سید محمدرضا هاشمی | شهرآرانیوز؛ درحالی که چند ساعت از آغاز نمایشگاه گذشته بود، دست اندرکاران اجرایی درحال نصب چادر‌های غول پیکر در فضا‌های خالی مصلای تهران بودند، بخش کودک و نوجوان به جای آنکه برای کودکان فضایی پرنشاط را فراهم کند در تاریکی ناشی از قطعی برق در برخی ساعات به سر می‌برد، راهرو‌ها شماره گذاری نشده بود و صدای گوش خراش دریل که از بعضی غرفه‌ها به گوش می‌رسید، فضای پر از سروصدا را به وجود آورده بود.

هرچند که سی وسومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در روز ششم به دلیل آلودگی هوا تعطیل شد و در روز هفتم به کار خود ادامه داد، اما همچنان وقتی در راهرو‌های این نمایشگاه راه می‌روید، متوجه تفاوت‌های آشکاری در این دوره از نمایشگاه که بعد از دو سال تعطیلی دوباره قامت راست کرده خواهید شد. بسیاری از ناشران که سال‌ها سابقه حضور در نمایشگاه کتاب تهران را دارند، براین باورند که به استثنای روز‌های دوم و سوم، نمایشگاه کتاب امسال تفاوت چشمگیری در میزبانی از مخاطبان و دوستداران کتاب داشته است.

حتی در روز هفتم و یک روز بعد از تعطیلی به دلیل آلودگی هوا همچنان به روز‌های اوج خود که در دوره‌های گذشته آن را تجربه کرده است بازنگشته است. از دیگر ویژگی‌های نمایشگاه امسال برگزاری هم زمان نمایشگاه مجازی در کنار نمایشگاه حضوری کتاب است. در نمایشگاه مجازی به مخاطبان امتیازاتی نظیر بن کتاب، تخفیف بیشتر و ارسال رایگان کتاب هم داده شده تا آن‌ها بتوانند در هرکجای ایران که هستند از این امکانات استفاده کنند. هرچند که نمایشگاه حضوری همچنان طرفداران خود را دارد و بسیاری براین باورند نباید برگزاری نمایشگاه کتاب به سمت مجازی شدن پیش برود.

غرفه‌های بزرگ، اما خالی از مخاطب

برخی از ناشران، در نمایشگاه امسال حضور نداشتند، تا روز اول چیزی حدود ۱۰ ناشر به نمایشگاه نیامده بودند. این نیامدن هم فقط یک دلیل درست و محکم داشت؛ اینکه از کتاب فروشی‌های شهر و محل زنده بمانند. اینکه ناشر جماعت نیاید خودش مستقیم کتاب بفروشد. درواقع حرف اصلی آن‌ها این است که ناشر نباید پاچال نشین شود. بلکه باید کتاب خوب تولید کند و فروش را بگذارد به عهده بقیه.

نمایشگاه کتاب باید بیشتر محل عرضه، معرفی و گفتگو با مؤلفان و مترجمان و ناشران باشد تا صرفا تمرکز کردن روی فروش کتاب. این بحث همیشگی نمایشگاه است که البته هربار به در بسته می‌خورد. بدتر از هرچیز باید حضور ناشران کم رمق و بی حال دولتی را وصله ناجور و هرساله نمایشگاه بین المللی دانست. غرفه‌های بزرگ با دکور‌های شیک،  اما خالی از مخاطب.

سالن ناشران عمومی که در گذشته بیشتر میزبان ناشران صاحب نام و باسابقه کشور بودند که آخرین کتاب‌های چاپ شده خود را برای عرضه به مخاطبان به نمایشگاه کتاب می‌آوردند، امسال، اما جای خالی این ناشران با غرفه ناشران وابسته به نهاد‌های دولتی پرشده است. موضوعی که بازدیدکنندگان نمایشگاه کتاب تهران هم به آن اشاره می‌کنند و با انتشار عکس‌هایی از این غرفه‌ها که اغلب هزینه قابل توجهی در مقایسه با ناشران خصوصی برای تزیین به کار برده اند در فضای مجازی به این موضوع اعتراض کرده اند.

جای خالی ناشران شهرستانی

یکی از نکاتی که در نمایشگاه کتاب امسال به چشم می‌آید، نبود ناشران شهرستانی به جز چند ناشر معدود در این نمایشگاه است. به عنوان مثال آن چه به چشم‌
می‌آید این است که از میان ناشران مشهدی تنها انتشارات آستان قدس رضوی «به نشر» و انتشارات «ستاره ها» به صورت فیزیکی در این رویداد حضور یافته اند. شاید هزینه‌های بالای حضور در تهران به منظور شرکت در نمایشگاه، آنان را از آمدن به این نمایشگاه بازداشته است.

اما چه خوب بود اگر اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی در همه استان‌ها از ناشران برجسته خود برای حضور در سی وسومین نمایشگاه کتاب تهران حمایت می‌کرد، تا این ناشران بتوانند در کنار ناشران برجسته پایتخت عیار خود را بسنجند و برای بهبود کیفیت کتاب‌های تولید شده خود در آینده گام بردارند. به هرحال نمایشگاه کتاب تهران مهم‌ترین میدان و جشن کتاب در کشور است و با توجه به اینکه در سال‌های گذشته ما در شهرستان‌های کشور نمایشگاه کتابی به دلیل اپیدمی کرونا نداشته ایم شاید در نتیجه، حضور ناشران شهرستانی در نمایشگاه کتاب و فروش کتاب هایشان انرژی و توان مضاعفی برای فعالان شهرستانی حوزه نشر و کتاب در بر می‌داشت.

رونق سالــن ناشــران خارجــی با حضــور پررنگ افغانستان

چندسالی است که ناشران افغانستانی چه آن‌ها که در ایران هستند و چه ناشرانی که از این کشور برای شرکت در نمایشگاه به تهران می‌آیند، باعث رونق بخش ناشران خارجی و آشنایی مخاطبان ایرانی با آثار نویسندگان، شاعران و فرهیختگان کشور دوست و برادر ما شده است. ۱۰ ناشر افغانستانی در سی وسومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران آثار خود را به این نمایشگاه آورده اند و باعث رونق بازار کتاب در طبقه فوقانی سالن ناشران عمومی شده اند. نشر «تاک» و «آمو» دو ناشر افغانستانی نمایشگاه سی و سوم در حاشیه برگزاری نمایشگاه از سه کتاب رونمایی و جشن امضای آن را برگزار کرد ند.

حضور ناشران افغانستانی در نمایشگاه به مخاطب ایرانی این فرصت را داده است که با فرهیختگان کشور همسایه آشنا شود و آثار آن‌ها را با زبان فارسی بخواند. علاوه بر غرفه ناشران افغانستانی حاضر در نمایشگاه، غرفه کره جنوبی از جمله غرفه‌های پرطرفدار در بخش ناشران خارجی نمایشگاه بین المللی کتاب تهران است. اغلب بازدیدکنندگان این غرفه نوجوانان و جوانان هستند و به نظر می‌رسد سریال‌ها و گروه‌های موسیقی کره‌ای در در جلب نظر جوانان ایرانی موفق بوده اند و نوجوانان ایرانی را مشتاق آشنایی با فرهنگ خود کرده اند.

جای خالی گروه‌های دانشجویی

در دوره‌های گذشته نمایشگاه بین المللی کتاب تهران گروه‌های مختلف دانشجویی به صورت اردو‌های برنامه ریزی شده به مقصد نمایشگاه به تهران می‌آمدند و حضور آن‌ها در نمایشگاه کتاب جلوه خوبی به جشن کتاب ایران می‌داد. اما در نمایشگاه سی و سوم جای خالی گروه‌های دانشجویی به چشم می‌آید که به نظر می‌رسد این هم از دیگر تأثیرات شیوع کرونا و غیرحضوری بودن دانشگاه‌ها در کشور است.

حالا چند روز بیشتر به پایان نمایشگاه کتاب تهران نمانده، آمار‌های منتشر شده از سوی مسئولان برگزاری نمایشگاه مجازی، حکایت از حمایت مخاطب از این نوع برگزاری دارد. احتمالا در روز‌های باقی مانده علاقه‌مندان بیشتری به مصلای تهران بیایند تا کتاب‌های مورد نظر خود را تهیه کنند. به امید آنکه کتاب خوانی در میان هم وطنان ما ترویج شود، نمایشگاه کتاب در شهرستان‌ها با کیفیت برگزار شوند و قیمت پشت جلد کتاب‌ها نیز کم شود.