اختلاف بین ایران و عربستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ابتدا باید به حمله گروه‌هایی تندرو در حمله به سفارت عربستان در تهران و مشهد در سال 1394 اشاره کرد که این اقدام بهانه خوبی به سعودی‌ها داد تا روابط دیپلماتیک خود را با ایران به‌طور کامل قطع کنند. ایران و عربستان دو قدرت منطقه‌ای هستند که در سطح منطقه‌ای باهم رقابت دارند. ایران و عربستان که کشور مسلمان هستند برداشت متفاوت از اسلام دارند؛ اسلامی که در عربستان است دیدگاه‌های عبدالوهاب را دنبال کرده که به وهابیت مشهور است و در ایران دیدگاهی که امام خمینی به اسلام داشت که به تعبیری از آن به‌عنوان اسلام ناب محمدی یاد می‌شود، دنبال می‌شود؛ بنابراین اولین جنبه اختلاف بین دو کشور تفاوت اندیشه است. بخش دیگر آن رقابت‌های منطقه‌ای است که این دو باهم در عرصه‌های مختلف به دنبال نفوذپذیری هستند، اما در دنیا می‌توان برای این رقابت‌ها همکاری نیز قائل شد. وقتی دو کشور از طریق خلیج‌فارس باهم همسایه هستند و امنیت خلیج‌فارس بر امنیت هر دو دولت تأثیر مثبت دارد، بنابراین همکاری این دو کشور یک ضرورت است تا منافع ایران و عربستان تأمین شود.
اگر روند موجود که بر حل اختلافات تهران-ریاض تمرکز دارد ادامه پیدا کند، تأثیر مثبتی بر تحولات عراق هم خواهد گذاشت؛ زیرا همکاری ایران و عربستان به ثبات و امنیت در عراق کمک می‌کند. سایر کشورها مانند سوریه، لبنان و افغانستان هم از این همکاری منتفع خواهند شد، البته این همکاری برای عربستان در یمن مثبت خواهد بود؛ زیرا عربستان 1300 کیلومتر مرز مشترک با یمن در جنوب این کشور دارد. لذا ناامنی در یمن بر امنیت ملی عربستان تأثیر دارد؛ بنابراین رقابت این دو همسایه یعنی ایران و عربستان می‌توانند نقش مثبتی در تمام تحولات منطقه و بین‌الملل داشته باشند.
نکته حائز اهمیت درباره درگیری ایران و عربستان بهانه‌جویی دولت آمریکا برای حضور نامشروع خود در خلیج‌فارس است. دولت آمریکا توجیه می‌کند که ما برای تأمین امنیت منطقه در خلیج‌فارس حضور داریم. اگر ایران و عربستان یک پیمان امنیتی با حضور کشورهای منطقه به امضا برسانند، دیگر نیازی نیست که سایر کشورهای فرا منطقه‌ای برای مداخله جویی به منطقه ورود کنند.
به نظر شما انگیزه حضور قدرت‌های بزرگ در خاورمیانه چیست؟
موسسه مطالعاتی استکهلم بررسی کرده که در پنج سال گذشته دولت ایالات‌متحده 300 میلیارد دلار تسلیحات نظامی به کشورهای منطقه فروخته است. این حجم گسترده از تسلیحات توازن منطقه را به هم می‌زند و باعث سود فراوانی برای دولت آمریکا می‌شود؛ بنابراین اختلاف کشورهای منطقه باعث سود برای آمریکا و به هم خوردن امنیت منطقه می‌شود. لذا همکاری بین تهران و ریاض بهانه برای فروش تسلیحات نظامی به منطقه را از آمریکا و روسیه می‌گیرد. اختلاف ایران با عربستان و امارات پروژه ابراهیم که مشروعیت بخشیدن به اسرائیل است را در پی داشته است. اسرائیل کشورها را از ایران به هراس می‌اندازد تا بتواند با آن‌ها ارتباط بگیرد؛ بنابراین حل مشکلات ایران و عربستان و ادامه روند این مذاکرات می‌تواند بسیاری از مشکلات ایران و منطقه خلیج‌فارس را حل کند.
به نظر شما با توجه به حمله حوثی‌ها به امارات چگونه مسئله یمن حل خواهد شد؟
نکته اول که باید بدان اشاره کرد این است که یک تلقی غلط بین رسانه‌های منطقه جاافتاده که نیروهای انصار الله یمن از ایران دستور می‌گیرند و مجری سیاست‌های ایران هستند. انصار الله سیاست‌های خاص خودش را دنبال می‌کند و به ایران به‌عنوان یک شریک راهبردی می‌نگرد؛ اما این‌طور نیست که هر اقدامی که انصار الله انجام می‌دهد ازجمله حمله به امارات با هماهنگی ایران باشد و کدهای متعددی برای این ادعا وجود دارد. حمله یمنی‌ها به امارات بااراده و تصمیم خود نیروهای انصار الله بوده که مقصر آن سیاست‌های غلط دولت امارات است؛ اما راه‌حل مسئله یمن بین ایران و عربستان راهبرد گفتگوی یمنی-یمنی است.
اختلافات آشکار داخلی در یمن بین بخش جنوبی این کشور و مناطقی که موردحمایت عربستان است، وجود دارد. اختلافات بین نیروهای حوثی و «منصور هادی» و البته القاعده نیز در این کشور وجود دارد که باید در درون یمن حل شود. لذا توافق ایران و عربستان قطعاً بر این مسئله تأثیرگذار است، اما تمام ماجرا نیست. در حقیقت ایران و عربستان تنها تسهیلگر مشکلات یمن هستند و نه حل‌کننده آن؛ بنابراین مجموعه توافقات منطقه‌ای می‌تواند به یمن کمک کند تا با گفتگوها در درون مشکلات را حل کنند. مقاومت مردم یمن که از فروردین 94 آغاز شده مردمی است و مطمئن باشید اگر مردم در این مقاومت دخیل نبودند دولت آن‌ها قطعاً در همان روزهای ابتدایی سقوط می‌کرد.
کاهش تنش بین ایران و عربستان چه تأثیری بر روند مذاکرات وین خواهد گذاشت؟
اگر ایران با شش قدرت خارجی به تفاهم برسد، وزن و جایگاه ایران در منطقه افزایش می‌یابد. در حقیقت اگر ایران درگیر با قدرت‌ها باشد، ضعیف‌تر از ایرانی است که با قدرت‌ها به توافق برسد؛ بنابراین عربستان نگران بود که توافقی بین ایران و شش قدرت جهانی انجام شود، ولی آل سعود در آن هیچ نقشی نداشته باشد. هم‌زمانی مذاکرات وین و عربستان به همین دلیل است، زیرا این دو مذاکره مکمل یکدیگر است. لذا تجربه ثابت کرده که توافق در هر مذاکره اثر مثبت بر مذاکرات دیگر می‌گذارد.
نظر شما