مدیرکل بازرسی وزارت بهداشت: با تنگ‌نظری نمی‌توان ماندگاری پزشکان در برخی مناطق کشور را افزایش داد
در شرایطی که در برخی مناطق محروم کشور با مشکل کمبود کادر درمان مواجه هستیم، بسیاری از کارشناسان تاکید دارند که با افزایش انگیزه فعالیت در مناطق محروم می‌توان کمبود پزشک در این مناطق را برطرف کرد.
علیرضا رحیم نیا، مدیرکل بازرسی، ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هم با اشاره به همین موضوع گفت: «باید با هم‌افزایی و همگرایی بین بخشی و استفاده از همه ظرفیتها به پزشکان مناطق مختلف کشور و از جمله مناطق محروم انگیزه داد. در کنار توسعه زیرساختها باید به جذب و نگهداری نیروهای تخصصی در بخش بهداشت و درمان توجه اساسی شود، چون این دو مکمل یکدیگر هستند.»
وی در مراسم تودیع و معارفه سرپرست دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی گناباد افزود: «حقوق و مزایای پزشکانی که در مناطقی مانند گناباد و بجستان و جنوب خراسان رضوی فعالیت می‌کنند، باید سه برابر حقوق و مزایای پزشکان شاغل در تهران باشد. اتخاذ مالیات پلکانی برای پزشکان درست نیست و باید نسبت به این مساله تجدید نظر شود.»
مدیرکل بازرسی، ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: «نیروی انسانی و متخصص در بخش‌های مختلف لازمه ارتقای سیستم‌ها و زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی کشور است. با تنگ نظری و یک سری تفکرات خاص نمی توان ماندگاری پزشکان در مناطق مختلف کشور نظیر گناباد را افزایش داد. باید انگیزه آنان را برای فعالیت تقویت کرد.»
رحیم نیا افزود: «همگرایی بین مسئولان و دست اندرکاران ذیربط در خدمت به مردم در کنار توسعه زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی و جذب و نگهداری نیروهای متخصص ضروری است. باید با شناسایی ظرفیت‌ها و رفع مشکلات موجود برای خدمت رسانی مطلوب و بهینه تلاش کرد.»
مدیرکل بازرسی، ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به درخواست نماینده مردم گناباد و بجستان و مسئولان مربوطه برای ایجاد دانشکده دندانپزشکی در دانشگاه علوم پزشکی این شهر گفت: «زیرساخت نخست تحقق این مهم داشتن متخصصان توانمند و مجرب در این رشته است. باید در ابتدا به این مساله عنایت داشت و در مرحله بعد زمینه راه اندازی دانشکده را فراهم کرد.»
نماینده مردم گناباد و بجستان در مجلس شورای اسلامی هم با اشاره به ظرفیت‌ها و امکانات دانشگاه علوم پزشکی گناباد و همچنین پیوستن ایران به پیمان شانگهای گفت: «یکی از الزامات مهم پیوستن به این پیمان داشتن زیرساخت‌های مختلف در زمینه‌های اقتصادی، بهداشتی و درمانی در کشور است. باید توسعه گردشگری رویکرد مهم فعالیت مسئولان این دانشگاه قرار بگیرد و برای جذب دانشجوی خارجی تلاش کرد.»
محمد صفایی افزود: «راه اندازی دانشکده دندانپزشکی با عنایت به قابلیت‌های خوب دانشگاه علوم پزشکی گناباد در این منطقه ضروری است.»
وی از ریاست و مسئولان بخش‌های مختلف دانشگاه علوم پزشکی گناباد خواست که از ظرفیت‌های درونی و بیرونی دانشگاه برای توسعه فعالیت‌های علمی و پژوهشی و کارآفرینی و ایفای مسئولیت اجتماعی به درستی استفاده کنند.
فرماندار گناباد هم گفت: «با عنایت به موقعیت دانشگاه علوم پزشکی این شهرستان به عنوان قطب مهم درمانی در جنوب خراسان رضوی، تعداد زیادی از بیماران و مراجعان از شهرستان‌های اطراف و حتی شهرستان‌های قاین و فردوس استان خراسان جنوبی برای درمان به این شهر مراجعه می‌کنند. این مساله در مقاطعی مانند شیوع ویروس همه گیر کرونا، فشار مضاعفی بر کادر بهداشت و درمان وارد می‌کرد. لذا بایستی حوزه سرزمینی و مناطق تحت پوشش این دانشگاه افزایش یابد تا شاهد اثر بخشی و تحول در خدمات به مراجعان باشیم.»
حامد قربانی افزود: «دانشگاه علوم پزشکی گناباد طی سال‌های اخیر و از جمله در مدت شیوع ویروس همه گیر کرونا با وجود مسایل و مشکلات آن خدمات بسیار خوبی به مردم و بیماران انجام داد و با نگاه عدالت محورانه، منشاء خدمات مطلوبی در منطقه بود.»
رئیس سابق دانشگاه علوم پزشکی گناباد هم مهم‌ترین خدمات دوران فعالیت خود طی چهار سال گذشته را راه‌اندازی اورژانس هوایی این شهر، احداث و تجهیز بخش جدید مراقبت‌های ویژه بیمارستان علامه بهلول گنابادی، تکمیل و تجهیز و راه‌اندازی کلینیک تخصصی ویژه و مرکز تشخیص و غربالگری سرطان این بیمارستان در مجموع با ۴۲۱ میلیارد ریال، راه اندزای ساختمان دانشکده پزشکی، تکمیل و تجهیز مرحله دوم کلینیک تخصصی بیمارستان بجستان با ۸۴ میلیارد ریال و ساخت هشت مرکز خدمات جامع سلامت و پایگاه سلامت در گناباد و بجستان برشمرد.
جواد باذلی افزود: «تجهیز و راه اندازی آزمایشگاه جامع تحقیقات، آزمایشگاه تشخیص کرونا، آزمایشگاه فرآوری گیاهان دارویی، مرکز رشد فناوری گیاهان دارویی و تجهیزات پزشکی با ۲۷ میلیارد ریال اعتبار از دیگر این فعالیت‌ها به شمار می‌رود.»
رضا احمدی، سرپرست جدید دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی گناباد هم گفت: «اعتبارات این دانشگاه طی چهار سال گذشته ۵۲۰ میلیارد ریال و بدهی‌های آن ۳۲۰ میلیارد ریال بود که این ارقام هم اکنون به ترتیب ۵۴۰ میلیارد ریال و ۷۴۰ میلیارد ریال افزایش یافته است یعنی تراز منفی این دانشگاه هم اکنون ۲۰۰ میلیارد ریال است.»
راه‌حل مشکل کمبود کادر درمان در مناطق محروم
اگرچه در طی چند سال اخیر، برخی اقدامات برای توزیع عادلانه کادر درمانی در نقاط مختلف کشور انجام شده است، اما هنوز با توزیع عادلانه نیروهای متخصص و فوق تخصص در سراسر کشور فاصله داریم. همچنان عمده پزشکان بخصوص پزشکان متخصص و فوق تخصص در تهران و کلانشهرها حضور دارند و در اغلب استان‌های محروم کشور شاهد کمبود نیرو هستیم. حتی این مشکل گاهی به حدی حاد می‌شود که در برخی رشته‌های فوق تخصصی، بیمار را از یک استان محروم به استان دیگر ارجاع می‌دهند.
کمبود متخصص و فوق تخصص در استان‌های محروم موجب شده است که پرداختی از جیب بیماران در این مناطق محروم افزایش پیدا کند. در برخی موارد نیز به دلیل در دسترس نبودن خدمات فوق تخصصی، امکان دارد که بیمار کلا قید ادامه فرآیند درمان را بزند.
در شرایطی که در اسناد بالادستی نظام سلامت بر توزیع عدالت در سلامت تاکید شده است، اما شواهد و آمارها نشان می‌دهد که در حوزه توزیع کادر درمان و زیرساخت‌های بهداشتی در همه مناطق کشور، این عدالت چندان به چشم نمی‌خورد.
متمرکز شدن پزشکان متخصص و فوق تخصص در شهرهای پرجمعیت در بلندمدت ممکن است به افزایش مهاجرت به کلانشهرها نیز دامن بزند. از سوی دیگر، برخی پزشکان نیز تاکید دارند که در برخی مناطق محروم، امکانات رفاهی در اختیار پزشک قرار داده نمی‌شود. همین توسعه نیافتگی برخی مناطق به یک دافعه بزرگ برای ارائه خدمات فوق تخصصی در مناطق محروم، بدل شده است.
موید علویان، رئیس سازمان نظام پزشکی تهران هم در مورد ریشه‌های کمبود پزشک متخصص در مناطق محروم اظهار کرد: «در حال حاضر تمام فارغ‌التحصیلان رشته پزشکی در تمام مقاطع، طرح‌ خود را در مناطق محروم می‌گذرانند. در نتیجه شاهد هستیم که در تمام نقاط کشور پزشکان حضور دارند، اما اینکه در مناطق محروم و دورافتاده کمبود پزشک وجود دارد بخاطر این است که شرایط ماندگاری و رفاهی و تسهیلات اجتماعی در این مناطق وجود ندارد.»
او افزود: «نه فقط پزشکان بلکه مهندسان، وکلا و سایر گروه‌های تخصصی هم در این مناطق خیلی کم حضور دارند و عملا پزشکان هم انگیزه‌ای برای ماندن در این مناطق پس از پایان طرح خود ندارند. مورد دیگر اینکه بومی گزینی هم هنوز به طور کامل شکل نگرفته تا افراد بومی در منطقه خود ماندگار شوند.»
علویان در مورد ظرفیت فعلی پزشکان متخصص کشور و توانایی پاسخگویی به تقاضای کشور‌های همسایه برای توریسم سلامت، تصریح کرد: «با توجه به کیفیت بالای خدمات درمانی ایران و پزشکان مطرح و باتجربه و هزینه پایین ارائه خدمات در ایران، کشور ما می‌تواند قطب گردشگری سلامت منطقه باشد؛ کمااینکه در دوران قبل از کرونا هم شاهد افزایش سالانه میزان توریست‌های سلامت در کشور بودیم.»
رئیس نظام پزشکی تهران ادامه داد: «قطعا ظرفیت‌های فعلی پزشکی کشور می‌تواند پاسخگوی چندین برابر تعداد فعلی توریست سلامت باشد. در ضمن ما در همین شرایط فعلی می‌توانیم نیروی متخصص حرفه‌ای و خدمات سلامت را هم به کشور‌های دیگر صادر کنیم.»
او بیان کرد: «نظام سلامت کشور در بخش دولتی و خصوصی در دوران کرونا با وجود افزایش مراجعه چندین برابری و فشار کاری بالا بر روی کادر درمان، با ایثار و ایستادگی پای کار بودند. آنها بحرانی را مدیریت کردند که در تاریخ سلامت کشور در یک قرن اخیر بی‌سابقه بود.»
رئیس نظام پزشکی تهران به باشگاه خبرنگاران جوان یادآور شد: «فراموش نشود که در برهه‌ای از زمان پزشکان فیلیپینی، هندی و پاکستانی در برخی از نقاط ایران، مسئول ارائه خدمات درمانی به مردم ایران بودند و دچار کمبود جدی پزشک بخصوص در مناطق دورافتاده و محروم کشور بودیم، اما حالا ایرانیان در توسعه علمی سرآمد هستند. تلاش‌های فراوانی صورت گرفت و به نتیجه رسید. اکنون مشاهده می‌کنیم که خبری از آن پزشکان خارجی نیست و در تمام نقاط کشور ارائه خدمات توسط پزشکان ایرانی انجام می‌شود.»
علویان در پاسخ به این سوال که اصولا تصمیم سازی درخصوص میزان تربیت پزشکان و تعداد پذیرش رشته‌های پزشکی باید مبتنی بر چه شواهدی باشد و آیا ملاک نسبت پزشک به جمعیت که در کشور‌های دیگر مورد استفاده است باید ملاک قطعی تصمیم‌گیری ما باشد، گفت: «باید نگاهی به دیدگاه حاکمان و خود مردم کشورمان نسبت ‌به مقوله سلامت و اهمیت آن داشته باشیم. شکی نیست که باید دسترسی مردم به خدمات تسهیل شود و این خدمات هم باید کیفی باشند، ولی آیا با پرورش انبوه پزشک، می‌توان دسترسی و کیفیت را تضمین کرد؟ چرا با وجود افزایش ظرفیت در برخی رشته‌های تخصص مانند داخلی و بیهوشی، ظرفیت رشته‌هایی مانند رادیولوژی، چشم پزشکی، اورولوژی و ارتوپدی که هم کمبود شدید داریم و هم متقاضی زیادی در آزمون دستیاری دارد؛ خالی مانده است؟»
او ادامه داد: «ظرفیت پذیرش رشته‌هایی که اصطلاحا لوکس نامیده می‌شوند مثل رادیولوژی، پوست و مو و چشم پزشکی خالی نمانده است، اما ظرفیت رشته‌های مادر مثل اطفال، بیهوشی و طب اورژانس خالی می‌ماند؛ آن هم به دلیل سختی دوران رزیدنتی و شرایط مالی نه چندان مناسب فارغ التحصیلان این رشته‌های تخصصی است. باید مشوق‌هایی برای این رشته‌ها در نظر گرفته شود تا بهترین پزشکان ایران جذب این رشته‌ها شوند.»
همچنین رضا لاری پور، سخنگوی سازمان نظام پزشکی هم اظهار کرد: «قبل از انقلاب تعداد پزشکان برای کشور کافی نبود و به ناچار از پزشکان خارجی استفاده می‌کردیم، اما بعد از انقلاب تلاش برای تربیت دانشجویان پزشکی افزایش پیدا کرد. در سال ۶۴ که وزارت بهداشت و درمان تشکیل شد و دانشگاه‌های علوم پزشکی شکل گرفت، با تربیت دانشجوی پزشکی، ظرفیت افزایش پیدا کرد. در نتیجه تا امروز ظرفیت قابل قبولی در رشته‌های مختلف پزشکی در کشور دریافت کردیم.»
لاری‌پور با بیان اینکه به هیچ عنوان کمبود پزشک در کشور نداریم، ادامه داد: «در ایران به ازای هر ۱۰ هزار نفر بیش از ده پزشک مشغول فعالیت هستند. این آمار به نسبت آمار جهانی قابل قبول است، اما شاید در توزیع نیروی انسانی به خوبی عمل نکرده ایم که نتیجه آن کمبود پزشک متخصص در برخی از مناطق محروم کشور است.»
او گفت: «در فاصله بین سال‌های ۹۲ و ۹۳ تاکنون میزان تقریبی پذیرش کادر بهداشت و درمان ما قابل قبول بوده و بیش از ۵۰ درصد ظرفیت پذیرش ما در رشته‌های مختلف پزشکی افزایش پیدا کرده است.»
سخنگوی سازمان نظام پزشکی در مورد کمبود متخصص در برخی از رشته‌های پزشکی در مناطق محروم تصریح کرد: «چند نکته در این مورد وجود دارد اول اینکه باید نیاز سنجی شود که منطقه محروم مدنظر، نیاز به یک تخصص مشخص دارد یا نه.»
او افزود: «توقع حضور داشتن پزشکان متخصص با تخصص‌های خاص در تمام مناطق کشور منطقی نیست و در هیچ جای دنیا نیز مرسوم نیست. مورد دوم اینکه برخی از رشته‌های پزشکی ما محدود است و متقاضیان تحصیل در این رشته‌ها نیز نسبت به سایر رشته‌ها کمتر هستند. رشته‌هایی مثل جراحی عروق، جراحی اطفال، جراحی قلب و نفرولوژی، جزو رشته‌های فوق تخصصی و فلوشیپ‌ هستند که جذابیت زیادی برای متقاضیان ندارند. این در حالی است که ما به متخصصان این رشته‌ها نیاز فراوانی داریم.»
لاری پور ادامه داد: «وقتی برای رشته‌هایی مثل جراحی عروق متقاضی نداریم، جراحان ما در مرکزی مستقر می‌شوند که بیمار بیشتری حضور داشته باشد و سایر بیماران از سایر شهر‌ها و شهرستان‌ها به آن مراکز معرفی می‌شوند.»