی و مخلصانه و پرهیز از کارهای نمایشی» دومین توصیه رهبر انقلاب بود. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در همین زمینه خاطرنشان کردند: اطلاع‌رسانی اقداماتی که انجام می‌شود، منافاتی با اخلاص ندارد زیرا موجب افزایش امید مردم می‌شود. ایشان در توصیه سوم گفتند: به میان مردم رفتن را ادامه دهید و اسیر برخی جوسازی‌ها نشوید و البته در مواجهه با مردم صبر و تحمل به خرج دهید. رهبر انقلاب حضور بی‌واسطه و مکرر رئیس‌جمهور و دیگر مسئولان دولت در میان مردم را دارای برکات و تأثیرات فراوان دانستند و افزودند: البته دولت مردمی فقط به معنای به میان مردم رفتن نیست، باید با برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از دیدگاه‌ها و نظرات مختلف، زمینه جلب مشارکت مردم در عرصه‌های مختلف از جمله اقتصادی و سیاسی فراهم شود.
کارهای روزمره شما را غرق نکند
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در توصیه چهارم بر لزوم عمل به وعده‌ها و پرهیز از بیان وعده‌های غیرقابل تحقق که زمینه‌ساز خدشه‌دار شدن اعتماد مردم می‌شود، تأکید کردند و به عنوان توصیه پنجم، با اشاره به موضوع طراحی نقشه جامع حرکت دولت، افزودند: مراقب باشید کارهای روزمره شما را غرق نکند و برای اینکه دچار این آفت نشوید با یک طرح کلان و نقشه جامع و قابل توضیح برای مردم، حرکت کنید. ایشان لزوم رعایت اولویت‌ها را به عنوان توصیه ششم مطرح کردند و گفتند: توان و امکانات دولت محدود است، بنابراین باید ابتدا سرفصل‌های اساسی مشخص و سپس سرفصل‌ها و زیرمجموعه‌های آنها اولویت بندی‌شوند.
اولویت اصلی همچنان اقتصاد است
رهبر انقلاب با تأکید بر اینکه در شرایط کنونی، اولویت اصلی همچنان مسأله اقتصاد است، خاطرنشان کردند: البته این به معنای نادیده گرفتن سرفصل‌های دیگر همچون علم، امنیت، آسیب‌های اجتماعی و فرهنگ نیست ولی اولویت باید اقتصاد باشد همراه با پیوست فرهنگی. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در خصوص موضوع اقتصاد چند نکته را بیان کردند. «لزوم انسجام مدیران اقتصادی و داشتن نظر واحد در مسائل گوناگون اقتصادی»، «مشخص کردن اولویت‌ها و تمرکز بر شاخص‌های اصلی و پیگیری روزانه آنها از جانب رئیس‌جمهور و دیگر مسئولان» نکاتی بود که رهبر انقلاب به آنها اشاره کردند. رهبر انقلاب اسلامی در بیان شاخص‌های اصلی اقتصاد گفتند: اندازه تورم، رشد اقتصادی، رشد سرمایه‌گذاری، رشد اشتغال، رشد درآمد سرانه و کاهش فاصله طبقاتی شاخص‌هایی هستند که باید به صورت دقیق و مستمر مورد توجه قرار گیرند.
مقابله با عملی که تولید را تضعیف کند
رهبر انقلاب در توصیه بعدی، عمده‌ترین سرفصل در پیشرفت اقتصاد کشور را مسأله تولید خواندند و تأکید کردند: قاطعانه با هر عاملی که تولید را تضعیف می‌کند، مقابله کنید. ایشان در بخش تولید کشاورزی، با اشاره به بحران غذا به دنبال وقوع جنگ اوکراین، مسأله امنیت غذایی را بسیار مهم دانستند و با یادآوری توصیه‌های مستمرِ قبلی مبنی بر لزوم خودکفایی در اقلام اساسی مانند گندم، افزودند: مسأله امنیت غذایی یک مسأله درجه یک است که نباید از آن غفلت شود.
وظیفه بانک‌ها در قبال واحدهای تولیدی
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در خصوص تولید صنعتی، با اشاره به مشکل کمبود سرمایه در گردشِ واحدهای تولیدی، تأمین این سرمایه را وظیفه بانک‌ها خواندند و گفتند: بانک مرکزی سختگیری‌های بجا و بموقعی را در خصوص کنترل ترازنامه بانک‌ها آغاز کرده است اما باید مراقبت شود که این کنترل‌ها روی فعالیت‌های غیر مولّد بانک‌ها همچون خرید زمین و سکه یا فعالیت‌های بنگاهداری آنها اعمال شود و تسهیلات لازم برای واحدهای تولیدی آسیب نبیند.
قیمت اجاره‌بها سرسام‌آور است
رهبر انقلاب در برشمردن اولویت‌های اقتصادی، مسأله مسکن را مورد توجه قرار دادند و گفتند: در قضیه مسکن عقب‌ماندگی زیادی وجود دارد که موجب افزایش سرسام‌آور قیمت و اجاره‌بها و رنج و زحمت مردم شده است. «ساخت پتروپالایشگاه‌ها»، «تکمیل زنجیره ارزش افزوده در صنایع معدنی و جلوگیری از خام‌فروشی»، «تکمیل مسیرهای حیاتی شمال- جنوب و شرق به غرب برای افزایش ظرفیت حمل و نقل بین‌المللی و همچنین مسیرهای ارتباطی و حمل و نقل داخلی» و «توسعه استفاده از ظرفیت بی‌بدیل دریا» اولویت‌های دیگری بود که رهبر انقلاب بر آنها تأکید و خاطرنشان کردند: نگذارید ظرفیت‌های طبیعی و انسانی عظیم موجود در کشور هرز برود.
اگر به این توصیه‌ها عمل شود...
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پایان سخنانشان با تأکید بر پرهیز از نیمه‌کاره رها کردن کارها و ضرورت پیش گرفتن صبر و استقامت و افزایش کار جهادی برای حل مشکلات متراکم و بجا مانده، گفتند: اگر به این توصیه‌ها عمل شود، ثابت خواهد شد که دولت سیزدهم دولتی کاملاً کارآمد، فعال و برطرف کننده مشکلات زندگی مردم است که نتیجه آن رضای پروردگار و مردم خواهد بود. ایشان همچنین با قدردانی از گزارش رئیس جمهور و چند نفر دیگر از اعضای دولت گفتند: باید با فعالیت بیشتر بخش رسانه‌ای دولت و اطلاع‌رسانی هنرمندانه و باورپذیر، این دستاوردها را برای مردم بیان کرد.
پیوند نزدن معیشت به اراده بیگانگان
پیش از سخنان رهبر انقلاب اسلامی، رئیس جمهور و چهار نفر از اعضای دولت به بیان گزارش‌هایی از رویکردها و اقداماتِ اولین سال دولت سیزدهم پرداختند. حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی با اشاره به شرایط دشوار کشور در مرداد ۱۴۰۰، «پیوند نزدن معیشت مردم به اراده بیگانگان» را از مهمترین اقدامات دولت دانست و گفت: در این یک سال بیش از قبل مطمئن شدیم که برای همه مسائل راهکار وجود دارد و هیچ بن‌بستی وجود ندارد. رئیس جمهور همراهی و اعتماد مردم را بزرگترین سرمایه دولت برشمرد و گفت: ابرپروژه دولت «احیای اعتماد عمومی به دولت» است و کلیه اقدامات در این چهارچوب دنبال می‌شود. کنترل رشد تورم و نقدینگی، مهار کرونا و واکسیناسیون سراسری، استقراض نکردن از بانک مرکزی برای جبران کسری بودجه، ایجاد درآمد‌های جدید و پرداخت بدهی‌های سنگین بجامانده از قبل، پایداری در ذخایر کالاهای اساسی، سفرهای استانی با راهبرد حل مسأله، فعال کردن سامانه‌های الکترونیک به منظور اصلاح بسترهای فسادزا، اجرای عدالت بویژه در لایحه بودجه، تغییر ریل سیاست خارجی از برجام‌زدگی به نگاه متوازن و همچنین ارتقای تجارت و همکاری‌ها با همسایگان از مهمترین محورهای گزارش رئیس جمهور در این دیدار بود.
گزارش مخبر از سه محور اصلی
آقای مخبر معاون اول رئیس جمهور نیز «مدیریت نوسان‌های اقتصادی»، «فعال‌سازی سرمایه‌گذاری داخلی» و «مبارزه با فقر و گسترش عدالت» را سه محور اصلی کار اقتصادی دولت در یک سال اخیر خواند و گفت: استفاده از ظرفیت‌های متنوع کشور از جمله ۲۷۰۰ کیلومتر دسترسی به دریا، معادن و کشاورزی جزو اولویت‌های دولت است.
بیان گزارشی از سفرهای استانی در یک‌سال گذشته و روند تخصیص منابع برای اجرای مصوبات آنها از زبان آقای مرتضوی معاون اجرایی رئیس‌جمهور، بیان اقدامات برنامه‌ای و بودجه‌ای دولت از جمله در اصلاح تراز درآمدها و مصارف در گزارش آقای میرکاظمی رئیس سازمان برنامه و بودجه و همچنین گزارش وزیر نیرو از اقدامات دولت در دو حوزه آب و برق به منظور کاهش تنش‌های آبی و جلوگیری از خاموشیها در تابستان، بخش‌های دیگر این دیدار بود.
یادداشت
طراحی نقشه جامع حرکت دولت
مهدی جمشیدی
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
1 رهبر معظم انقلاب در دیدار با دولت گفتند: «مراقب باشید کارهای روزمره، شما را غرق نکند و برای اینکه دچار این آفت نشوید با یک طرح کلان و نقشه جامع و قابل توضیح برای مردم حرکت کنید.» روشن است که این دولت، گرفتار انبوهی از گره‌های گشوده نشده و معطل‌مانده از سوی دولت پیشین است و البته این سخن به معنی فرافکنی و ارجاع غیرمسئولانه به گذشته نیست. کم‌کاری‌ها و ندانم‌کاری‌های دولت قبل، مثال‌زدنی و منحصربه‌فرد بودند و از این جهت، شرایط کنونی را نباید با شرایط دیگر مقایسه کرد. وقتی جامعه و حاکمیت به بیرون از خود، شرطی و وابسته و هر حرکت اصلاحی به اراده دیگران متوقف می‌شود، حاصل نیز جز این نخواهد بود. این وضع خاص و اضطراری، خودبه‌خود دولت را به سوی رفع «حوائج روزمره» و «معضلات جاری» سوق می‌دهد، چراکه دولت نمی‌تواند نسبت به دغدغه‌های فوری و حیاتی بی‌تفاوت باشد. پس سخن در این نیست که این پاره از کنشگری دولت کنار نهاده شود و فارغ از چالش‌های روزمره، فقط و‌فقط به آینده نظر افکنده شود، بلکه می‌توان یک «ترکیب معقول» از این دو جنبه را به هم آمیخت. نباید میان این دو، یکی را انتخاب کرد و دیگری را نادیده انگاشت. تدبیر جامعه، آمیزه‌ای از اندیشه‌ورزی درباره مسأله‌های امروز و فردا است.
2 ساختاری که گرفتار «روزمرگی» است، همیشه به «اکنون» نظر می‌افکند و از «آینده» غافل است و تنها می‌کوشد وضع موجود را قابل‌گذران نماید، بی‌آنکه به فردا و فرداها بپردازد و طرحی برای آینده درافکند. ساختار روزمره‌اندیش، آنچنان درگیر تدبیر «موقعیت جاری» است که نسبت به فرداها، حالت غافلانه دارد. تنها امری که می‌تواند ساختار را از این وضع حداقلی و تنگ‌دامنه عبور بدهد و افق‌های وسیع را پیش رو قرار بدهد، «نقشه راه» است. در نقشه راه، هم وضع جاری و امکان‌ها و امتناع‌هایش مشخص شده است و هم وضع مطلوب و بایدها و نبایدهای آن، و هم مجموعه‌ای از راهبردها برای عبور از وضع موجود به وضع مطلوب. به‌عبارت دیگر، در یک چهارچوب زمانی، مشخص شده که ساختار باید از کجا به کجا برسد و چگونه باید این مسیر را طی کند. ازاین‌رو، نقشه راه از یک «ارزیابی جامع» و «محاسبه کلان» برمی‌خیزد و حاصل «برداشت‌های موردی» و «تحلیل‌های روزانه» نیست. گنجاندن زمان برای ایجاد دگرگونی از سوی ساختار، نوعی قاعده‌سازی و چهارچوب‌بندی برای حرکت است؛ یعنی باید مشخص کرد که مدینه فاضله وعده داده‌شده، در چه زمانی و با چه اوصافی تحقق خواهد یافت.
3 در نقشه راه، یک «مفهوم» در کانون تأملات و دغدغه‌ها می‌نشیند و مفسر و مرجع همه مفهوم‌ها و روایت‌ها می‌شود. این مفهوم، همان است که دولت به‌واسطه آن شناخته می‌شود و بر سر زبان‌ها می‌افتد. باید این مفهوم «فراگیر» و «تعیین‌کننده» را یافت و همه‌چیز را در پناه و پوشش آن معنا کرد. این مفهوم، برآمده از متن «جامعه»ای است که دولت را برگزیده است؛ یعنی باید دریافت که ساختار جدید، به چه سبب توانسته است بدنه اجتماعی پیدا کند و آن‌گاه، این «سبب» را در قالب یک «مفهوم» ریخت و ساختار را به نام او شناخت و شناساند. به‌بیان دیگر، مفهومی که بر «پیشانی نقشه راه» حک می‌شود، همان «مسأله اصلی جامعه» است که فلسفه وجودی ساختار جدید را نیز شکل می‌دهد. مفهومی این‌چنین، همانند چراغ راهی است که «راه» را از «بیراهه» بازمی‌شناساند و مفاهیم دیگر را در سایه معانی و دلالت‌های خود بازتعریف می‌کند. پس اشاره به یک مفهوم کلی و پوشش‌دهنده، به معنی «تک‌بعدی شدن ساختار» نیست و از «نگاه تقلیل‌گرایانه» برنمی‌خیزد.
4 در سطح بعدی، باید مجموعه‌ای از مفهوم‌های دیگر را در نیز در نقشه راه گنجانید و کوشید تا نسبت منطقی با یکدیگر بیابند و یک «کل درهم‌بافته» و «هندسه منسجم» به وجود بیاید. این مفاهیم خویشاوند، «مفاهیم اقماری و پیرامونی» آن مفهوم اصلی و کانونی هستند و در ذیل آن، هویت معنایی می‌یابند. این مفاهیم، عینی‌تر و عملیاتی‌تر از آن مفهوم اصلی هستند و تماس و ارتباط نزدیک‌تری با واقعیت دارند. این مفاهیم اقماری نیز حاصل انتخاب دلخواهانه ساختار جدید نیستند، بلکه برخاسته از «دغدغه‌های جامعه» هستند و می‌خواهند در جایگاه «پاسخ» به آنها ایفای نقش کنند. پس این مفاهیم، «پاسخ‌های ساختار جدید» هستند، نه بازی زبانی و لفاظی و شعار. غرض این است که «هدف‌ها» و «مقاصد» ساختار جدید، در قالب مجموعه‌ای از مفاهیم بیان شوند تا یک «صورت‌بندی اجتماعی» و «روایت رسانه‌ای» برای راهی که باید پیموده شود، پدید بیاید.
∎
شهیدان رجایی و باهنر دو مدیر تراز
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، شهیدان رجایی و باهنر را دو مدیر تراز انقلاب اسلامی خواندند و با اشاره به اینکه شهادت، پاداش شایسته پروردگار به این دو عزیز بود، گفتند: غفلت و فراموشی حوادث بزرگ، آفت مهمی است که باید همه از آن پرهیز کنیم. رهبر انقلاب «برانگیختگی عمومی ملت در دوران انقلاب»، «حیرت استکبار در مقابل عظمت انقلاب»، «دشمنی‌های بی‌وقفه زورگویان جهانی»، «بی دفاع بودن کشور و پایتخت در مقابل حملات هوایی صدام»، «جولان دادن تروریست‌ها در سراسر کشور و ناامنی سال‌های اول انقلاب»، «عملکرد دولت‌ها و مجالس مختلف پس از انقلاب»، «حضور تعیین‌کننده ملت در حماسه دفاع مقدس و دیگر جبهه‌های مقابله با دشمنان» و «حضور بی‌دریغ و تحسین‌برانگیز مردم در راهپیمایی‌ها و مراسم مختلف» را از جمله مسائلی خواندند که یاد آنها باید دائم در ذهن جامعه زنده باشد.
حضور بهیادماندنی ملت در تشییع سردار سلیمانی
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در همین زمینه با یادآوری حضور بهیادماندنی ملت در تشییع سردار شهید حاج قاسم سلیمانی افزودند: مسائل مشابه از جمله حضور پرمعنا و گسترده مردم در تشییع پیکر آیت‌الله ناصری در اصفهان و مشارکت عجیب مردم در میهمانی غدیر نشان‌دهنده جهت‌گیری‌های عمومی ملت و راه صحیحی است که باید ادامه یابد. رهبر انقلاب بررسی و پرداختن به فعالیت‌های دولت را دومین کارکرد هفته دولت برشمردند و با اشاره به برخی توفیقات دولت، توصیه‌هایی خطاب به رئیس‌جمهور و اعضای دولت بیان کردند.
زنده کردن امید و اعتماد مردم
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای زنده کردن امید و اعتماد مردم را مهمترین توفیق دولت دانستند و افزودند: مردم می‌بینند که دولت در وسط میدان و مشغول کار و تلاش برای حل مشکلات و خدمت‌رسانی به آنها است و این واقعیت، امید و اعتماد عمومی را تا حد زیادی احیا کرده است، البته این تلاش‌ها در برخی زمینه‌ها به نتیجه رسیده و در بعضی زمینه‌ها نیز هنوز به نتایج لازم نرسیده است.
سفرهای استانی، موضوعی درخشان
ایشان سفرهای استانی دولت را موضوعی درخشان و مهم خواندند و افزودند: ۳۱ سفر در سال اول دولت به سراسر کشور از جمله نقاط محروم و دورافتاده، نظارت میدانی بر کارها و همدلی عمیق با مردم از دیگر توفیقات دولت بوده است. «سرعت عمل و حضور در محل حوادث طبیعی و پیش‌بینی‌نشده به نشانه همدردی دولت با مردم»، «زدوده شدن رقابت‌های منفی و مناقشه‌برانگیز در روابط بین قوا که موجب آشفته کردن ذهن مردم می‌شد»، «تأکید بر مراقبت جدی سه قوه در استمرار این تلاش آرامش‌بخش» و «جوانگرایی» از دیگر توفیقات دولت بود که رهبر انقلاب به آنها پرداختند. ایشان گفتند: البته مدیران و مسئولان جوان هم در مواردی اشتباه و خطا می‌کنند، اما در مجموع دمیده شدن روح جوانی در دولت و مجلس و پرورش مدیران قوی، ارزش صبوری در مقابل این خطاها و رفع تدریجی آنها را دارد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای «خارج کردن جامعه از چشم‌انتظاری برای تصمیم‌گیری و اقدام دیگران»، «پرهیز از شرطی کردن کشور» و «اهمیت دادن به ظرفیت‌های داخلی» را از دیگر موفقیت‌های قوه مجریه خواندند.
دولت سیزدهم، دولت مسئولیت پذیر
ایشان دولت سیزدهم را «مسئولیت‌پذیر» دانستند و گفتند: در یک سال اخیر شنیده نشد که دولت فرافکنی و بهانه‌تراشی کند و بگوید «اختیار نداریم» یا «نمی‌گذارند.» «رویکردهای خوب در زمینه سیاست خارجی و فرهنگ» و «برجسته کردن شعارهای انقلاب از جمله عدالت‌طلبی، حمایت از مستضعفان، پرهیز از اشرافی‌گری و استکبار ستیزی» از دیگر نقاط برجسته دولت بود که رهبر انقلاب بیان کردند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تأکید کردند: دولت این سررشته و سبک کاری را برای دستیابی به توفیقات بیشتر ادامه دهد.
توصیه‌های رهبر انقلاب به دولت
رهبر انقلاب اسلامی در ادامه توصیه‌هایی را خطاب به دولت بیان کردند. اولین توصیه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، «شکر نعمت توفیق خدمت به مردم» بود که در این خصوص گفتند: شکر این نعمت در درجه اول با تقویت ارتباط با خدا و دعا و توسل و تضرع و انس با قرآن است و در درجه بعد با ادامه تلاش جهادی برای خدمت به مردم. «داشتن نیت الهی و مخلصانه و پرهیز از کارهای نمایشی» دومین توصیه رهبر انقلاب بود. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در همین زمینه خاطرنشان کردند: اطلاع‌رسانی اقداماتی که انجام می‌شود، منافاتی با اخلاص ندارد زیرا موجب افزایش امید مردم می‌شود. ایشان در توصیه سوم گفتند: به میان مردم رفتن را ادامه دهید و اسیر برخی جوسازی‌ها نشوید و البته در مواجهه با مردم صبر و تحمل به خرج دهید. رهبر انقلاب حضور بی‌واسطه و مکرر رئیس‌جمهور و دیگر مسئولان دولت در میان مردم را دارای برکات و تأثیرات فراوان دانستند و افزودند: البته دولت مردمی فقط به معنای به میان مردم رفتن نیست، باید با برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از دیدگاه‌ها و نظرات مختلف، زمینه جلب مشارکت مردم در عرصه‌های مختلف از جمله اقتصادی و سیاسی فراهم شود.
کارهای روزمره شما را غرق نکند
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در توصیه چهارم بر لزوم عمل به وعده‌ها و پرهیز از بیان وعده‌های غیرقابل تحقق که زمینه‌ساز خدشه‌دار شدن اعتماد مردم می‌شود، تأکید کردند و به عنوان توصیه پنجم، با اشاره به موضوع طراحی نقشه جامع حرکت دولت، افزودند: مراقب باشید کارهای روزمره شما را غرق نکند و برای اینکه دچار این آفت نشوید با یک طرح کلان و نقشه جامع و قابل توضیح برای مردم، حرکت کنید. ایشان لزوم رعایت اولویت‌ها را به عنوان توصیه ششم مطرح کردند و گفتند: توان و امکانات دولت محدود است، بنابراین باید ابتدا سرفصل‌های اساسی مشخص و سپس سرفصل‌ها و زیرمجموعه‌های آنها اولویت بندی‌شوند.
اولویت اصلی همچنان اقتصاد است
رهبر انقلاب با تأکید بر اینکه در شرایط کنونی، اولویت اصلی همچنان مسأله اقتصاد است، خاطرنشان کردند: البته این به معنای نادیده گرفتن سرفصل‌های دیگر همچون علم، امنیت، آسیب‌های اجتماعی و فرهنگ نیست ولی اولویت باید اقتصاد باشد همراه با پیوست فرهنگی. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در خصوص موضوع اقتصاد چند نکته را بیان کردند. «لزوم انسجام مدیران اقتصادی و داشتن نظر واحد در مسائل گوناگون اقتصادی»، «مشخص کردن اولویت‌ها و تمرکز بر شاخص‌های اصلی و پیگیری روزانه آنها از جانب رئیس‌جمهور و دیگر مسئولان» نکاتی بود که رهبر انقلاب به آنها اشاره کردند. رهبر انقلاب اسلامی در بیان شاخص‌های اصلی اقتصاد گفتند: اندازه تورم، رشد اقتصادی، رشد سرمایه‌گذاری، رشد اشتغال، رشد درآمد سرانه و کاهش فاصله طبقاتی شاخص‌هایی هستند که باید به صورت دقیق و مستمر مورد توجه قرار گیرند.
مقابله با عملی که تولید را تضعیف کند
رهبر انقلاب در توصیه بعدی، عمده‌ترین سرفصل در پیشرفت اقتصاد کشور را مسأله تولید خواندند و تأکید کردند: قاطعانه با هر عاملی که تولید را تضعیف می‌کند، مقابله کنید. ایشان در بخش تولید کشاورزی، با اشاره به بحران غذا به دنبال وقوع جنگ اوکراین، مسأله امنیت غذایی را بسیار مهم دانستند و با یادآوری توصیه‌های مستمرِ قبلی مبنی بر لزوم خودکفایی در اقلام اساسی مانند گندم، افزودند: مسأله امنیت غذایی یک مسأله درجه یک است که نباید از آن غفلت شود.
وظیفه بانک‌ها در قبال واحدهای تولیدی
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در خصوص تولید صنعتی، با اشاره به مشکل کمبود سرمایه در گردشِ واحدهای تولیدی، تأمین این سرمایه را وظیفه بانک‌ها خواندند و گفتند: بانک مرکزی سختگیری‌های بجا و بموقعی را در خصوص کنترل ترازنامه بانک‌ها آغاز کرده است اما باید مراقبت شود که این کنترل‌ها روی فعالیت‌های غیر مولّد بانک‌ها همچون خرید زمین و سکه یا فعالیت‌های بنگاهداری آنها اعمال شود و تسهیلات لازم برای واحدهای تولیدی آسیب نبیند.
قیمت اجاره‌بها سرسام‌آور است
رهبر انقلاب در برشمردن اولویت‌های اقتصادی، مسأله مسکن را مورد توجه قرار دادند و گفتند: در قضیه مسکن عقب‌ماندگی زیادی وجود دارد که موجب افزایش سرسام‌آور قیمت و اجاره‌بها و رنج و زحمت مردم شده است. «ساخت پتروپالایشگاه‌ها»، «تکمیل زنجیره ارزش افزوده در صنایع معدنی و جلوگیری از خام‌فروشی»، «تکمیل مسیرهای حیاتی شمال- جنوب و شرق به غرب برای افزایش ظرفیت حمل و نقل بین‌المللی و همچنین مسیرهای ارتباطی و حمل و نقل داخلی» و «توسعه استفاده از ظرفیت بی‌بدیل دریا» اولویت‌های دیگری بود که رهبر انقلاب بر آنها تأکید و خاطرنشان کردند: نگذارید ظرفیت‌های طبیعی و انسانی عظیم موجود در کشور هرز برود.
اگر به این توصیه‌ها عمل شود...
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پایان سخنانشان با تأکید بر پرهیز از نیمه‌کاره رها کردن کارها و ضرورت پیش گرفتن صبر و استقامت و افزایش کار جهادی برای حل مشکلات متراکم و بجا مانده، گفتند: اگر به این توصیه‌ها عمل شود، ثابت خواهد شد که دولت سیزدهم دولتی کاملاً کارآمد، فعال و برطرف کننده مشکلات زندگی مردم است که نتیجه آن رضای پروردگار و مردم خواهد بود. ایشان همچنین با قدردانی از گزارش رئیس جمهور و چند نفر دیگر از اعضای دولت گفتند: باید با فعالیت بیشتر بخش رسانه‌ای دولت و اطلاع‌رسانی هنرمندانه و باورپذیر، این دستاوردها را برای مردم بیان کرد.
پیوند نزدن معیشت به اراده بیگانگان
پیش از سخنان رهبر انقلاب اسلامی، رئیس جمهور و چهار نفر از اعضای دولت به بیان گزارش‌هایی از رویکردها و اقداماتِ اولین سال دولت سیزدهم پرداختند. حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی با اشاره به شرایط دشوار کشور در مرداد ۱۴۰۰، «پیوند نزدن معیشت مردم به اراده بیگانگان» را از مهمترین اقدامات دولت دانست و گفت: در این یک سال بیش از قبل مطمئن شدیم که برای همه مسائل راهکار وجود دارد و هیچ بن‌بستی وجود ندارد. رئیس جمهور همراهی و اعتماد مردم را بزرگترین سرمایه دولت برشمرد و گفت: ابرپروژه دولت «احیای اعتماد عمومی به دولت» است و کلیه اقدامات در این چهارچوب دنبال می‌شود. کنترل رشد تورم و نقدینگی، مهار کرونا و واکسیناسیون سراسری، استقراض نکردن از بانک مرکزی برای جبران کسری بودجه، ایجاد درآمد‌های جدید و پرداخت بدهی‌های سنگین بجامانده از قبل، پایداری در ذخایر کالاهای اساسی، سفرهای استانی با راهبرد حل مسأله، فعال کردن سامانه‌های الکترونیک به منظور اصلاح بسترهای فسادزا، اجرای عدالت بویژه در لایحه بودجه، تغییر ریل سیاست خارجی از برجام‌زدگی به نگاه متوازن و همچنین ارتقای تجارت و همکاری‌ها با همسایگان از مهمترین محورهای گزارش رئیس جمهور در این دیدار بود.
گزارش مخبر از سه محور اصلی
آقای مخبر معاون اول رئیس جمهور نیز «مدیریت نوسان‌های اقتصادی»، «فعال‌سازی سرمایه‌گذاری داخلی» و «مبارزه با فقر و گسترش عدالت» را سه محور اصلی کار اقتصادی دولت در یک سال اخیر خواند و گفت: استفاده از ظرفیت‌های متنوع کشور از جمله ۲۷۰۰ کیلومتر دسترسی به دریا، معادن و کشاورزی جزو اولویت‌های دولت است.
بیان گزارشی از سفرهای استانی در یک‌سال گذشته و روند تخصیص منابع برای اجرای مصوبات آنها از زبان آقای مرتضوی معاون اجرایی رئیس‌جمهور، بیان اقدامات برنامه‌ای و بودجه‌ای دولت از جمله در اصلاح تراز درآمدها و مصارف در گزارش آقای میرکاظمی رئیس سازمان برنامه و بودجه و همچنین گزارش وزیر نیرو از اقدامات دولت در دو حوزه آب و برق به منظور کاهش تنش‌های آبی و جلوگیری از خاموشیها در تابستان، بخش‌های دیگر این دیدار بود.
یادداشت
طراحی نقشه جامع حرکت دولت
مهدی جمشیدی
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
1 رهبر معظم انقلاب در دیدار با دولت گفتند: «مراقب باشید کارهای روزمره، شما را غرق نکند و برای اینکه دچار این آفت نشوید با یک طرح کلان و نقشه جامع و قابل توضیح برای مردم حرکت کنید.» روشن است که این دولت، گرفتار انبوهی از گره‌های گشوده نشده و معطل‌مانده از سوی دولت پیشین است و البته این سخن به معنی فرافکنی و ارجاع غیرمسئولانه به گذشته نیست. کم‌کاری‌ها و ندانم‌کاری‌های دولت قبل، مثال‌زدنی و منحصربه‌فرد بودند و از این جهت، شرایط کنونی را نباید با شرایط دیگر مقایسه کرد. وقتی جامعه و حاکمیت به بیرون از خود، شرطی و وابسته و هر حرکت اصلاحی به اراده دیگران متوقف می‌شود، حاصل نیز جز این نخواهد بود. این وضع خاص و اضطراری، خودبه‌خود دولت را به سوی رفع «حوائج روزمره» و «معضلات جاری» سوق می‌دهد، چراکه دولت نمی‌تواند نسبت به دغدغه‌های فوری و حیاتی بی‌تفاوت باشد. پس سخن در این نیست که این پاره از کنشگری دولت کنار نهاده شود و فارغ از چالش‌های روزمره، فقط و‌فقط به آینده نظر افکنده شود، بلکه می‌توان یک «ترکیب معقول» از این دو جنبه را به هم آمیخت. نباید میان این دو، یکی را انتخاب کرد و دیگری را نادیده انگاشت. تدبیر جامعه، آمیزه‌ای از اندیشه‌ورزی درباره مسأله‌های امروز و فردا است.
2 ساختاری که گرفتار «روزمرگی» است، همیشه به «اکنون» نظر می‌افکند و از «آینده» غافل است و تنها می‌کوشد وضع موجود را قابل‌گذران نماید، بی‌آنکه به فردا و فرداها بپردازد و طرحی برای آینده درافکند. ساختار روزمره‌اندیش، آنچنان درگیر تدبیر «موقعیت جاری» است که نسبت به فرداها، حالت غافلانه دارد. تنها امری که می‌تواند ساختار را از این وضع حداقلی و تنگ‌دامنه عبور بدهد و افق‌های وسیع را پیش رو قرار بدهد، «نقشه راه» است. در نقشه راه، هم وضع جاری و امکان‌ها و امتناع‌هایش مشخص شده است و هم وضع مطلوب و بایدها و نبایدهای آن، و هم مجموعه‌ای از راهبردها برای عبور از وضع موجود به وضع مطلوب. به‌عبارت دیگر، در یک چهارچوب زمانی، مشخص شده که ساختار باید از کجا به کجا برسد و چگونه باید این مسیر را طی کند. ازاین‌رو، نقشه راه از یک «ارزیابی جامع» و «محاسبه کلان» برمی‌خیزد و حاصل «برداشت‌های موردی» و «تحلیل‌های روزانه» نیست. گنجاندن زمان برای ایجاد دگرگونی از سوی ساختار، نوعی قاعده‌سازی و چهارچوب‌بندی برای حرکت است؛ یعنی باید مشخص کرد که مدینه فاضله وعده داده‌شده، در چه زمانی و با چه اوصافی تحقق خواهد یافت.
3 در نقشه راه، یک «مفهوم» در کانون تأملات و دغدغه‌ها می‌نشیند و مفسر و مرجع همه مفهوم‌ها و روایت‌ها می‌شود. این مفهوم، همان است که دولت به‌واسطه آن شناخته می‌شود و بر سر زبان‌ها می‌افتد. باید این مفهوم «فراگیر» و «تعیین‌کننده» را یافت و همه‌چیز را در پناه و پوشش آن معنا کرد. این مفهوم، برآمده از متن «جامعه»ای است که دولت را برگزیده است؛ یعنی باید دریافت که ساختار جدید، به چه سبب توانسته است بدنه اجتماعی پیدا کند و آن‌گاه، این «سبب» را در قالب یک «مفهوم» ریخت و ساختار را به نام او شناخت و شناساند. به‌بیان دیگر، مفهومی که بر «پیشانی نقشه راه» حک می‌شود، همان «مسأله اصلی جامعه» است که فلسفه وجودی ساختار جدید را نیز شکل می‌دهد. مفهومی این‌چنین، همانند چراغ راهی است که «راه» را از «بیراهه» بازمی‌شناساند و مفاهیم دیگر را در سایه معانی و دلالت‌های خود بازتعریف می‌کند. پس اشاره به یک مفهوم کلی و پوشش‌دهنده، به معنی «تک‌بعدی شدن ساختار» نیست و از «نگاه تقلیل‌گرایانه» برنمی‌خیزد.
4 در سطح بعدی، باید مجموعه‌ای از مفهوم‌های دیگر را در نیز در نقشه راه گنجانید و کوشید تا نسبت منطقی با یکدیگر بیابند و یک «کل درهم‌بافته» و «هندسه منسجم» به وجود بیاید. این مفاهیم خویشاوند، «مفاهیم اقماری و پیرامونی» آن مفهوم اصلی و کانونی هستند و در ذیل آن، هویت معنایی می‌یابند. این مفاهیم، عینی‌تر و عملیاتی‌تر از آن مفهوم اصلی هستند و تماس و ارتباط نزدیک‌تری با واقعیت دارند. این مفاهیم اقماری نیز حاصل انتخاب دلخواهانه ساختار جدید نیستند، بلکه برخاسته از «دغدغه‌های جامعه» هستند و می‌خواهند در جایگاه «پاسخ» به آنها ایفای نقش کنند. پس این مفاهیم، «پاسخ‌های ساختار جدید» هستند، نه بازی زبانی و لفاظی و شعار. غرض این است که «هدف‌ها» و «مقاصد» ساختار جدید، در قالب مجموعه‌ای از مفاهیم بیان شوند تا یک «صورت‌بندی اجتماعی» و «روایت رسانه‌ای» برای راهی که باید پیموده شود، پدید بیاید.
نظر شما