به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آتوسا زرنگارزاده شیرازی، داستان‌نویس و برگزیده قلم زرین در نشست «شناخت و ویرایش داستان» که در قالب سلسله نشست‌های فرهنگی دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، عصر امروز (ششم بهمن‌ماه) به میزبانی خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد، از غیاب کارگزاری ادبی به عنوان حلقه مفقوده در ادبیات کشورمان یاد کرد و گفت: کارگزار ادبی رابط میان نویسنده و ناشر است که اثر را به ویراستار می‌دهد.  از سوی دیگر تنها تعداد محدودی از ناشران به استخدام ویراستاران حرفه‌ای می‌پردازند و اغلب از نویسنده درخواست می‌کنند که خود ویراستاری برای اثرش پیدا کند.

این نویسنده با تاکید بر اینکه ویراستاری به معنی گذاشتن علایمی چون نقطه و ویرگول در متن نیست، گفت: وقتی با ادبیات داستانی برخورد می‌کنیم، خود زبان هدف است و اگر ویرایش ادبی را به یک ویراستار علمی بسپاریم، در کارش شکست می‌خورد؛ چراکه با اتفاق زبانی آشنا نیست. گاه نویسنده از روی عمد جای عناصر داستانی را تغییر می‌دهد و برخی کارهای ابتکاری وی اجتناب‌ناپذیر است. اگر ویراستار با ادبیات داستانی آشنا نباشد و زبان داستان را نداند و سبک‌ها را نشناسد به متن نویسنده ضربه وارد خواهد کرد.

وی با اشاره به اینکه عمر ویرایش ادبیات داستانی کشور ما تنها 50 سال است و در مرحله نوزادی به سرمی‌برد، ادامه داد: هنوز بسیاری از ناشران با اهمیت کار ویراستار آشنا نیستند.
زرنگارزاده همچنین با تاکید بر اینکه ویراستار ادبی باید سبک‌شناس و در تعامل با نویسنده باشد، گفت: در ایران حیطه‌های کار ویراستار شناخته نشده و باید دانست که حیطه ادبیات داستانی متفاوت است و در ویرایش ادبی حتی اگر علایم نگارشی اصلاح و تغییر داده نشود بی‌اشکال است.

تمام نویسندگان به ویراستار نیاز دارند
وی همچنین تصریح کرد: هیچ نویسنده‌ای نمی‌تواند اثر خود را ویرایش کند؛ چراکه به کارش احساس تعلق دارد. امیدوارم انجمن صنفی ویراستاران به طور جدی پیگیر ملزم کردن ناشران به استخدام ویراستاران حرفه‌ای شود تا با موج اشکال‌ها در حوزه تالیف و نشر مواجه نشویم.

این نویسنده با اشاره به مشکلات حوزه نشر گفت: در تالیف و نشر و ویرایش به دور و تسلسل دچار شده‌ایم؛ ناشر از نویسنده هزینه نشر می‌گیرد و خود نویسنده ناچار است ویراستار اثرش را پیدا کند که در شرایط اقتصادی کنونی دشوار است. این دور و تسلسل نتیجه وضعیت نامطلوب اقتصاد، کاهش سرانه کتابخوانی و گرانی کاغذ است و ناشران بر آثار نوقلمان سرمایه‌گذاری نمی‌کنند، مگر اینکه کارش عالی باشد. گاه افرادی با حضور در چند جلسه کارگاه داستان‌نویسی احساس می‌کنند نویسنده هستند و حاضر می‌شوند هزینه نشر و ویرایش را نیز بپذیرند که اشتباه است.

ویراستار ادبی باید با روح متن ارتباط گیرد
همچنین در این نشست، فرشته احمدی، داستان‌نویس و ویراستار در سخنانی عنوان کرد: هنوز بسیاری از ناشران با اهمیت کار ویراستاران آشنا نیستند و حتی ناشران بزرگ ما به ویراستار احساس نیاز نمی‌کنند. شاید بتوان با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای ماشینی اشتباه‌های انشایی، املایی و دستوری را برطرف کرد، ولی ویرایش تنها به این موارد محدود نمی‌شود و ویراستار باید در حوزه ادبیات رویکردی خلاقانه داشته باشد. به عبارت دیگر باید در ویرایش ادبی به متن و زبان به عنوان عنصری زنده و در حال تغییر نگاه شود.

وی افزود: ویراستار در برخورد با متن ادبی باید با روح متن ارتباط بگیرد؛ البته گاه درباره آثار مفاخر درگذشته تنها باید به برطرف کردن اشتباه‌های املایی و رسم‌الخط اکتفا شود. همچنین در ویرایش آثار نویسندگان مجرب و شناخته شده که خواننده با سبک خاص آنها خو گرفته نمی‌توان تغییری در سختار و نوشتار متن ایجاد کرد. دشواری کار ویراستار تشخیص روح داستان و شناخت تفاوت متون مختلف است. هر متن ویرایش خاص خود را می‌طلبد.
وی درباره برخی اشتباهات گفت: گاهی در آثار داستان‌نویسان نمی‌توان گفت مطلبی اشتباه مطلق است. با همدلی و توافق می‌توان مطالب را به نویسنده پیشنهاد داد و نویسنده اگر تعمدی در به کار بردن آن مورد داشته باشد، نمی‌پذیرد. البته در اغلب موارد تغییرات اعمال شده در متون و توجه به تذکر ویراستار به سود نویسنده است.

ویراستار به منزله تدوینگر در فیلم است
همچنین در این نشست، علی حسن‌آبادی، ویراستار 200 عنوان کتاب در سخنانی تاکید کرد: تجربه در حرفه ویراستاری اهمیت زیادی دارد. اغلب ویراستاران خود دارای ذوق و ابزار نویسندگی هم هستند. حیطه کار ویراستار فرم است؛ ولی در محتوا نیز دست می‌برد و آگاهانه کلمات را تغییر می‌دهد به گونه‌ای که نقش تدوینگر را در فیلم دارد.

وی در پایان گفت: ویرایش ادبیات داستانی برخلاف ویرایش صوری عرصه باید و نباید نیست و محل رفاقت و انعطاف است. وقتی یک متن داستان را به ویراستار ادبی می‌دهند باید ابتدا نویسنده را کاملا بشناسد، سپس به خوانش متن بپردازد و پس از ویرایش صوری به ویرایش محتوایی اقدام کند.  معیار قطعی در ویرایش وجود ندارد و ویراستار داستان با ورود به هر متن دوباره ویراستار می‌شود.