تومور مغزی یک توده یا رشد غیر طبیعی سلول ها در مغز میباشد انواع مختلفی از تومور های مغزی وجود دارد که برخی از آنها خوش خیم و برخی سرطانی یا بد خیم هستند. در تعریف تومور مغزی باید گفت رشد یک توده غیرطبیعی در مغز است که امکان دارد خوش خیم یا بدخیم باشد یا به عبارتی نوعی نئوپلاسم داخل جمجمه ای سخت و تو پُر، و یا یک تومور (رشد غیر طبیعی سلولی)، در داخل مغز و یا کانال مرکزی نخاع است.
تومور های مغزی میتوانند در مغز شروع شوند یا در قسمت های دیگر بدن آغاز شوند و سپس به سمت مغز گسترش یابد. سرعت رشد تومور های مغزی میتواند متفاوت باشد؛سرعت رشد و همچنین محل تومور مغزی تعیین کننده آن است که چگونه عملکرد سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار میدهد درمان تومور مغزی بستگی به نوع و اندازه و محل ایجاد آن دارد.
قطعا داشتن اطلاعات بیشتر در مورد آنچه تهدید واقعی است باعث آرامش و جلوگیری از ایجاد ترس در صورت مشاهده علائم ظاهرا نگران کننده خواهد شد. بهتر است مهمترین و شایعترین علائم آن را بشناسیم تا بتوانیم به موقع برای بررسی و درمان اقدام کنیم. از طرفی ترس و نگرانی به خاطر بروز هر علامتی هم مخل آرامش خواهد بود، خصوصا اگر با علامت شایعی مثل سردرد روبرو باشیم؛ باید اطلاعاتمان در مورد اهمیت این علائم بیشتر باشد تا با مواجهه با آنها به جراح مغز و اعصاب مراجعه کنیم.
دکتر حامد محسنی، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات (دارای بورد تخصصی) در این باره توضیح می دهد:
چه مواردی زمینه بروز تومور های مغزی را ایجاد می کند؟
عوامل متعددی در ایجاد تومورهای مغزی نقش دارند که شامل :
- سن: تومورهای مغزی در افراد بزرگسال و کودکان شایع ترند
- جنس :تومورهای مغزی به طور کلی در مردان بیشتر از زنان دیده می شود
- کار کردن با مواد شیمیایی: قرار گرفتن در معرض حلال ها، آفت کش ها، فراورده های روغنی، وینیل کلراید
- سابقه خانوادگی تومور
- فاکتورهای ژنتیکی و سندرم های ژنتیکی
- اشعه های یونیزان و رادیوتراپی
- نژاد
- سایر فاکتورها مانند تروما به سر، مصرف کلسیم ،مصرف الکل، سیگار کشیدن و استفاده از موبایل که نیاز به بررسیهای بیشتری دارد.
متاستاز چیست ؟ آیا همه تومور های مغزی ، سرطانی هستند؟
تومورهای مغزی شامل مجموعه ای از سلول های غیر عادی در مغز هستند که جزو بافت اصلی مغز به حساب نمی آیند. تومورهای مغزی به دو دسته تومورهای اولیه که از خود مغز منشا می گیرند و تومور های ثانویه که از محل های دیگر بدن منشأ گرفته و بافت مغز را درگیر میکنند می باشند ،که تومور های متاستاتیک مغز نامیده میشوند.
تومورهای متاستاتیک مغز ، شایعترین تومور های مغزی بوده و در بزرگسالان بیشتر دیده می شوند.
بیشترین منشا متاستاز های مغزی در بزرگسالان سرطان ریه سرطان های پستان و ملانوم (نوعی سرطان پوست)می باشد.
در اطفال شایع ترین علت متاستاز مغزی لوکمی(سرطان خون) و سپس لنفوم (سرطان غدد لنفاوی)می باشد.
تومورهای مغزی میتوانند خوش خیم یا بدخیم باشند و همه آنها سرطانی یا بدخیم نیستند.
نشانه های رایج و عمومی ناشی از تومور های مغزی چیست؟
علائم و نشانه های تومور های مغزی بر اساس اندازه تومور ،نوع و محل آن متفاوت می باشد .
_ سردرد از شایع ترین علائم بوده و تقریباً در ۵۰ درصد بیماران دیده می شود. سردرد اغلب منتشر بوده و به صورت سردردهای شبانه یا صبحگاهی هستند که با سرفه یا خم شدن سر بدتر می شوند .سردرد ها اغلب پیشرونده بوده و ممکن است با تهوع و استفراغ همراه باشند.
سردرد ممکن است به دلیل خود تومور و یا هیدروسفالی(اتساع بطن های مغزی) و یا افزایش فشار مغزی ناشی از آن ایجاد شود.
_تشنج در تومورهای مغزی بین ۲۰ تا ۷۰ درصد گزارش شده است. بیماران با تومور های درجه پایین تر با احتمال بیشتری تشنج دارد. استفاده روتین از دارو های ضد تشنج برای پیشگیری از تشنج در بیماران با تومورهای مغزی ضرورتی ندارد. معمولاً خارج کردن تومور باعث برطرف شدن یا بهبود تشنج میشود.
_علایم دیگر شامل اختلالات شناختی بوده که
معمولاً تا ۹۰ درصد بیماران درجاتی از اختلال شناختی دارند که بسته به محل تومور متفاوت می باشد، مانند اختلال در حافظه، کاهش سرعت سایکوموتور(ذهنی_حرکتی)، اختلال در توجه ،درک حسی، اختلال شخصیتی و اختلال در حوزه گفتار و زبان میباشند.
_علائم روانشناسی و روانپزشکی مانند افسردگی ,آپاتی و بی توجهی، افکار پارانوئید و غیره.
_اختلالات حرکتی مانند ضعف یک اندام، همی پارزی(ضعف اندام های یک سمت) ,ضعف هر دو اندام تحتانی و غیره.
_سایر علایم شامل :تغییرات بینایی و اختلالات شنوایی
_اختلالات در راه رفتن و گیت میباشد
چه روش هایی برای تشخیص قطعی و شناسایی نوع تومور وجود دارد ؟
تشخیص تومورهای مغزی بر مبنای ویژگی های بالینی و تصویربرداری می باشد.
سن بیمار ،جنسیت ،علائم بالینی و همچنین تغییرات تصویربرداری از ویژگی های مهم برای تشخیص تومورهای مغزی هستند. شرح حال و معاینه بالینی مهمترین اقدامات جهت تشخیص میباشند.
ارزیابی های تصویربرداری مانند سی تی اسکن، MRI,MRA, آنژیوگرافی مغزی,PET اسکن،MRS(اندازه گیری متابولیت های مغزی)،نوار مغزEEG،بیوپسی و نمونه گیری بافتی از تومور از روش های تشخیصی میباشند.
ویژگی های قابل بررسی در ارزیابی های تصویربرداری شامل اندازه تومور، اینترا آگزیال(داخل پارانشیم مغز بودن) یا اکستراآگزیال بودن تومور، میزان اثر فشاری و شیفت مغزی ناشی از آن، گرفتن کنتراست (جذب ماده حاجب)و انهنسمنت تومور، میزان ادم مغزی ناشی از تومور ، سلولآریته (تراکم سلولی) یا دانسیته سلولی تومور ، نکروز و تخریب بافتی تومور و کلسیفیکاسیون (رسوب کلسیم در بافت مغز) میباشد.
تومورهای بدخیم معمولاً رشد سریعتر، جذب ماده حاحب بیشتر، ادم مغزی شدیدتر و سلولآریته و نکروز بیشتری دارد، البته برای همه تومورها این علائم صادق نمی باشد و ممکن است در بعضی تومورهای خوش خیم نیز دیده شوند.
انواع مختلف درمان را بیان کنید و بفرمائید، نیاز به جراحی چه زمانی مطرح می شود؟
روش های درمانی متفاوت و متنوع برای تومورهای مغزی وجود دارد،که شامل تحت نظر قرار دادن بیمار و پیگیری دوره ای بیمار ،جراحی و خروج تومور ،پرتو درمانی، شیمی درمانی ،رادیوسرجری و ایمونوتراپی می باشد. در تومور های کوچک و خوش خیم و یا در بیمارانی که بیهوشی از نظر مشکلات دیگر پزشکی بسیار خطرناک باشد، بهتر است برای جراحی صبر کرده و تومور را مدتی تحت نظر گرفت.
در اکثر تومور های مغزی اقدامات جراحی و خروج حداکثری تومور انجام میشود که معمولاً در بیماران با تومور های بزرگ با اثر فشاری بر ساختار های مهم مغز در رادیوگرافی، کاهش سطح هوشیاری در بیمار،بروز علائم نورولوژیک پیشرونده از موارد شروع هر چه سریعتر جراحی میباشند.
معمولاً در تومورهای خوش خیم که به طور کامل برداشت می شوند اقدام دیگری لازم نیست مگر اینکه بخشی از تومور قابل دسترس نباشد که در این موارد میتوان از پرتودرمانی استفاده کرد.
در تومورهای حد وسط یعنی درجه ۲ و ۳ از نظر پاتولوژی معمولا جراحی حداکثری تومور و سپس پرتودرمانی یا شیمی درمانی انجام میشود.
در تومورهای بدخیم جراحی حداکثری تومور و سپس رادیوتراپی و به دنبال آن شیمی درمانی صورت میگیرد.
رادیوسرجری” به معنی جراحی با اشعه است و انواعی دارد مثل “گامانایف” و “سایبرنایف”.در این روش اشعه با میزان زیاد و معمولا در یک جلسه به تومور تابانیده میشود. گرچه به دلیل مراجعه یک جلسهای و عوارض کمتر معمولا بهتر از رادیوتراپی توسط بیماران تحمل میشود اما متاسفانه در بسیاری از تومورهای قابل انجام نیست.
اقدامات استریوتاکسی،ایمونوتراپی ،هیپرترمی،امبولیزاسیون تومور های پرعروق،جراحی آندوسکوپیک در تومور های هیپوفیز و قاعده جمجمه از دیگر اقدامات درمانی میباشند.
امروزه بیشترین تحقیقات جهت انجام مداخلات ژنتیکی و حذف فاکتورهای ژنتیکی سرطان زا در حال انجام میباشد.
خبرنگار مفدا بم: معصومه سدری زاده
نظر شما