با شیوع کرونا، جولان افراد غیرپزشک تحت عنوان درمانگر، افزایش چشمگیری داشته است
شیوع کرونا موجب شد که برخی افراد به عنوان درمانگر در فضای مجازی جولان دهند، در حالی که هیچ تخصصی در حوزه درمان ندارند. کارشناسان سلامت تاکید دارند که حضور این افراد می‌تواند سلامت جامعه را به شکل جدی به خطر بیندازد.
نایب رئیس اول نظام پزشکی تهران بزرگ معتقد است که نظام سلامت با چالش‌های گوناگونی با توجه به شرایط آن در زمان‌های مختلف مواجه بوده و در حال حاضر هم این چالش‌ها جدی تر شده است.
محمدرضا اسدی، نایب رئیس نظام پزشکی تهران بزرگ هم با اشاره به تبعات دخالت افراد غیر متخصص در عرصه سلامت گفت: «رشد و گسترش رشته‌های مختلف و جزءنگر در سلامت و زایش قارچ‌گونه شاخه‌های مختلف آن و نیز دست اندازی برخی حرفه‌های عمومی به حداقل واحدهای درسی رشته‌های تخصصی موجب جذب علاقمندان به کسب عناوین جذاب برخی رشته‌های تخصصی شده است. در پی آن تکثیر مراکز آموزش "تحت عناوین مختلف" به همراه اخذ مجوزهای مربوطه و تائید سرفصل‌های آموزشی از بالاترین نهاد سیاستگذاری در این بخش نیز به نوعی برای فارغ التحصیلانش توهم کسب دانش عمیق در این عرصه را ایجاد کرده است. این اتفاق در عمل شبیه به دریافت قطره‌ای از اقیانوسی با عمق چند میلیمتر دارد. از سوی دیگر، ورود افرادی بدون هیچ مدرک و پیشینه و همزمان با غفلت دستگاه‌های نظارتی، پیچیدگی‌های حقوقی رسیدگی به وضعیت آن، ناآگاهی یا عدم آگاهی کافی مراجعان به این اماکن درمانی باعث بروز مشکلات عدیده ای در عرصه سلامت عمومی و سردرگمی مردم شده است.»
وی تاکید کرد: «یکی از نمونه‌های بارز این مداخلات در عرصه ورزش و اماکن ورزشی است. نگرانی‌های بسیاری در خصوص آموزش و مشاوره‌های تغذیه و همچنین آموزش فرآیندهای توانبخشی و اصلاح حرکات بدنی توسط افراد غیر متخصص وجود دارد. آموزش بسیار سطحی مطالب تخصصی بدون مجوزهای مرتبط به گروهی از فراگیران، برای اخذ تائیدیه‌هایی که در آینده با آن مدارک، مجوز فعالیت‌های مهم را در حوزه سلامت کسب کنند، آغازی بر تهدید سلامت مردم است.»
اسدی خاطرنشان کرد: «علوم بسیار عمیق و حیاتی تغذیه و توانبخشی، جایگاه واقعی خود را در نظام سلامت هنوز کسب نکرده است. بی شک توجه به این بخش ضرورتی انکار ناپذیر است، چرا که افراد فاقد صلاحیت در این زمینه، به این سطح هم قانع نشده و پا را فراتر نهاده‌اند، به گونه‌ای که در یک مورد برای بانوان باردار هم توصیه‌های تخصصی و مداخله جویانه در این عرصه نموده‌اند و تهدیدی برای دو نسل را به وجود می‌آورند؛ آن هم در شرایطی که توصیه‌ها در زمینه لزوم فرزند آوری آن هم فرزندان سالم مورد تاکید سیاستگذاران کلان کشور است.»
وی یادآور شد: «از این رو ضروری است اقداماتی موثر توسط دستگاه‌های متولی امر سلامت به صورت همسو و منسجم در این خصوص صورت پذیرد. مثلا تصمیم جسورانه و ضروری معاون توسعه ورزش بانوان وزارت ورزش و جوانان، قابل تقدیر است. وی پس از دریافت گزارش‌هایی مبنی بر فعالیت برخی رشته‌های غیر مجاز و زیر زمینی و به تبع آن بروز رفتارهای پرخطر، مصرف و تزریق مکمل‌های غیر مجاز و مشاوره‌های نادرست تغذیه و توصیه‌های مرتبط با سلامت جسمی را متوقف کرد، زیرا آن رفتارها خطر جدی را در راستای حفظ سلامت بانوان ایجاد کرده است. این مقام مسئول، مجوز فعالیت‌ رشته‌هایی که بانوان در ذیل فدراسیون بدنسازی و پرورش اندام در آن فعال هستند را به منظور حفظ صیانت از حریم و سلامت بانوان تا زمان بررسی دقیق و علمی آن به صورت موقت متوقف کرده است. این اقدام می‌تواند توجه همه ارکان در همه سطوح تصمیم گیری سلامت کشور را به موضع گیری و اقدام قاطعانه برای حفظ سلامت مردم، به خود جلب کند و قدمی مثبت در ارتقای سلامت جامعه محسوب شود.»
بازار داغ روانشناسان قلابی
در دوران کرونا شاهد بودیم که ارائه خدمات روانشناسی و مشاوره در اغلب مراکز از قالب مراجعه حضوری خارج شد و ارائه مشاوره در فضای مجازی، جای آن را پر کرد. همین اتفاق باعث شد که عده‌ای با سوء‌استفاده از این شرایط، خود را به عنوان روانشناس و مشاور به مردم معرفی کنند و از همین طریق، جیب مردم را خالی کنند.
درواقع ارائه خدمات مشاوره در فضای مجازی، فرصتی را فراهم آورد که عده‌ای با وجود آنکه دانشی در حوزه سلامت روان نداشتند، صرفا با بیان حرف های زیبا و هیجانی، انبوهی فالوئر در فضای مجازی جذب کنند و از طریق همین دنبال‌کننده‌ها برای خودشان مشتری دست و پا کنند.
محمد حاتمی، رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره هم از بازار داغ مشاوران قلابی در دوران کرونا، انتقاد کرد و گفت: «متاسفانه در داخل و خارج، افرادی در فضای مجازی خود را روانشناس و مشاور معرفی کرده و با مردم ارتباط برقرار می‌کنند. حرف‌های زیبایی می زنند، اما در نهایت نرخ آسیب‌های اجتماعی و روانی را افزایش می‌دهند. دغدغه اصلی ما از همان ابتدا، بحث مدیریت فضای مجازی بود. بعد از کرونا نیز این دغدغه‌ها افزایش پیدا کرد.»
او یادآور شد: «این افراد توصیه‌های غیر کارشناسی به مردم می‌دهند؛ به طوری که گزارشات زیادی در این خصوص داریم که اینها باعث اختلافات خانواده‌ها شده‌اند. برنامه ما این است که تا آنجایی که در توان ماست مقابله کنیم. مثلا بیش از سه، چهار هزار صفحه و سایت متخلف بوده‌اند که برای آنها پرونده تشکیل داده یا تذکر داده‌ایم.»
حاتمی درباره اینکه مردم چگونه می‌توانند افراد متخصص از غیرمتخصص را در حوزه روانشناسی تشخیص دهند، تاکید کرد: «ما نام افرادی که پرونده و پروانه نظام روانشناسی و مشاوره دارند را روی سایت سازمان گذاشته‌ایم. هرکسی به سایت این سازمان مراجعه کند می‌تواند ببینید فرد مورد نظر پروانه و مجوز دارد یا خیر.»
همچنین او خطاب به فعالان حوزه روانشناسی که در فضای مجازی فعالیت دارند، خاطرنشان کرد: «توصیه دارم افرادی که در فضای مجازی در حال ارائه خدمات مشاوره هستند، حتما شماره پرونده نظام روانشناسی و مشاوره را در صفحه مجازی خود بگذراند.»
از سوی دیگر، برخی مشاوران و مسئولان از دستگاه قضا درخواست کرده‌اند تا به موضوع دفاتر غیرمجاز مشاوره و روان‌شناسی و سوء‌استفاده برخی از عنوان مشاور و روانکاو در فضای مجازی ورود کند.
محمدمهدی تندگویان، معاون سابق امور جوانان وزارت ورزش و جوانان هم با اشاره به انتشار فیلم‌ها و مطالب غیرکارشناسی و غیرتخصصی منسوب به برخی از روانشناسان در فضای مجازی گفت: «با توجه به آسیب‌های روانی، خانوادگی و اجتماعی ناشی از انتشار این مطالب و همچنین کلاهبرداری‌های صورت گرفته از افراد، از دادستان کل کشور خواسته شد تا با دفاتر غیر مجاز مشاوره‌ای که از هیچ نهاد رسمی مجوز ندارند و همچنین با سوء‌استفاده برخی از عنوان مشاور و روانکاو در فضای مجازی برخورد کنند.»
او با بیان اینکه این افراد در فضای مجازی با فعالیت خود اقدام به کلاهبرداری و سودجویی از متقاضیان می‌کنند، افزود: «بیشتر این افراد مدارک علمی لازم را برای ارائه خدمات مشاوره‌ای ندارند، به طوری که بدون داشتن تابلوی رسمی مشغول به کار هستند و در عین حال در بستر فضای مجازی و اینستاگرام اقدام به تبلیغ و معرفی خود می‌کنند.»
تندگویان تاکید کرد: «خانواده‌ها و به ویژه جوانان برای دریافت خدمات روانشناسی حتما از مجوز مراکزی که به آنها مراجعه می‌کنند اطمینان حاصل کنند تا در آینده به دنبال دریافت اطلاعات نادرست در زندگی فردی و مشترک دچار مشکل نشوند.»
جولان طبیبان قلابی در حوزه طب سنتی
نه دانش و تجربه‌ای در حوزه طب سنتی دارند و نه سر سوزنی برای مداوای بیماری که به آنها مراجعه کرده است، احساس تعهد و دلسوزی دارند. این گروه از افراد سودجو با سوء استفاده از عنوان طب سنتی، داروها و درمان‌هایی را تجویز می‌کنند که با مفاهیم علمی طب سنتی سازگار نیست.
بخصوص در دوران کرونا، بازار اینگونه سوء استفاده‌ها داغ‌تر شده است. برخی بیماران از روی درماندگی و ناآگاهی، اسیر نسخه‌های غیرعلمی این گروه از افراد سودجو می‌شوند که خود را حکیم معرفی می‌کنند؛ در حالی که هیچ دانش آکادمیکی در حوزه طب ایرانی ندارند.
بسیاری از کارشناسان نظام سلامت تاکید دارند که وجود این افراد سودجو، آبروی طب سنتی ایران را هم خدشه‌دار کرده است، زیرا عده‌ای به اشتباه گمان می‌کنند که طب سنتی، همان تجویزهای غیرعلمی است که این افراد غیرمتخصص ارائه می‌دهند.
مسئولان وزارت بهداشت هم خواستار برخورد جدی‌تر با اینگونه شیادی‌ها شده‌اند. به باور کارشناسان و برخی مسئولان این وزارتخانه، مجازات افراد متخلف و سودجو در حوزه طب سنتی، به هیچ وجه بازدارنده نیست. همین مساله، موجب شده است افراد بیشتری به سمت این سودجویی‌ها ترغیب شوند.
از سوی دیگر، یکی از عمده دلایل مراجعه مردم به افراد سودجو در حوزه طب سنتی، ناآگاهی از مفاهیم بنیادی طب سنتی است. همین ناآگاهی درباره کارکرد و اثرات طب سنتی، باعث شده است که عده‌ای از طب سنتی، انتظار معجزه داشته باشند. به همین دلایل، رسانه‌ها نقش بسیار مهمی برای آگاهی بخشی در حوزه طب سنتی دارند.
محمدرضا شمس اردکانی، مدیرکل سابق دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت هم به نقش مهم رسانه‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «از رسانه‌ها خواهش می‌کنیم وارد میدان شوند تا کسانی که مجوزی از طرف وزارت بهداشت برای فعالیت طب سنتی ندارند، دور شوند. طب سنتی یک مولفه بسیار مهم فرهنگی و تمدنی است که از نسل‌های دور به ما رسیده است و به نسل‌های بعد منتقل می‌شود. این طب باید از این نوع تفکرات مخرب، دور نگه داشته شود.»
اردکانی، خاطرنشان می‌کند: «طب سنتی مکتبی با مبانی مشخص است و باید رسانه‌ها کمک کنند که این طب اصیل و کاربردی توسط کسانی که اعتماد مردم را سلب می‌کنند به عنوان مدعیان طب سنتی به جامعه معرفی نشوند. با توجه به سوال‌هایی که در جامعه درخصوص طب سنتی وجود دارد باید گفت انجام هر کاری در حوزه درمان کرونا باید با مجوز وزارت بهداشت باشد، چرا که عدم وحدت رویه در این موضوع، سردرگمی به همراه دارد.»
همچنین اکبر کتابی، متخصص طب سنتی هم در گفتگو با سپید با اشاره به سوء استفاده‌های مالی برخی افراد غیرپزشک، تاکید می‌کند: «تحصیل در رشته طب سنتی بسیار سخت است و به نسبت بسیاری از تخصص‌ها، انرژی بیشتری از پزشک می‌گیرد، اما انتظارات مالی را برآورده نمی‌کند. پزشکان جراحی می‌شناسم که روزی 100 میلیون تومان درآمد دارند، اما چنین درآمدهایی اصلا در طب سنتی وجود ندارد. البته یک گروه از افراد کلاهبردار با درآمدهای بالا هم هستند که خود را طبیب سنتی معرفی می‌کنند، اما اصلا پزشک نیستند. در همه مشاغل، چنین کلاهبرداری‌هایی صورت می‌گیرد، اما حرفم این است که متخصص طب سنتی که در دانشگاه تحصیل کرده است و فعالیت قانونی دارد، نباید انتظار درآمد بالایی داشته باشد.»