خبرگزاری اقتصاد ایران؛ اسماعیل خاشعی - بامــداد روز شــنبه ۱۱ تیرمــاه دو زلزلــه بزرگ بــه قــدرت 6.1و 6.3 ریشتر منطقه غرب هرمزگان را لرزاند و در این حادثه 111نفر مصدوم و پنج نفر فوت شدند. بــر اثــر ایــن زمیــن لرزه‌هــا کــه چندیــن پــس لــرزه بــزرگ نیز بــه دنبال داشــته، شــماری از واحدهــای مســکونی بــه طــور کلــی تخریــب شــدند.در این گزارش تلاش خواهد شد، با نگاهی گذرا، عملکرد و اقدامات دولت در مدیریت دو بحران و حادثه طبیعی در منطقه فین و سیاهو بندرعباس و شهرستان‌های بندرخمیر و بندرلنگه مورد بررسی قرار بگیرد.

  اطلاع رسانی بحران در کُما   

بحران‌ها و بلایای طبیعی اگرچه در ذات خود دارای مخاطراتی است، اما با بکارگیری برخی از ابزارها می‌توان اثرگذاری آن ها را کاهش و یا به کمترین میزان ممکن رساند؛ اطلاع رسانی درست و به‌موقع از جمله این ابزار است که به‌خصوص در زلزله اخیر کمتر مورد توجه قرار گرفت.

در حالی که در ساعت 2 و دو دقیقه بامداد 11تیرماه زلزله 6.1ریشتری بندرخمیر در هرمزگان را لرزاند و مردم هراسان به خیابان‌ها آمدند، تا ساعت 3 و 46دقیقه بامداد هیچ خبری از سوی ستاد مدیریت بحران  استان مخابره نشد که البته همین اطلاعات محدود هم از طریق وضعیت واتسپ افرادی که به نحوی با ستاد بحران مرتبط بودند قابل دریافت بود.

واقعیت مشهود در این حوزه و در زلزله اخیر، ناهماهنگی و عدم اطلاع از جزئیات اقدامات انجام شده و یا در شرف انجام از سوی ستاد مدیریت بحران استان بود و گویی «سرعت عمل» به‌عنوان یک اصل پذیرفته شده و مهم در فرآیند رویارویی با بحران به‌طور کامل مغفول مانده بود.

مهار کردن یا به عبارتی مدیریت بحران و تلاقی با آن در بعد درونی وظيفه مديران ارشد و مياني و در بعد بیرونی آن وظیفه روابط عمومي است. هدف اصلي مديريت بحران بهره‌مندي از ساختار تشكيلاتی براي حصول به راهکار عقلایی و منطقی در برطرف كردن اوضاع غيرعادي است؛ لذا روابط عمومي ها باید هنگام رويارويي با بحران ها براي بررسي، مقابله و درست مهاركردن آن تدابيری بينديشند.

به عبارتی روابط عمومی باید نقشه راه دقیقی براي بررسي بحران هاي نهفته که احتمال بروز دارد، دريافت راه حل ها و حل بحران بر اساس نتايج حاصل از مطالعات برای رویارویی با بحران را داشته باشد.

روابط عمومی ها مي‌توانند نقش های مهمی را در مقابله با خسارت‌های ناشي از انواع بحران ها، پیش از وقوع یک بحران بر عهده بگیرند اما این نقش در هنگام وقوع بحران اهمیتی دوچندان پیدا می کند و یک روابط عمومی می تواند با اطلاع رساني دقيق و به هنگام، تلفات و خسارت هاي امکان‌پذیر را به كمترين میزان ممکن برساند.

از آنجا که به طور معمول در زمان وقوع بحران به‌ویژه در کشورمان با نوعی بی مدیریتی روبرو هستیم و معمولا" گروه‌هاي مختلفی برای کنترل کردن اوضاع شکل مي‌گيرد، متاسفانه در اين پيش‌بيني ها، روابط‌عمومي که کارکرد مهمي در افکار سنجي و ارتباطات و ... دارند، نادیده گرفته می شود.

روابط‌عمومي به دليل اینکه مركز اصلي ارتباط با افكار عمومي است، باید به منظور ارتباط با مردم و تأثیر بر تصميم ها و تصميم گيران در هنگام بحران، نسبت به ايجاد ستاد بحران در زيرمجموعه مديريت خود اقدام کند چرا که در هنگام وقوع بحران، روابط عمومی مي‌تواند نقش اطلاع رساني و ميانجي‌گري داشته باشد.

یکی از مهمترین دغدغه‌ها در مدیریت بحران، بروز شايعه، انتشار اخبار دروغ و يا اشتباه است که کار روابط عمومي را سخت مي کند؛همانطور که برخی از رسانه‌های خارجی در زلزله اخیر مبادرت به انتشار اخبار کذب کردند؛ لذا با بروز بحران مهم ترين نقش روابط عمومی که همانا اطلاع رساني است آغاز می شود.

این واحد باید از سویی اطلاعات درست از بحران را در اختيار مسئولان مديريت بحران بگذارد كه آن‌ها بهتر تصميم بگيرند و در عين حال از سوی دیگر بايد اطلاعات لازم و ضروري را به شهروندان هم بدهد.

نتیجه بررسی ها نیز نشان می دهد عمده روابط عمومی ها به لحاظ ساختاری و تشکيلاتي به هيچ وجه توانايي رويارويي با بحران ها را ندارند. بنابراين براي ايفاي نقش مؤثر و نمود عینی «قدرت تأثيرگذاري»، روابط عمومي ها بايد از جايگاه، ساختار و نظام مدون واقعي بهره مند باشند که بتوانند در خط مقدم و در صحنه باشند. هرچند نباید از دیگر مؤلفه ها از جمله تحصيلات غير مرتبط مدیران روابط عمومی ها، ، نبود آموزش و اقتدار نداشتن روابط عمومي در سوءمديريت بحران نیز غافل شد.

لذا برای پر رنگ شدن نقش این حوزه مهم در مقابله با بحران، بايد نگرشي همه‌جانبه و دقيق به جايگاه و ساختار روابط‌عمومي ها داشت و پس از مدون سازی ساختار تشکيلاتیِ مقتدر و تعریف و تعیین چارچوب ها و راهبردهاي مديريت روابط‌عمومي به نحوي که توانايي مهارکردن بحران را داشته باشد، از کارکرد روابط‌عمومي ها در جريان‌سازي و افکارسنجی به نحو شایسته استفاده شود.

همچنین می‌بایست کارکنان و فعالان روابط‌عمومي از آموزش هاي لازم و تخصصي برخوردار شوند و شناخت بهتری از محيط، رسانه و افکار عمومي داشته باشند تا بتوانند با تدبير و شيوه درست‌تري به موضوع بحران بنگرند و با بهره‌مندي و فراگيري آموزش هاي ضروري و وقوف به مراحل اوليه، پيشگيري و سپس ورود به بحران، از فرآيند مديريت بحران با آگاهي و درايت گذر کنند.

نبود قوانين، مقررات و رويه هاي مدون در روابط‌عمومي نيز در مديريت بحران تأثير دارد و چه بسا با هرج و مرج در عمل و وحدت‌نداشتن در هدف، موجب بروز يا شدت یافتن بحران شوند.

براي افزايش توان روابط‌عمومي ها برای مقابله با بحران ها، می بایست ضمن اصلاح رویه، ایجاد ساختار مدون و نظام‌مند و همچنین پیش بینی و تعریف وظایف روابط عمومی در مراحل اولیه، پیشگیری و وقوع بحران و عملیاتی سازی آن‌ها، جايگاه روابط‌عمومي از لحاظ حضور در حلقه تصميم‌سازي و تصميم‌گيري ارتقا یافته و در جلسات مديريت بحران حضور فعال داشته باشند.

صد البته باید از اطلاع‌رسانی به موقع و سریع پلیس در دقایق نخستین وقوع زلزله و همچنین تشریح اقدام‌های اولیه این نهاد و ارائه توصیه‌های پیشگیرانه قدردانی کرد.

  اقدامات پیش از زلزله  

با توجه به وقوع چندین زلزله طی ماه‌های اخیر در هرمزگان، برای دستیابی به سطح قابل قبولی از آمادگی در برابر این حادثه طبیعی، آموزش یکی از راهکارهای اثربخش است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. اگرچه با توجه به مقیاس و ابعاد وقوع زلزله های اخیر، آمار تلفات انسانی چندان به چشم نمی آید اما اگر به تبعات اجتماعی و طولانی مدت آن  توجه کنیم، ضرورت امر آموزش بیشتر نمایان می شود.

با بررسی مجموعه اقدامات انجام شده در لحظه وقوع حادثه در منطقه فین و سیاهو و زلزله اخیر که باعث خسارت مادی و تلفات انسانی در بندرخمیر و بخش هایی از بندرلنگه شد، عملکرد دولت در امدادرسانی اولیه را بنا بر مستندات و شواهد موجود می توان مثبت ارزیابی کرد، چرا که امداد رسانی به مجروحان، توزیع موادغذایی و اسکان اضطراری به نحوی شایسته انجام شد و حتی با توجه به گرمای هوا، محل اسکان اضطراری زلزله زدگان به وسایل سرمایشی تجهیز و عملیات آوار برداری نیز آغاز شده است.

یکی از موضوعات مهم دیگری که می بایست در خصوص ضرورت آن با مردم گفت‌وگو و اقناع سازی لازم صورت بگیرد، بهره مندی منازل مسکونی از بیمه حوادثی چون زلزله، سیل و آتش سوزی است، چرا که پس از وقوع حوادثی مانند زلزله، می بایست تلاش و بودجه دولت به جای اینکه معطوف به بازسازي منازل مسكوني مردم شود، صرف بازسازی زيرساخت‌هاي آسیب دیده شهری و عمومی شود و مردم هم با دریافت خسارت از شركت‌های بيمه، اقدام به بازسازي و تعمیر منازل خود کنند که البته با پیش بینی و آینده نگری استاندار هرمزگان پیش از وقوع زلزله اخیر و در اردیبهشت ماه سال جاری، 90هزار منزل مسکونی روستایی در هرمزگان طی انعقاد قراردادی بین استانداری هرمزگان و بیمه برکت تحت پوشش بیمه قرار گرفتند و بیمه موظف به جبران خسارت تا سقف یک میلیارد ریال است.

  اقدامات پس از زلزله  

شاید نخستین و مهمترین دغدغه پس از زلزله، بازسازی و نوسازی منازل مسکونی آن منطقه باشد؛ انتخاب مكان مناسب، طراحي مناسب و مقاوم در برابر زلزله، استفاده از مصالح با كيفيت و نظارت مؤثر و مستمر از جمله اقدامات مجموعه‌های مرتبط با این حوزه در استان بوده است؛ اگرچه وعده استاندار هرمزگان در خصوص تحویل خانه‌های مردم زلزله زده بخش فین و منطقه سیاهو تا عید نوروز 1401 به دلایلی چون وقوع سیل ویرانگر در میناب و گسیل امکانات به منظور جبران خسارات به این منطقه، عدم استقبال مردم مناطق زلزله زده از تسهیلات اعطایی دولت و تعلل برخی از بانک های عامل در تشکیل پرونده متقاضیان محقق نشد اما با تسهیل‌گری های انجام شده پس از نشست‌های تعاملی با مردم و مدیران بانک‌ها، عملیات ساخت منازل مسکونی روستاهای بخش فین و منطقه سیاهو در مجموع با پیشرفت فیزیکی 85درصدی همراه بوده است.

بر اساس آمار دریافتی، 402 واحد مسکونی در محله نصب «چارچوب‌ها و دَر» قرار دارد و به زودی به مردم این مناطق تحویل می شود که سه روستای رضوان، سرزه و زرتو بالا به ترتیب با 105، 42 و 41 واحد بیشترین فراوانی توزیع منازل در این مرحله از ساخت را به خود اختصاص داده اند.

همچنین یک هزار و 822واحد مسکونی نیز تا مرحله اجرای سقف پیشرفت فیزیکی داشته که روستاهای رضوان، سرزه، سیاهو، لاور و کووه با 590، 172، 143، 95 و 74واحد، به ترتیب بیشترین آمار را به خود اختصاص داده اند.

اما پس از زلزله اخیر در بندرخمیر و مناطقی از بندرلنگه و با توجه به شروع عملیات آواربرداری و مشخص نبودن آمار دقیق خسارت وارده به منازل مسکونی، امکان پایش عملکرد دولت در این حوزه وجود ندارد؛ لکن با توجه به ارائه برخی آمارها از جمله برآورد خسارت اولیه 471میلیارد ریالی به شبکه توزیع برق، خسارت 500میلیارد ریالی به راه‌های اصلی، فرعی روستایی و ابنیه فنی و همچنین خساراتی که به شبکه آب و فاضلاب این مناطق وارد شده است، تخصیص 500میلیارد ریال از سوی دولت برای جبران خسارت زلزله اخیر هرمزگان مبلغی ناچیز محسوب می شود که خدمات رسانی به این مناطق را سخت می کند.

همچنین جبران خسارت 100میلیون تومانی از سوی شرکت بیمه برکت برای ساخت هر واحد مسکونی در مناطق روستایی زلزله زده، اگرچه اقدامی مثبت ارزیابی می شود، اما به‌دلیل هزینه بالای ساخت مسکن و ناتوانی طیف وسیعی از سرپرستان خانوار در پرداخت تسهیلات ساخت مسکن، می طلبد دولت در این حوزه کمک‌هایی را به صورت بلاعوض به مانند سایر مناطق به زلزله زدگان تخصیص دهد.

همچنین برقراري امنيت مناطق زلزله‌زده و جلوگيری از غارت اموال مردم، مديريت روحی و روانی مردم پس از زلزله با حضور عوامل نظامی و انتظامی، حضور پررنگ مسئولان عالی رتبه کشوری و استانی به منظور مدیریت فرآیند بحران و همدردی با مردم آسیب دیده از زلزله، حضور گروه‌های مردمی و جهادی برای خدمت رسانی و برقراری شبكه‌های خدمت رسانی به منظور بازگرداندن مردم به زندگي عادي، از جمله اقدامات حائز اهمیت در مدیریت این بحران ها است که در هر دو حادثه مشهود بوده است.

انتهای پیام/خ