كيارش اخوان *
«کنفدراسیون فوتبال آسیا رسما اعلام کرد که دو تیم فوتبال ایرانی استقلال و پرسپولیس به دلیل فقدان مدارک لازم اجازه حضور در مسابقات فوتبال سال ۲۰۲۲ با لیگ قهرمانان آسیا را نخواهند داشت.»
دو تیم پرطرفدار استقلال و پرسپولیس تهران در حالی از لیگ قهرمانان آسیا حذف شدند که سال‌هاست، اینجا، در ایران، صحبت از خصوصی‌سازی این دو باشگاه بحث مهم مجالس، محافل ورزشی و البته سیاسی بوده و هست. ماجرایی که تاکنون به سرانجام نرسیده و همچنان به صورت یک مساله حل نشده باقی مانده است و در نهایت به حذف این دو تیم از لیگ قهرمانان آسیا انجامید. کسب مجوز حرفه‌ای یکی از مهم‌ترین شرایط کنفدراسیون فوتبال آسیا برای حضور تیم‌ها در لیگ قهرمانان این قاره به شمار می‌رود، مجوزی که دو باشگاه ورزشی استقلال و پرسپولیس موفق به دریافت آن نشده‌اند. کنفدراسیون فوتبال آسیا دلایل مختلفی را برای این تصمیم خود ابراز داشته است از جمله: بدهی فراوان (حدود 380 میلیارد تومان)، فرارهای مالیاتی، حق پخش تلویزیونی و مالکیت دولتی این دو باشگاه که گویا مهم‌ترین عامل است. چنان که می‌دانیم دولتی بودن این دو باشگاه عامل اصلی بدهی کلان این باشگاه‌ها و بروز اتفاقات اینچنینی است! حالا طرفداران این باشگاه‌ها، جدی‌تر از همیشه پیگیر اخبار مربوط خصوصی‌سازی هستند، اتفاقی که اگر به زودی رخ ندهد عواقب بدتری نیز برای این دو باشگاه محبوب و پرطرفدار فوتبال ایران خواهد داشت.
باوجود قول‌های مساعد داده‌شده در دولت‌های مختلف جهت خصوصی‌سازی این دو باشگاه، متاسفانه این امر به دلیل وجود موانع بسیاری هرگز تحقق نیافته است. موانعی همچون:
– فقدان تمهیدات قانونی و نهادی مناسب
– پیروی از دستورالعمل غیربومی
– فقدان اصلاحات در بخش مالی
– فقدان عزم کافی
– رابطه‌گرایی شدید سیاسی در واگذاری‌ها
– نگرش منفی نخبگان و مردم به خصوصی‌سازی
– فقدان تجربه خصوصی‌سازی
– شتاب در واگذاری‌ها بدون توجه به ایجاد محیط و فضای مناسب
– فقدان یک نهاد نظارتی و مستقل و پاسخگو بر اجرای صحیح سیاست خصوصی‌سازی
– تشریفات پیچیده اداری
– عدم مشارکت شرکت‌های خارجی به منظور سرمایه‌گذاری
– ضعف بازار سرمایه و بورس
– فقدان نقدینگی
که هرکدام از این موانع را می‌توان جداگانه مورد بررسی قرار داد. اما آنچه در این یادداشت مدنظر نگارنده است ارائه پیشنهادی است برای برون‌رفت از این بحران. اگر به باشگاه‌های بزرگ و موفق فوتبال جهان از جمله رئال مادرید، بارسلونا و بایرن مونیخ نگاهی بیندازیم نوع مالکیت آنها توجه‌مان را جلب می‌کند: تعاونی، به صورتی که هواداران مالک تیم‌ها هستند. در واقع در این صورت به مردم و طرفداران تیم‌ها اجازه داده می‌شود که نقش موثری در اداره تیم خود داشته باشند.
امروزه انواع تعاونی‌های جدید براساس سیاست‌های کلی اصل ۴۳و ۴۴ قانون اساسی فراهم آمده است که تعاونی سهام عام، یکی از آنهاست، شرکت‌های تعاونی سهام عام بیشترین مزایا را در مقایسه با شرکت‌های دیگر دارا هستند و علاوه بر اینکه می‌توانند از مزایای قانون تجارت استفاده کنند، از مزایای مربوط به شرکت‌های تعاونی نیز بهره‌‌مند خواهند شد. با این تفسیر واگذاری دو باشگاه استقلال و پرسپولیس به مردم و تبدیل آنها به شرکت‌های تعاونی سهام عام می‌تواند به عنوان راهکاری مناسب برای برون‌رفت از این بحران اجرایی شود و اتحادیه‌های مالک-هوادار به منظور مشارکت هواداران و توسعه کنشگری آنان در مشارکت پیرامون مدیریت باشگاه بدین صورت که اتحادیه از هواداران یک باشگاه به وجود آید و هواداران حق عضویت سالانه پرداخت کنند و در انتخاب مدیر و مدیران باشگاه نقش مستقیم ایفا کنند. که البته این روش باید توسط کسانی انجام شود که علاوه بر علم، توانایی انجام آن را داشته باشند.
با نگاهی به سازمان‌های درگیر در این‌گونه مسائل به نظر می‌رسد تنها سازمانی که بتواند از عهده این وظیفه خطیر به نحو احسن برآید وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است. امیدواریم با توجه به نگرانی‌های هواداران این دو باشگاه ریشه‌دار و محبوب، مشکلات خصوصی‌سازی یا مردم‌سپاری استقلال و پرسپولیس در دولت جدید در اسرع وقت و به بهترین نحو برطرف شود.
* دانش‌آموخته جامعه‌شناسي دانشگاه گيلان
∎
نظر شما