اشاعه توهین نقص فضای مجازی
کارشناسان فضای مجازی می‌گویند: این بستر اینترنتی همان‌طور که می‌تواند در زمینه‌های گوناگون همچون توسعه کسب وکار مفید واقع شود اما مشکلات خاص خود را دارد که از جمله آن ها می‌توان به نشر شایعه و اکاذیب و نیز رفتارهای غیراخلاقی همچون فحاشی و هتاکی اشاره کرد.

کافی است شما یک کاربر معمولی فضای مجازی باشید تا در طول شبانه‌روز دستکم یک‌بار شاهد ناسزاگویی بی‌دلیل بعضی افراد و انتقادهای همراه با توهین و تهمت آنها به دیگران شوید. بسیاری از کاربران فضای مجازی این حق را برای خود قائل هستند تا به راحتی ناسزاگویی داشته باشند و سبب ناراحتی و رنجش دیگران شوند.

وجود شبکه‌های اجتماعی مختلف و بهره‌گیری از پلتفرم‌های موجود، بستر را برای ارتکاب کارهای غیراخلاقی و غیرانسانی هموار کرده‌ است. به عنوان نمونه اینستاگرام به خاطر قابلیت به اشتراک‌گذاری تصاویر و متن، سبب شده‌ تا تصاویر و گفتار توهین‌آمیز بیشتر به چشم بخورد که در این میان چهره‌های مشهور همچون سلبریتی‌ها و ورزشکاران قربانی این فضا و رفتار غیراخلاقی می‌شوند.

اکنون با نزدیک شدن به جام جهانی ۲۰۲۲ قطر، این نگرانی ایجاد شده که در این بازه زمانی، ورزشکاران به ویژه فوتبالیست‌های زیادی در تیم‌های مختلف جهان با سیل پیام‌های توهین‌آمیز و نژادپرستانه در فضای مجازی رو به رو شوند.

رخدادی که جامعه فوتبال را شوکه کرد

جامعه فوتبال هنوز اتفاقات ناگوار مرتبط با فینال یورو ۲۰۲۰ را از یاد نبرده‌ است. وقتی «مارکوس راشفورد»، «جیدون سانچو» و «بوکایو ساکا» سه بازیکن سیاهپوست فوتبال انگلیس در این فینال، پنالتی‌های خود را از دست دادند به شدت مورد حملات نژادپرستانه در فضای مجازی قرار گرفتند.

جامعه فوتبال هنوز اتفاقات ناگوار مرتبط با فینال یورو ۲۰۲۰ را از یاد نبرده‌است وقتی «مارکوس راشفورد»، «جیدون سانچو» و «بوکایو ساکا» سه بازیکن سیاهپوست فوتبال انگلیس در این فینال، پنالتی‌های خود را از دست دادند به شدت مورد حملات نژادپرستانه در فضای مجازی قرار گرفتند

بازیکنان پس از بازی هدف حملات نژادپرستانه از جمله ایموجی‌های میمون و موز و نیز توهین‌های نژادپرستانه قرار گرفتند. علاوه براین توسط حساب‌های ناشناس و هم آنهایی که در ظاهر نام کاربری‌شان واقعی به نظر می‌رسید، تحت امواج مخرب فضای مجازی قرار گرفتند.
توییتر و فیس‌بوک که مالک اینستاگرام هستند، اعلام کردند که به سرعت برای از بین بردن موج‌ سوء‌استفاده از پروفایل بازیکنان اقدام کرده‌اند. اما بسیاری از کاربران شکایت داشتند که نظرات نژادپرستانه ساعاتی پس از ارسال آنها قابل مشاهده است و در برخی موارد حتی پس از گزارش حذف نشدند.

پیش از آن نیز بزرگ‌ترین نهادهای فوتبال انگلیس از توییتر و فیس‌بوک به دلیل شکست سیستمی در جلوگیری از استفاده از پلتفرم‌های‌شان برای گسترش نژادپرستی و آزار و اذیت، انتقاد کرده‌ بودند. لیگ برتر در ماه آوریل همان سال، فیس بوک، اینستاگرام و توییتر را به مدت سه روز تحریم و در بیانیه‌ای اعلام کرد: «شرکت‌های رسانه‌های اجتماعی باید بیشتر برای ریشه‌کن کردن نفرت در فضای آنلاین تلاش کنند.»

همچنین واحد پلیس فوتبال انگلیس (UKFPU) اعلام کرد که چهار نفر در ارتباط با سوء‌استفاده و اتهام‌زنی آنلاین نسبت به بازیکنان انگلیس دستگیر شده‌اند. این افراد برای یک دوره بین سه تا ۱۰ ساله از حضور در ورزشگاه برای دیدن مسابقات محروم شدند. افزون بر آن، «بوریس جانسون» نخست وزیر انگلیس هم به این موضوع وارد شد و ضمن انتقاد از رفتار هتاکان در فضای مجازی، گفت که دولت در حال گسترش دامنه دستورات ممنوعیت فوتبال به موارد سوءاستفاده آنلاین است.

با اتفاقات صورت گرفته در پی فینال یورو ۲۰۲۰ و قرار گرفتن در آستانه برگزاری جام جهانی ۲۰۲۲ قطر، بار دیگر این پرسش مطرح می‌شود که چگونه می‌توان رفتارهای سمی را در پلتفرم‌های آنلاین مدیریت کرد؟

برنامه فیفا برای تقابل با رفتارهای مجازی سمی

با شروع جام‌جهانی بی‌تردید هواداران تیم‌های مختلف نظرات خود در خصوص تیم‌محبوب خود و تیم‌های رقیب را از طریق شبکه‌های اجتماعی منتشر خواهند کرد. به همین خاطر از هم‌اکنون می‌توان انتظار داشت در صورت بروز هرگونه اشتباه از سوی بازیکنان و مربیان تیم‌های حاضر چه پیام‌های غیراخلاقی علیه‌شان منتشر شود. باید دید طرح جدید فیفا می‌تواند جلوی بی‌فرهنگی و سوءاستفاده برخی افراد از فضای مجازی را بگیرد یا خیر؟

روزنامه بریتانیایی «گاردین» به این موضوع ورود کرده و از راهکار جدید فیفا خبر داده‌ و نوشته‌ است که دست اندرکاران فوتبال باید در طول فینال جام جهانی قطر و دیگر مسابقات ورزشی با استفاده از فناوری‌های مناسب افرادی که به‌صورت آنلاین در فضای مجازی به بازیکنان توهین می‌کنند، شناسایی و آنان را مهار کنند.

«فیفا» به عنوان نهاد حاکم بر بازی‌های جهانی و «فیف‌پرو» (اتحادیه فوتبالیست‌های حرفه‌ای جهان) گزارشی مستقل را به مناسبت فرا رسیدن روز جهانی مبارزه جهانی علیه سخنان نفرت‌انگیز سازمان‌ملل منتشر کردند که در آن بر افزایش سطح پست‌های تبعیض‌آمیز در رسانه‌های اجتماعی حین برنامه‌های بین‌المللی تاکید شده‌ است.

بنابراین، این نهادها برای ایجاد یک سرویس اختصاصی مهار توهین‌ها درون مسابقات در فوتبال زنان و مردان همکاری کرده‌اند. این سرویس عبارات و سخنان نفرت‌انگیز شناخته‌شده را  اسکن کرده و از دیدن این دست پیام‌های توهین‌آمیز توسط گیرنده مورد نظر و دنبال‌کنندگان آنها جلوگیری می‌کند.

«جیانی اینفانتینو» رئیس فیفا در این زمینه با تاکید بر اینکه وظیفه این سازمان محافظت از فوتبال است، گفت:  این حفاظت از بازیکنانی شروع می‌شود که با عملکردهای خود در زمین بازی، شادی و خوشحالی را برای همه ما به ارمغان می‌آورند. وی با اظهار تاسف از روند رو به رشد انتشار پست‌های توهین‌ و تبعیض‌آمیز نسبت به بازیکنان، مربیان، مقامات هماهنگ‌کننده و حتی تیم‌ها در رسانه‌های اجتماعی، این دست اقدامات را غیر قابل قبول دانست و گفت که چنین توهین‌هایی هیچ جایی در عرصه فوتبال ندارد.

با توجه به اینکه جام جهانی ۲۰۲۲ قطر و جام جهانی فوتبال زنان ۲۰۲۳ در استرالیا و نیوزیلند در پیش است، فیفا و فیف‌پرو به این نتیجه رسیده‌اند که موضع‌گیری درباره توهین‌ها در فضای مجازی و رصد آنچه در رسانه‌های اجتماعی رخ می‌دهد اهمیت بسیار بالایی دارد. اینفانتینو  همچنین اعلام کرد که درنظر دارند بیش از شعار به وعده‌های خود عمل کنند و افزود: «اقدامات مشخصی برای مقابله مستقیم با مشکل انجام می‌دهیم.»

با توجه به اینکه جام جهانی ۲۰۲۲ قطر و جام جهانی فوتبال زنان ۲۰۲۳ در استرالیا و نیوزیلند در پیش است، فیفا و فیف‌پرو به این نتیجه رسیده‌اند که موضع‌گیری درباره توهین‌ها در فضای مجازی و رصد آنچه در رسانه‌های اجتماعی رخ می‌دهد اهمیت بسیار بالایی دارد

به همین منظور، گزارشی که در آن از هوش مصنوعی برای ردیابی بیش از ۴۰۰ هزار پست در شبکه‌های اجتماعی در نیمه نهایی و فینال یورو ۲۰۲۰ و جام ملت‌های آفریقا ۲۰۲۱ استفاده شد، نشان داد که بیش از نیمی از بازیکنان در این دو جام در معرض نوعی تبعیض و توهین‌آمیز قرار گرفته‌اند. عجیب‌تر اینکه اکثر این پیام‌ها توسط هموطنان آن‌ها منتشر شده‌است! نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد، پیام‌های نژادپرستانه ۳۸ درصد از این توهین‌ها را تشکیل می‌دهد.

«دیوید آگانزو» رئیس اتحادیه بازیکنان حرفه‌ای فوتبال نیز در این زمینه گفت: «توهین در فضای مجازی یک مساله اجتماعی است و ما به عنوان یک صنعت، نمی‌توانیم بپذیریم که این شکل جدید توهین و تبعیض بر افراد زیادی از جمله بازیکنان تاثیر بگذارد».

همچنین بر اساس این ابتکار، فیفا و فیف پرو حمایت آموزشی و مشاوره سلامت روانی را به بازیکنان در طول مسابقات بزرگ ارائه خواهند کرد.

راه دشوار مدیریت فضای مجازی

در عصر ارتباطات و فناوری اطلاعات، محتوای مضر، تحقیرکننده، توهین‌آمیز و آزار دهنده به وفور انتشار پیدا می‌کند به ویژه در حوزه ورزشی این یک اتفاقی رایج است. به طوری که لیورپول در ماه ژانویه یک مشاور سلامت روان را استخدام کرد که به طور خاص از بازیکنان جوان را در برابر آسیب‌های ترولینگ آنلاین محافظت کند.

«ترول» (troll) یک اصطلاح رایج اینترنتی است و به اشخاصی اطلاق می‌شود که در شبکه‌های اجتماعی سعی بر ایجاد درگیری، ضدیت و مشاجره دارند. بسترهای نرم‌افزاری که توسط ترول‌ها مورد هدف قرار می‌گیرند می‌توانند شامل قسمت نظرات سایت‌ها، تالارهای گفتمان و چت روم‌ها باشند.

مدیران فیس‌بوک و توییتر تاکید می‌کنند که سوء‌استفاده نژادپرستانه در پلتفرم‌هایشان مجاز نیست اما واقعیت چیز دیگری است. پلتفرم‌ها تمایلی به ممنوع کردن کلمات، عبارات یا ایموجی‌های خاص ندارند زیرا کاربران می‌توانند به سادگی زبان خود را برای دور زدن این محدودیت‌ها تغییر دهند.

علاوه بر این، گاهی اوقات قربانیان نژادپرستی ممکن است تصمیم بگیرند که توهین‌ها را برای افزایش آگاهی و اطلاع‌رسانی در معرض دید عموم قرار دهند. در عین حال، پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی با میلیاردها کاربر آنقدر بزرگ هستند که ناظران انسانی نتوانند هر یک از پست‌های آنان را از ابعاد مختلف بررسی کنند.

پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی با میلیاردها کاربر آنقدر بزرگ هستند که ناظران انسانی نتوانند هر یک از پست‌های آنان را از ابعاد مختلف بررسی کنند

برخی از کارشناسان نیز معتقدند تا زمانی که کاربران ناشناس وجود داشته‌باشند، نمی‌توان آنان را مهار و محدود کرد؛ موضوعی  که پلتفرم‌ها پیشتر در برخی موارد انجام می‌دادند. به عنوان مثال، افرادی که به دنبال ارسال تبلیغات سیاسی در فیس‌بوک هستند باید هویت خود را با اسناد رسمی تایید و آدرس پستی خود را برای دریافت کد تایید ارسال کنند.

بر این طرح البته ایراداتی وارد شده و ناظران هشدار داده‌اند که وادار کردن کاربران به تایید هویت، مانع از هرگونه سوءاستفاده نژادپرستانه نمی‌شود چرا که آنها حتی در فضای عمومی نیز از بیان چنین اظهارات خصمانه‌ای ابا ندارند. برخی از کارشناسان هم بر این باورند که حذف گزینه ناشناس به کاربران آسیب‌پذیر، آسیب خواهد رساند چرا که گروه‌های آسیب‌پذیر بیش از نژادپرستان به ناشناس بودن نیاز دارند.

منابع:

https://b۲n.ir/z۲۴۱۱۷

https://b۲n.ir/p۶۸۳۰۸

https://b۲n.ir/w۲۴۹۰۴

https://b۲n.ir/g۰۰۵۹۰

https://b۲n.ir/t۱۷۹۴۳