گروه سینمایی هنرآنلاین: مستند «پشت دیوارهای این خانه» به کارگردانی لیلا جعفری و تهیه‌کنندگی ستاره اسکندری یکی از آثاری است که با دستمایه قرار دادن آخرین نمایش به صحنه رفته از علی رفیعی با عنوان «خانه برناردا آلبا» به زندگی و چگونگی نحوه کار این نویسنده و کارگردان تئاتر و سینما پرداخته است.

لیلا جعفری (کارگردان و استاد دانشگاه) در گفتگو با هنرآنلاین درباره چگونگی پرداختن به این موضوع و تولید این مستند گفت: باید بگویم قبل از اینکه تصمیم به ساخت این مستند بگیریم، دکتر رفیعی یکی از اساتید من بود که از دنبال‌کنندگان تئاترهایش و طرفدار شکل و سبک و سیاق کارگردانی او بودم. ایشان بدون تردید جز سه کارگردان مهم تئاتر این کشور است. چراکه چه درعرصه وارد کردن تئاتر مدرن به ایران و چه در عرصه تصویرسازی و خیلی چیزهای دیگر حرف‌های زیادی برای گفتن داشته و دارد. 

وی افزود: وقتی نمایش «خانه برناردا آلبا» در حال آماده شدن برای اجرای عموم بود، خانم ستاره اسکندری، تهیه‌کننده این اثر، پیشنهاد ساخت مستندی از تمرین‌های این کار را داد و من قبول کردم. در این مسیر، وقتی برای تصویربرداری از تمرین‌ها می‌رفتیم، فکر می‌کردم چقدر صحبت‌های دکتر با ارزش است و چقدر جای این صحبت‌ها در عرصه تئاتر خالیست. بنابراین ضمن هم‌فکری با خانم اسکندری تولید مستند از تولید این نمایش را در دستور کار قرار دادیم. به این منظور راش‌های مختلفی از تمامی روند تولید این تئاتر را جمع‌آوری کردیم تا بتوانیم در طولانی مدت با اضافه کردن موارد لازم دیگر، آنها را تبدیل به مستندی داستانی کنیم که برای دانشجویان و علاقمندان تئاتر مفید باشد.

این مستندساز که به عنوان استاد دانشگاه در حوزه تئاتر نیز فعال است، ادامه داد: با توجه به تجربیاتی که در عرصه تدریس دارم، می‌دانم که چقدر این مستند به درد بچه‌هایی می‌خورد که در زمینه کارگردانی تئاتر در حال تحصیل و یادگیری هستند. حتی برای نمونه این اثر را برای دانشجویان خودم هم اکران کردم و بازخورد خیلی خوبی گرفته‌ام. شخصا فکر می‌کنم بیشترین مخاطبان این فیلم هم، دانشجویان تئاتر هستند.

وی با بیان اینکه بعد از اتمام اجرای عموم نمایش «برناردا آلبا» کار روی تولید مستند را به صورت جدی‌تری پی گرفته است، بیان کرد: در تمام مدتی که درگیر تولید این مستند بودیم، تمام تلاش خود را کردیم تا بهترین کیفیت ممکن را ارائه دهیم تا در آینده نیز به عنوان سندی تصویری ثبت شود. به طوری که حتی چندین نسخه از کار را به دکتر رفیعی نیز نشان دادیم که با سلیقه ایشان هماهنگ نبود. به این ترتیب مجددا تغییرات را در جهت بهتر شدن کار اعمال کردیم و در نهایت به نسخه کنونی رسیدیم که در اکران‌های خصوصی برای اهالی فرهنگ و رسانه به نمایش گذاشته شده و مورد استقبال قرار گرفت. 

جعفری درباره اینکه آیا برنامه‌ای برای اکران عموم این اثر دارد؟ توضیح داد: واقعیت تصوری ندارم که این اثر تا چه اندازه می‌تواند برای مخاطب عام مناسب باشد. فکر می‌کنم اکران در جاهای خاص اتفاق بهتری را برای ما به ارمغان داشته باشد. بنابراین با آقای فرزام شکاری که مجری طرح این مستند است، در حال تلاشیم تا برای این اثر  اکران‌هایی را در خارج از کشور بگیریم. برای ایران نیز فکر می‌کنم دانشگاه‌های هنری مکان خوبی برای اکران این مستند هستند.

این استاد دانشگاه در بخش دیگری از صحبت‌هایش با تاکید بر اهمیت ساخته شدن مستند از نحوه و چگونگی کار هر کدام از اساتید تئاتر توضیح داد: زمانی که من تحصیل در رشته تئاتر را شروع کردم، اساتیدی چون آقای سمندریان، بیضایی و بسیاری دیگر در حال اجرای نمایش‌های مختلف بودند. شخصا چندین نمایش از دکتر رفیعی دیدم ولی اکنون با فقدان نمایش‌هایی مانند کارهای آنها در تئاتر مواجه هستیم. همین موضوع موجب شده تا نسل جدید با نخبه‌های عرصه تئاتر ایران آشنایی کاملی نداشته باشند. چراکه کارهای این عزیزان به درستی ثبت نشده است. متاسفانه باید بگویم که ما قدر گذشتگان خود را نمی‌دانیم و بلد نیستیم که چطور دسترنجی که از بزرگانمان باقی مانده را پاس بداریم.

وی ادامه داد: فکر می‌کنم اگر راش‌هایی از اساتیدی چون آقای سمندریان هم باقی مانده، لازم است که آنها هم تبدیل به یک مستند شده و در دسترس دانشجویان این رشته قرار بگیرد. چراکه دیدن مستندهایی از نحوه و چگونگی کار اساتید تئاتر، برای بچه‌هایی که تازه این هنر را شروع کرده‌اند، بسیار اهمیت داشته و می‌تواند به آموزش بهتر آنها کمک ویژه‌ای کند. در واقع این اتفاق می‌تواند نقشه راهی برای آنها باشد تا راه خود را پیدا کنند. 

جعفری در بخش پایانی صحبت‌هایش با تاکید بر اینکه علاقمند به ادامه این مسیر و تولید مستندهایی از اساتید تئاتر است، گفت: ما باید میراث گذشتگان خود را به شکل جذاب‌تری به نسل جدید ارائه دهیم تا به این ترتیب اتفاق بهتری را در تئاتر کشور شاهد باشیم. برای ساخت این مستند نیز شخصا خیلی به میزانسن، ریتم، رنگ‌های ارائه شده در هر سکانس فکر کردم تا مخاطب امروز که خیلی با ریتم تند آشناست و فضای دیگری را تجربه کرده را نیز جذب کنم. پروسه ساخت مستند «پشت دیوارهای این خانه» برایم یک کلاس درس بود که هیچ زمان در دوره تحصیل و تدریسم آن را تجربه نکرده و با آن مواجه نبودم. به همین دلیل اگر فرصتی پیش بیاید حتما ساخت مستند برای اساتید دیگر را هم پی می‌گیرم.