مسجد و مدرسه تاریخی آقا بزرگ کاشان در 11 آذر 1330 شمسی به شماره۳۸۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

یک استاد سفال و سرامیک در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: مسجد و مدرسه آقا بزرگ کاشان دارای سردر زیبایی است که سقف آن با مقرنس و نقاشی تزئین شده و دیوارهای جلو خان ورودی مسجد از کتیبه بالای سردر تا کف تختگاه‌های دو طرف درگاه با کاشی‌های هفت رنگ پوشیده و زینت داده شده‌اند. 

حسین زارعی گفت: طرح گل فرنگ در بسیاری از بناهای مهم ایران از جمله کاخ موزه گلستان کار شده، اما در هیچ کدام از آنها گل‌های رز به زیبایی مسجد آقا بزرگ کاشان کار نشده است.

وی افزود: نقاشی با لعاب بر روی کاشی، کار بسیار سختی است، چون جنس ماده لعاب با رنگ‌های نقاشی که بر روی بوم یا کاغذ اجرا می‌شوند بسیار تفاوت دارد و استاد نقاش باشی، هنرآفرینی خود را پس از پخت می‌تواند ببیند، زیرا لعاب قبل از پخت و بعد از پخت رنگ‌شان باهم فرق می‌کند.

این استاد سفال و سرامیک ادامه داد: این اثر فاخر مربوط به دوره قاجار است، اما متأسفانه نامی از استاد نقاش یا طراح دیده نمی‌شود و به طور دقیق هم نمی‌توان گفت که این کار در کارگاه‌های کاشی‌سازی کاشان ساخته شده است.

وی با بیان اینکه در دوره قاجار علاوه بر کاشان در شهرهای تهران، کرمان و شیراز کارگاه‌های کاشی گل فرنگ نیز فعال بوده‌اند، بیان کرد: این احتمال وجود دارد که کاشی‌های مسجد و مدرسه آقا بزرگ کاشان در یکی از این شهرها ساخته شده باشد. 

زارعی اظهار کرد: اعجاز هنر محدود به کاشی درگاه نیست و گنبد مسجد و مدرسه آقا بزرگ کاشان نیز شگفتی‌های معماری این اثر تاریخی را به رخ می‌کشد، زیرا یکی از بزرگ‌ترین گنبدهایی است که از دوره قاجار تاکنون به‌صورت تمام آجری ساخته شده است. این گنبد، دارای دو پوسته گسسته با فاصله بین پوسته بالا و زیرین خود و به سبک نار یا پیازی اجرا شده است. این گنبد بزرگ بر روی هشت پایه عظیم برپا شده که در طرح مساجد قدیمی ایران، ایجاد گنبد بر روی پایه‌های آزاد به ندرت دیده می‌شود. 

این استاد سرامیک‌ساز گفت: فضای زیر گنبد، ایوان مقابل آن و طاق چشمه‌های پیرامون گنبدخانه، فضای شبستان مانندی را تشکیل داده‌اند که از سه طرف باز بوده و بدون دیوار به فضای آزاد ارتباط دارد، به‌طوری که در تابستان‌های داغ منطقه کویری، هوای خنک در فضای گنبدخانه جریان دارد. 

زارعی با بیان اینکه در این مسجد کتیبه‌های متعددی وجود دارد، ادامه داد: کتیبه موجود در محراب شبستان، مربوط به تابستان سال ۱۲۶۴ هجری قمری است و در آن نام بانی مسجد با عبارت «رضوان مآب فخرالحاج محمدتقی بن مرحوم محمد حسن نراقی» آمده است.

وی اظهار کرد: کتیبه گچی هشت ضلعی مقصوره زیرگنبد به خط ثلث، گچ‌بری شده و روی آن سوره فتح و با عنوان «کتبه اسدا... ۱۲۶۴» نوشته شده است. همچنین کتیبه کاشی ایوان جلو گنبد که مشتمل بر سوره نبأ و هفت بند محتشم کاشانی است که در وسط آن عبارت «عمل کاتب الحروف محمد حسن ۱۲۶۳» دیده می‌شود.

این هنرمند بیان کرد: در داخل هشتی ورودی بنا نیز آیات قرآن همراه با تاریخ ۱۲۶۶ هجری قمری نوشته شده‌اند و بر سردر مسجد نیز فرمان محمدشاه قاجار درباره بخشیدن مالیات قصابی و دباغی کاشان به تاریخ محرم الحرام ۱۲۵۶ نصب شده است.

زارعی گفت: کتیبه کاشی‌کاری سردر نیز شامل قصیده ماده تاریخ مربوط به سال ۱۲۴۸ هجری قمری است. بنیانگذار این بنای عظیم حاج محمدتقی خانبان بوده که آن را برای نماز جماعت و محل درس و بحث داماد خود یعنی حاج ملا مهدی نراقی دوم، ملقب به آقا بزرگ بنا نهاده است.

انتهای پیام