به گزارش ایران آنلاین ، در این گزارش تلاش خواهد شد، با نگاهی گذرا، عملکرد و اقدامات دولت در مدیریت دو بحران و حادثه طبیعی در منطقه فین و سیاهو بندرعباس و شهرستان‌های بندرخمیر و بندرلنگه را مورد بررسی دهیم.

بحران‌ها و بلایای طبیعی اگرچه در ذات خود دارای مخاطراتی است، اما با بکارگیری برخی از ابزارها می‌توان اثرگذاری آن ها را کاهش و یا به کمترین میزان ممکن رساند؛ اطلاع رسانی درست و به‌موقع از جمله این ابزار است که به‌خصوص در زلزله اخیر کمتر مورد توجه قرار گرفت.
در حالی که در ساعت 2 و دو دقیقه بامداد 11تیرماه زلزله 6.1ریشتری بندرخمیر در هرمزگان را لرزاند و مردم هراسان به خیابان‌ها آمدند، تا ساعت 3 و 46دقیقه بامداد هیچ خبری از سوی ستاد مدیریت بحران  استان مخابره نشد که البته همین اطلاعات محدود هم از طریق وضعیت واتسپ افرادی که به نحوی با ستاد بحران مرتبط بودند قابل دریافت بود.

واقعیت مشهود در این حوزه و در زلزله اخیر، ناهماهنگی و عدم اطلاع از جزئیات اقدامات انجام شده و یا در شرف انجام از سوی ستاد مدیریت بحران استان بود و گویی «سرعت عمل» به‌عنوان یک اصل پذیرفته شده و مهم در فرآیند رویارویی با بحران به‌طور کامل مغفول مانده بود.

مهار کردن یا به عبارتی مدیریت بحران و تلافی با آن در بعد درونی وظیفه مدیران ارشد و میانی و در بعد بیرونی آن وظیفه روابط عمومی است. هدف اصلی مدیریت بحران بهره‌مندی از ساختار تشکیلاتی برای حصول به راهکار عقلایی و منطقی در برطرف کردن اوضاع غیرعادی است؛ لذا روابط عمومی ها باید هنگام رویارویی با بحران ها برای بررسی، مقابله و درست مهارکردن آن تدابیری بیندیشند.

به عبارتی روابط عمومی باید نقشه راه دقیقی برای بررسی بحران های نهفته که احتمال بروز دارد، دریافت راه حل ها و حل بحران بر اساس نتایج حاصل از مطالعات برای رویارویی با بحران را داشته باشد.
روابط عمومی ها می‌توانند نقش های مهمی را در مقابله با خسارت‌های ناشی از انواع بحران ها، پیش از وقوع یک بحران بر عهده بگیرند اما این نقش در هنگام وقوع بحران اهمیتی دوچندان پیدا می کند و یک روابط عمومی می تواند با اطلاع رسانی دقیق و به هنگام، تلفات و خسارت های امکان‌پذیر را به کمترین میزان ممکن برساند.

از آنجا که به طور معمول در زمان وقوع بحران به‌ویژه در کشورمان با نوعی بی مدیریتی روبرو هستیم و معمولا" گروه‌های مختلفی برای کنترل کردن اوضاع شکل می‌گیرد، متاسفانه در این پیش‌بینی ها، روابط‌عمومی که کارکرد مهمی در افکار سنجی و ارتباطات دارند، نادیده گرفته می شود.

روابط‌عمومی به دلیل اینکه مرکز اصلی ارتباط با افکار عمومی است، باید به منظور ارتباط با مردم و تأثیر بر تصمیم ها و تصمیم گیران در هنگام بحران، نسبت به ایجاد ستاد بحران در زیرمجموعه مدیریت خود اقدام کند چرا که در هنگام وقوع بحران، روابط عمومی می‌تواند نقش اطلاع رسانی و میانجی‌گری داشته باشد.

یکی از مهمترین دغدغه‌ها در مدیریت بحران، بروز شایعه، انتشار اخبار دروغ و یا اشتباه است که کار روابط عمومی را سخت می کند؛همانطور که برخی از رسانه‌های خارجی در زلزله اخیر مبادرت به انتشار اخبار کذب کردند؛ لذا با بروز بحران مهم ترین نقش روابط عمومی که همانا اطلاع رسانی است آغاز می شود.

این واحد باید از سویی اطلاعات درست از بحران را در اختیار مسئولان مدیریت بحران بگذارد که آن‌ها بهتر تصمیم بگیرند و در عین حال از سوی دیگر باید اطلاعات لازم و ضروری را به شهروندان هم بدهد.

نتیجه بررسی ها نیز نشان می دهد عمده روابط عمومی ها به لحاظ ساختاری و تشکیلاتی به هیچ وجه توانایی رویارویی با بحران ها را ندارند. بنابراین برای ایفای نقش مؤثر و نمود عینی «قدرت تأثیرگذاری»، روابط عمومی ها باید از جایگاه، ساختار و نظام مدون واقعی بهره مند باشند که بتوانند در خط مقدم و در صحنه باشند. هرچند نباید از دیگر مؤلفه ها از جمله تحصیلات غیر مرتبط مدیران روابط عمومی ها، ، نبود آموزش و اقتدار نداشتن روابط عمومی در سوءمدیریت بحران نیز غافل شد.

لذا برای پر رنگ شدن نقش این حوزه مهم در مقابله با بحران، باید نگرشی همه‌جانبه و دقیق به جایگاه و ساختار روابط‌عمومی ها داشت و پس از مدون سازی ساختار تشکیلاتیِ مقتدر و تعریف و تعیین چارچوب ها و راهبردهای مدیریت روابط‌عمومی به نحوی که توانایی مهارکردن بحران را داشته باشد، از کارکرد روابط‌عمومی ها در جریان‌سازی و افکارسنجی به نحو شایسته استفاده شود.

همچنین می‌بایست کارکنان و فعالان روابط‌عمومی از آموزش های لازم و تخصصی برخوردار شوند و شناخت بهتری از محیط، رسانه و افکار عمومی داشته باشند تا بتوانند با تدبیر و شیوه درست‌تری به موضوع بحران بنگرند و با بهره‌مندی و فراگیری آموزش های ضروری و وقوف به مراحل اولیه، پیشگیری و سپس ورود به بحران، از فرآیند مدیریت بحران با آگاهی و درایت گذر کنند.

نبود قوانین، مقررات و رویه های مدون در روابط‌عمومی نیز در مدیریت بحران تأثیر دارد و چه بسا با هرج و مرج در عمل و وحدت‌نداشتن در هدف، موجب بروز یا شدت یافتن بحران شوند.

برای افزایش توان روابط‌عمومی ها برای مقابله با بحران ها، می بایست ضمن اصلاح رویه، ایجاد ساختار مدون و نظام‌مند و همچنین پیش بینی و تعریف وظایف روابط عمومی در مراحل اولیه، پیشگیری و وقوع بحران و عملیاتی سازی آن‌ها، جایگاه روابط‌عمومی از لحاظ حضور در حلقه تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری ارتقا یافته و در جلسات مدیریت بحران حضور فعال داشته باشند.

صد البته باید از اطلاع‌رسانی به موقع و سریع پلیس در دقایق نخستین وقوع زلزله و همچنین تشریح اقدام‌های اولیه این نهاد و ارائه توصیه‌های پیشگیرانه قدردانی کرد.

اقدامات پیش از زلزله

با توجه به وقوع چندین زلزله طی ماه‌های اخیر در هرمزگان، برای دستیابی به سطح قابل قبولی از آمادگی در برابر این حادثه طبیعی، آموزش یکی از راهکارهای اثربخش است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. اگرچه با توجه به مقیاس و ابعاد وقوع زلزله های اخیر، آمار تلفات انسانی چندان به چشم نمی آید اما اگر به تبعات اجتماعی و طولانی مدت آن  توجه کنیم، ضرورت امر آموزش بیشتر نمایان می شود.

با بررسی مجموعه اقدامات انجام شده در لحظه وقوع حادثه در منطقه فین و سیاهو و زلزله اخیر که باعث خسارت مادی و تلفات انسانی در بندرخمیر و بخش هایی از بندرلنگه شد، عملکرد دولت در امدادرسانی اولیه را بنا بر مستندات و شواهد موجود می توان مثبت ارزیابی کرد، چرا که امداد رسانی به مجروحان، توزیع موادغذایی و اسکان اضطراری به نحوی شایسته انجام شد و حتی با توجه به گرمای هوا، محل اسکان اضطراری زلزله زدگان به وسایل سرمایشی تجهیز و عملیات آوار برداری نیز آغاز شده است.

یکی از موضوعات مهم دیگری که می بایست در خصوص ضرورت آن با مردم گفت‌وگو و اقناع سازی لازم صورت بگیرد، بهره مندی منازل مسکونی از بیمه حوادثی چون زلزله، سیل و آتش سوزی است، چرا که پس از وقوع حوادثی مانند زلزله، می بایست تلاش و بودجه دولت به جای اینکه معطوف به بازسازی منازل مسکونی مردم شود، صرف بازسازی زیرساخت‌های آسیب دیده شهری و عمومی شود و مردم هم با دریافت خسارت از شرکت‌های بیمه، اقدام به بازسازی و تعمیر منازل خود کنند که البته با پیش بینی و آینده نگری استاندار هرمزگان پیش از وقوع زلزله اخیر و در اردیبهشت ماه سال جاری، 90هزار منزل مسکونی روستایی در هرمزگان طی انعقاد قراردادی بین استانداری هرمزگان و بیمه برکت تحت پوشش بیمه قرار گرفتند و بیمه موظف به جبران خسارت تا سقف یک میلیارد ریال است.

اقدامات پس از زلزله

شاید نخستین و مهمترین دغدغه پس از زلزله، بازسازی و نوسازی منازل مسکونی آن منطقه باشد؛ انتخاب مکان مناسب، طراحی مناسب و مقاوم در برابر زلزله، استفاده از مصالح با کیفیت و نظارت مؤثر و مستمر از جمله اقدامات مجموعه‌های مرتبط با این حوزه در استان بوده است؛ اگرچه وعده استاندار هرمزگان در خصوص تحویل خانه‌های مردم زلزله زده بخش فین و منطقه سیاهو تا عید نوروز 1401 به دلایلی چون وقوع سیل ویرانگر در میناب و گسیل امکانات به منظور جبران خسارات به این منطقه، عدم استقبال مردم مناطق زلزله زده از تسهیلات اعطایی دولت و تعلل برخی از بانک های عامل در تشکیل پرونده متقاضیان محقق نشد اما با تسهیل‌گری های انجام شده پس از نشست‌های تعاملی با مردم و مدیران بانک‌ها، عملیات ساخت منازل مسکونی روستاهای بخش فین و منطقه سیاهو در مجموع با پیشرفت فیزیکی 85درصدی همراه بوده است.

بر اساس آمار دریافتی، 402 واحد مسکونی در محله نصب «چارچوب‌ها و دَر» قرار دارد و به زودی به مردم این مناطق تحویل می شود که سه روستای رضوان، سرزه و زرتو بالا به ترتیب با 105، 42 و 41 واحد بیشترین فراوانی توزیع منازل در این مرحله از ساخت را به خود اختصاص داده اند.

همچنین یک هزار و 822واحد مسکونی نیز تا مرحله اجرای سقف پیشرفت فیزیکی داشته که روستاهای رضوان، سرزه، سیاهو، لاور و کووه با 590، 172، 143، 95 و 74واحد، به ترتیب بیشترین آمار را به خود اختصاص داده اند.

اما پس از زلزله اخیر در بندرخمیر و مناطقی از بندرلنگه و با توجه به شروع عملیات آواربرداری و مشخص نبودن آمار دقیق خسارت وارده به منازل مسکونی، امکان پایش عملکرد دولت در این حوزه وجود ندارد؛ لکن با توجه به ارائه برخی آمارها از جمله برآورد خسارت اولیه 471میلیارد ریالی به شبکه توزیع برق، خسارت 500میلیارد ریالی به راه‌های اصلی، فرعی روستایی و ابنیه فنی و همچنین خساراتی که به شبکه آب و فاضلاب این مناطق وارد شده است، تخصیص 500میلیارد ریال از سوی دولت برای جبران خسارت زلزله اخیر هرمزگان مبلغی ناچیز محسوب می شود که خدمات رسانی به این مناطق را سخت می کند.

جبران خسارت 100میلیون تومانی از سوی شرکت بیمه برکت برای ساخت هر واحد مسکونی در مناطق روستایی زلزله زده، اگرچه اقدامی مثبت ارزیابی می شود، اما به‌دلیل هزینه بالای ساخت مسکن و ناتوانی طیف وسیعی از سرپرستان خانوار در پرداخت تسهیلات ساخت مسکن، می طلبد دولت در این حوزه کمک‌هایی را به صورت بلاعوض به مانند سایر مناطق به زلزله زدگان تخصیص دهد.

همچنین برقراری امنیت مناطق زلزله‌زده و جلوگیری از غارت اموال مردم، مدیریت روحی و روانی مردم پس از زلزله با حضور عوامل نظامی و انتظامی، حضور پررنگ مسئولان عالی رتبه کشوری و استانی به منظور مدیریت فرآیند بحران و همدردی با مردم آسیب دیده از زلزله، حضور گروه‌های مردمی و جهادی برای خدمت رسانی و برقراری شبکه‌های خدمت رسانی به منظور بازگرداندن مردم به زندگی عادی، از جمله اقدامات حائز اهمیت در مدیریت این بحران ها است که در هر دو حادثه مشهود بوده است.