شناسهٔ خبر: 55538478 - سرویس علمی-فناوری
نسخه قابل چاپ منبع: روزنامه شهروند | لینک خبر

موفقیتی دیگر برای ایران؛ ماهواره ایرانی در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین

«خیام» به فضا رفت

صاحب‌خبر -

ماهواره بومی «خیام» در یک همکاری مشترک با کشور روسیه از ایستگاه فضایی بایکونور قزاقستان توسط ماهواره‌بر سایوز به فضا پرتاب شد. ماهواره خیام که مالکیت آن در اختیار سازمان فضایی ایران است، با سنجنده‌های دقیق در طیف‌های مختلف، زیرساختی مناسب برای هوشمندسازی بخش‌های گوناگون کشور خواهد بود.
ارتقای بهره‌وری در حوزه کشاورزی، پایش دقیق منابع آبی کشور، مدیریت مخاطرات طبیعی، پایش تغییرات کاربری، ساخت‌وسازهای غیرمجاز و مقابله با جنگل‌خواری، پایش مخاطرات زیست‌محیطی، پایش معادن و اکتشافات معدنی، پایش مرزهای کشور و بسیاری از کاربردهای دیگر از جمله کاربردهای داده‌های دریافت‌شده از ماهواره خیام خواهد بود.
دانش و فناوری بومی ساخت ماهواره و پرتابگر در کشور با قوت و سرعت بیش از پیش در دولت سیزدهم در حال پیگیری است و علامت آن از حجم سرمایه‌گذاری دولت سیزدهم در نخستین سال آغاز به کار دولت و مقایسه آن با کشور در سال‌های قبل به‌راحتی مشهود است. بدیهی است همکاری مشترک با کشورهای موفق و پیشگام در صنعت فضایی مانند روسیه یک فرصت طلایی برای انتقال دانش و فناوری به داخل کشور است و باعث سرعت‌بخشی به رشد بومی صنعت ماهواره و صرفه‌جویی اقتصادی بسیار و جلوگیری از سعی و خطا در کشور می‌شود. حدود ساعت ۱۲ ظهر دیروز، محققان و کارشناسان صنعت فضایی توانستند نخستین داده‌های تله‌متری خیام ایرانی را در خاک ایران و در ایستگاه فضایی ماهدشت دریافت کنند.
پرواز ماهواره «خیام» به مدار ۵۰۰ کیلومتری
دیروز ماهواره جمهوری اسلامی ایران به نام «خیام» همراه با پرچم جمهوری اسلامی ایران که روی ماهواره‌بر «سایوز» نصب شده است، به فضا پرتاب شد.
به گفته وزیر ارتباطات این آغاز یک همکاری راهبردی بین ایران و روسیه در حوزه فضایی است. البته این همکاری چند سالی به طول انجامیده، اما در دولت سیزدهم با تلاش و مجاهدت همکارانم در وزارت ارتباطات و وزارت امور خارجه این مهم به ثمر نشست و شاهد پرتاب این ماهواره راهبردی هستیم. این ماهواره برای تامین داده‌های فضایی مورد نیاز کشور، گام بسیار بلندی است و می‌توانیم از تصاویر آن با دقت بسیار بالا برای ارتقای کاربردهای فضایی کشور در حوزه‌های محیط‌زیست و کشاورزی استفاده کنیم.
ما در کنار همکاری‌های راهبردی با کشورهای صاحب‌نام در صنعت فضایی دنیا مانند روسیه، توسعه فناوری بومی فضایی را در دستور کار داریم و تا پایان سال‌جاری به هدف قرار دادن ماهواره‌سنجشی در مدار ۵۰۰ کیلومتری فضایی دست خواهیم یافت.
وزیر ارتباطات تصریح کرده است که اکنون می‌توانیم ماهواره‌های سبک را در مدار قرار بدهیم. ماهواره خیام، ۶۰۰ کیلوگرم وزن دارد و قرار است در مدار ۵۰۰ کیلومتری از زمین قرار بگیرد. تا پایان دولت سیزدهم شاهد ماهواره و ماهواره‌بر بومی خواهیم بود که به دست نخبگان کشور خودمان به فضا پرتاب می‌شود. تا آن زمان برای تامین داده‌های مورد نیاز کشور به همکاری خود با کشورهای صاحب این فناوری ادامه خواهیم داد.
همه سیگنال‌ها از ایستگاه ماهدشت رصد خواهد شد
دیروز مدیرکل بهره‌برداری و عملیات سازمان فضایی ایران گفت: «همه سیگنال‌ها از ایستگاه ماهدشت رصد خواهد شد.»
علیرضا نعیمی افزود: «بلافاصله پس از پرتاب سیگنال‌هایی در این مکان (ماهدشت) قابل دریافت و مشاهده است.»
او گفت: «ایستگاه ماهدشت، مرکز کنترل ماموریت ماهواره خیام است، فرمان‌های ماهواره و کنترل وضعیت اینجا ارسال و داده‌های ماهواره هم در همین جا دریافت می‌شود.»
علیرضا نعیمی گفت:‌ «تا زمانی که ماهواره به دور زمین گردش داشته باشد و مجددا روی ایستگاه‌های اینجا قرار بگیرد، می‌توانیم سیگنال‌ها را دریافت کنیم. البته امیدواریم امروز در ساعت پایانی شب بتوانیم اطلاعاتی را از ماهواره که اطلاعات اولیه است، دریافت کنیم.»
ماهواره «خیام» در وضعیت رضایت‌بخش و مناسبی قرار دارد
مدیرکل بهره برداری و عملیات فضایی سازمان فضایی ایران گفت:یک ساعت و نیم بعد از پرتاب ماهواره خیام توانستیم اولین سیگنال را دریافت کنیم.به گفته او، ارتباط با ماهواره ۲ بار در روز و ۲ بار در شب صورت خواهد گرفت و در این ارتباطات، اطلاعات و داده‌های ماهواره دریافت می‌شود.
او افزود: بعد از گذشت ۴ ماه می‌توانیم تصاویر و اطلاعات ماهواره را دریافت کنیم و در اختیار مردم قرار دهیم.
ماهواره خیام چگونه ساخته شد؟
قرارداد ماهواره خیام پنج سال پیش منعقد شده است. قرارداد منعقده در دولت گذشته دارای اشكالات حقوقی و فنی عدیده‌ای بوده است كه این مشكلات و نواقص فضا را برای عدم‌پرتاب ماهواره در مهلت مشخص‌شده ایجاد كرده بود.
در دولت جدید وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به سرانجام رساندن پروژه ماهواره خیام را به‌عنوان ماموریتی ویژه به سازمان فضایی ایران واگذار كرد.
طی 11 ماه گذشته اقدامات حقوقی و فنی بسیار سنگینی از سوی سازمان فضایی با استفاده از ظرفیت كارشناسان و متخصصان داخل سازمان و همچنین استفاده از ظرفیت وزارت امور خارجه برای احیای این پروژه بر زمین مانده انجام شده است.
در نتیجه این پیگیری‌های فشرده، قرارداد جدیدی منعقد شده و تمامی موارد مورد نظر جمهوری اسلامی ایران كه در قرارداد اولیه لحاظ نشده بود، در متن قرارداد جدید گنجانده شده و به امضای طرفین رسید.
طبق قرارداد جدید كشور روسیه متعهد به پرتاب ماهواره در تاریخ مشخص‌شده و با ماهواره‌بر سایوز شد.
موضوع ماهواره خیام آنقدر دارای اهمیت است كه موضوع مذاكره مستقیم و حضوری دو رئیس‌جمهوری آمریكا و روسیه بوده است.
مالکیت ماهواره خیام با کیست؟
این ماهواره که مالکیت آن در اختیار سازمان فضایی ایران است، با سنجنده‌های دقیق در طیف‌های مختلف، زیرساختی مناسب برای هوشمندسازی بخش‌های گوناگون کشور خواهد بود. ارتقای بهره‌وری در حوزه کشاورزی، پایش دقیق منابع آبی کشور، مدیریت مخاطرات طبیعی، پایش تغییرات کاربری، ساخت‌وسازهای غیرمجاز و مقابله با جنگل‌خواری، پایش مخاطرات زیست‌محیطی، پایش معادن و اکتشافات معدنی، پایش مرزهای کشور و بسیاری از کاربردهای دیگر از جمله کاربردهای داده‌های دریافت‌شده از ماهواره خیام خواهد بود.
سازمان فضایی ایران، ضمن توسعه توانمندی‌های داخلی در حوزه ساخت و پرتاب ماهواره‌های مورد نیاز کشور و توسعه ایستگاه‌های زمینی مربوطه، نیازهای فعلی کشور در حوزه تامین داده‌های ماهواره‌ای را از طریق همکاری‌های پیشرفته علمی و فناورانه با کشورهای پیشرو در صنعت فضایی جهان ادامه خواهد داد تا علاوه بر تامین نیازمندی‌های کشور، با انتقال دانش و تجربه، مسیر بومی‌سازی فناوری فضایی در داخل کشور را تسریع کند.
تمامی فرامین پس از پرتاب توسط کارشناسان ایرانی صادر می‌شود
ماهواره خیام، یک ماهواره سنجش از دور و متعلق به جمهوری اسلامی ایران است. تمامی فرامین مربوط به کنترل و بهره‌برداری از این ماهواره از روز اول و بلافاصله پس از پرتاب توسط کارشناسان ایرانی مستقر در پایگاه‌های فضایی متعلق به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در خاک جمهوری اسلامی ایران انجام و صادر خواهد شد.
مرکز کنترل عملیات ماهواره، ارسال فرامین و ایستگاه‌های اخذ داده‌های ماهواره‌ای ماهواره خیام تنها در خاک جمهوری اسلامی ایران و تحت مدیریت سازمان فضایی ایران است و مهندسان و محققان ایرانی در آن مستقر هستند. ارسال فرامین و دریافت اطلاعات از این ماهواره تماما طبق الگوریتم رمزنگاری‌شده‌ای که قبلا توسط محققان سازمان فضایی در آن تعبیه شده است، انجام شده و در این فرآیند هیچ کشور دیگری امکان دسترسی به اطلاعات آن را نداشته و برخی شایعات منتشره درخصوص استفاده از تصاویر این ماهواره برای مقاصد نظامی سایر کشورها صحت ندارد. با توجه به فعالیت‌ها و اهداف صرفا صلح‌آمیز و غیرنظامی سازمان فضایی ایران، تصاویر ماهواره خیام برای ارتقای توانایی مدیریت و برنامه‌ریزی کشور در حوزه‌های مختلف کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌زیست، منابع آبی، معادن و پایش مرزها، مدیریت حوادث غیرمترقبه و ... استفاده می‌شود و نیروهای دفاعی کشور برای رفع نیازهای خود مسیرهای اختصاصی و منحصربه‌فرد خود را به لحاظ فنی و راهبردی پیگیری می‌کنند.
همانطور که مسیر توسعه ماهواره‌های بومی در کشور یک مسیر غیر قابل حذف و غیر قابل انکار است، همکاری‌های بین‌المللی نیز نه‌تنها صنعت فضایی ایران را وارداتی نخواهد کرد، بلکه به‌زودی و با لطف الهی و عزم جدی محققان ایرانی، این صنعت در کشور تبدیل به یک صنعت صادرکننده خواهد شد.
قابلیت تصویربرداری با دقت یک متر
ماهواره خیام، یک ماهواره سنجش از دور با قابلیت تصویربرداری با دقت یک متر است. جمهوری اسلامی ایران هم‌اکنون توانایی طراحی و ساخت ماهواره‌های سنجشی با دقت تصویربرداری 5 تا 10 متر را دارد و حوزه فضایی کشور با عزم و اراده بسیار جدی در مسیر رسیدن به توانایی ساخت ماهواره‌های سنجشی با دقت‌های بهتر از یک متر قرار دارد و این مسیر با جدیت دنبال می‌شود. برنامه توسعه حامل‌های ماهواره (ماهواره‌بر) بومی نیز در کشور عزیزمان، با یک برنامه مدون و از پیش تعریف شده و با تکیه بر فناوری‌های بومی با جدیت و قوت در دولت سیزدهم در حال پیگیری است. در این خصوص، سال گذشته با پرتاب ماهواره تماما ایرانی «نور 2» با ماهواره‌بر بومی قاصد، فناوری کاملا بومی تزریق ماهواره‌های زیر 50 کیلوگرم به مدار 500 کیلومتری زمین امتحان خود را با موفقیت پس داد. به فضل الهی، طبق برنامه‌ریزی صورت‌گرفته، این مسیر ادامه پیدا خواهد کرد و با همت دانشمندان و متخصصان بخش‌های مختلف کشور، تا انتهای سال‌جاری توانمندی تزریق ماهواره‌های تا ۱۰۰ کیلوگرم به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین تثبیت خواهد شد و این مسیر تا رسیدن فناوری بومی تزریق ماهواره‌های چندصد کیلوگرمی تا پایان دولت سیزدهم ادامه پیدا خواهد کرد. با توجه به وزن بیش از نیم تنی ماهواره خیام و نیز درصد بسیار بالای موفقیت پرتابگر سایوز، پرتاب ماهواره خیام به کشور روسیه واگذار شد. لازم به ذکر است با توجه به ضریب اطمینان بالای پرتابگر سایوز در پرتاب و در مدارگذاری ماهواره‌ها، بسیاری از کشورهای صاحب چرخه کامل فناوری فضایی که خود توانایی پرتاب ماهواره را دارند نیز از پرتابگرهای روسی استفاده می‌کنند. همانطور که در اطلاعیه‌های قبلی اعلام شد زیرساخت‌های لازم برای کنترل و بهره‌برداری از این ماهواره در پایگاه‌های فضایی متعلق به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تعبیه شده است و از لحظه پرتاب، داده‌های فضایی حاصل از فعالیت این ماهواره تنها در اختیار جمهوری اسلامی ایران قرار دارد.
آینده برنامه فضایی ایران
مسیر توسعه ماهواره‌های بومی در کشور یک مسیر غیر قابل حذف و غیر قابل انکار است. ما هم‌اکنون توانایی طراحی و ساخت ماهواره‌های سنجشی با دقت تصویربرداری 5 تا 10 متر را داریم و با عزم و اراده بسیار جدی در مسیر رسیدن به دقت‌های بهتر از یک متر قرار داریم و روزبه‌روز هم به فضل الهی بهتر از پیش خواهیم شد. ماهواره خیام قابلیت تصویربرداری در مقیاس یك مترمربع را دارد. عمر کاری خیام پنج سال است و باید از الان به فکر جایگزینی ماهواره برای پنج سال آینده باشیم و ان‌شاءالله جایگزین آن یک ماهواره بومی خواهد بود. رفع نیاز فعلی کشور در زمینه سنجش از دور تا حدی توسط ماهواره دقیق خیام و سایر ماهواره‌های بومی حال حاضر کشور انجام می‌گیرد، اما ضروری است تعداد ماهواره‌های سنجشی با دقت بالا افزایش پیدا کند تا زمان بازدید مجدد از نقاط سطحی در کشور کوتاه‌تر شود و این مهم با توسعه ماهواره‌های بومی با دقت بالا حاصل خواهد شد. صنعت ماهواره ایران نه‌تنها وارداتی نخواهد شد، بلکه به‌زودی با لطف الهی و عزم جدی محققان ایرانی تبدیل به یک صنعت صادرکننده خواهد شد.

صنعت پرتاب در دستور کار دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط

صنعت بومی پرتاب ماهواره در اواخر دهه 80 به موفقیت‌های چشمگیری دست یافت و امکان مدارگذاری ماهواره‌های تا جرم 50 کیلوگرم در مدارهای نزدیک به زمین (حدود 300کیلومتر) در کشور میسر شد. پس از آن هدف‌گذاری به سمت مدارگذاری ماهواره‌هایی با جرم 100 تا 200 کیلوگرم در مدار 500 کیلوگرم انجام گرفت که متاسفانه با تغییر سیاست دولت یازدهم در زمینه صنعت پرتاب امر تحقیق و توسعه با کندی و کاهش سرمایه‌گذاری روبه‌رو شد و همین مسأله باعث شد در طی دهه 90 اهداف تعیین‌شده این صنعت به‌طور کامل محقق نشود. با استقرار دولت سیزدهم و با تغییر سیاست دولت، رونق و شتاب‌دهی به صنعت پرتاب در دستور کار دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط قرار گرفت. هم‌اکنون با جدیت تثبیت دستیابی به مدار 500 کیلومتری برای ماهواره‌هایی به جرم 100 تا 200 کیلوگرم پیگیری می‌شود. همچنین در طی برنامه بازنگری‌شده 10 ساله، دستیابی به مدارات 500 کیلومتری برای ماهواره‌های سنگین تا چند تن و امکان تزریق چندگانه نیز دنبال می‌شود، به‌گونه‌ای که در طی پنج سال آینده بتوانیم به‌سادگی ماهواره‌هایی به سنگینی خیام با وزن بیش از نیم تن را در مدارات پایین قرار دهیم و این سرویس را نه‌تنها به ماهواره‌های ساخت داخل بلکه به سایر کشورها به‌صورت تجاری ارائه کنیم.

 

نظر شما