صاحب‌خبر - جواد نوائیان رودسری – همان‌طور که ضرورت وجود نهادی برای اطفای حریق و امدادرسانی به شهروندان در مواقع ضروری برای ما یک موضوع حیاتی و مهم تلقی می‌شود، اجدادمان هم اهمیت وجود چنین نهادی را حس می‌کردند؛ یعنی معتقد بودند بالاخره باید ارگانی باشد که در چنین زمان‌هایی به دادشان برسد و نجاتشان دهد؛ منتها تا وقتی که به شکل رسمی، سازمانی به‌ نام آتش‌نشانی در ایران و به تبع آن، در مشهد شکل بگیرد، زمان زیادی لازم بود. ظاهراً تا پیش از انقلاب مشروطه، وظیفه آتش‌نشانی را در شهرها، نظامیان برعهده داشتند؛ حتی سازمانی به‌ نام «اطفائیه» وجود داشت که وظیفه آتش‌نشانی امروزی را عهده‌دار بود و به نیروهایش، «اطفائیه‌چی» می‌گفتند. افراد این سازمان، بخشی از نیروهای انتظامی شهری بودند که در زمان‌های دیگر، به همان امور پاسبانی و نگهبانی در گذرهای شهری یا مکان‌های خاص اشتغال داشتند و در صورت وقوع حادثه، وارد عمل می‌شدند. با تصویب نظامنامه «قانون بلدیه» در خردادماه سال 1286، به‌تدریج شهرهای مختلف ایران صاحب شهرداری شدند و در مشهد نیز، پس از برگزاری نخستین انتخابات شورای شهر، حاج محمدحسن میرزا منتصرالملک به عنوان رئیس بلدیه و نخستین شهردار مشهد انتخاب شد. چنین به نظر می‌رسید که پس از این تغییر وضعیت، باید شرایط هم برای ایجاد یک سازمان منسجم خدمات شهری با عنوان آتش‌نشانی هموار شده باشد؛ اما شهر آن‌قدر گیر و گرفتاری داشت که شهردار تا بخواهد به فکر تأسیس چنین سازمانی بیفتد، دوره استبداد صغیر فرارسیده، او هم دربه‌در شده بود! نخستین گام‌ها برای تأسیس آتش‌نشانی چنین مشهور است که نخستین تلاش‌ها برای تأسیس آتش‌نشانی در شهر مشهد، از سال 1302 خورشیدی، یعنی اواخر دوره قاجاریه آغاز شد و البته، نکته جالبش این‌جاست که مشهدی‌ها، یک‌سال زودتر از پایتخت‌نشینان به فکر ایجاد چنین سازمانی افتادند. منتها، مشکل اساسی فقدان تجهیزات و افراد آموزش‌دیده ‌بود؛ آن‌ها نهایتش می‌توانستند یک گاری منبع‌دار و چند سطل آب داشته باشند و البته روی تجهیزات همسایه‌های محل حادثه‌دیده هم حساب کنند. اولین سازمان آتش‌نشانی مشهد، با حضور نظامیان لشکر خراسان شکل گرفت و دست‌کم تا سال 1311 خورشیدی، یعنی 9 سال بعد که شهرداری مشهد برای نخستین‌بار درخواست خرید ماشین آبپاش برای آتش‌نشانی را به مرکز فرستاد، با همان منبع پشت گاری و سطل آب، به داد مردم شهر می‌رسیدند و آتش را خاموش می‌کردند. در سال 1311 خورشیدی، بالاخره نخستین پایگاه آتش‌نشانی مشهد در گاراژی به نام «خرازی»، نزدیک ساختمان شهرداری در میدان شهدای فعلی، تأسیس شد. البته هنوز ماشین آبپاش را به مشهد نیاورده بودند و به همین دلیل، مأموران آتش‌نشانی که در آن زمان به آن‌ها مأمور «اطفائیه» می‌گفتند، با همان تانکر و سطلی که گفتیم به مأموریت می‌رفتند. تأسیس ایستگاه رسمی و مجهز نکته جالبی که باید بدانید این است که مأموران آتش‌نشانی مشهد، در نخستین سال‌های فعالیت، وظیفه آبپاشی معابر را هم برعهده داشتند؛ چرا؟ چون هنوز خیابان‌های مشهد خاکی بود و آسفالت نداشت و با کوچک‌ترین وزش بادی، گرد و خاک به راه می‌افتاد. از سوی دیگر، این بندگان خدا مسئولیت رسیدگی به درخواست امداد شهروندان، در مواردی غیر از بروز آتش‌سوزی را هم برعهده داشتند و با وجود این‌که آموزش خاصی ندیده بودند، بارها به داد مردم شهر رسیدند. تا این‌که در سال 1315، یعنی چهارسال بعد از افتتاح نخستین ایستگاه آتش‌نشانی شهر مشهد در گاراژ خرازی، شهرداری به فکر افتاد که یک پایگاه آبرومند برای این سازمان بسازد. به این ترتیب، ساختمان جدید آتش‌نشانی، در مجاورت گورستان حوض‌لقمان که به صورت متروکه و قدیمی درآمده بود و در نزدیکی شهرداری مشهد هم قرار داشت، ساخته شد؛ البته روند ساخت و ساز خیلی سریع نبود و دوسالی طول کشید. تغییرات بنیادین در آموزش و تجهیزات با وجود آن‌که بعد از تأسیس رسمی پایگاه آتش‌نشانی مشهد، دو خودروی تجهیزشده در اختیار پایگاه قرار گرفت، اما تا سال‌ها بعد و در واقع تا اواسط دهه 1330، وضعیت این سازمان تغییر زیادی نکرد. مردادماه سال 1336 بود که سیداحمد شجاعی، دبیر هنرستان صنعتی مشهد (شهید بهشتی امروزی) که ظاهراً در زمینه ایمنی کار تخصص‌هایی داشت، به عنوان سرپرست اداره آتش‌نشانی مشهد تعیین شد و این اتفاق، شروع یک روند جدید در تاریخ آتش‌نشانی مشهد بود. شجاعی کوشید تا سطح آموزش کارکنان و مأموران را افزایش دهد. او خودش در عملیات‌های اطفای حریق حضور مستمر داشت و در اسفندماه سال 1336، حدود شش‌ماه بعد از آغاز مسئولیتش، در پی وقوع آتش‌سوزی بسیار خطرناکی در پادگان مشهد، دچار سوختگی شدید شد. وضعیت جسمانی او چنان بود که ناچار شدند برای درمان، به اروپا اعزامش کنند و همین بازدید از اروپا، او را به فکر تجهیز آتش‌نشانی مشهد انداخت. موضوعی که بعد از بازگشت شجاعی و بهبودش، با اصرار تمام دنبال شد و بالاخره، شهرداری مشهد به درخواست‌های شجاعی تن در داد و خودروهای مدرن آتش‌نشانی را از آلمان خریداری و به ناوگان امدادرسانی شهر ملحق کرد. از این زمان به بعد، یعنی از سال 1337 به‌ این‌ سو، آتش‌نشانی در مشهد توسعه بیشتری یافت و با آموزش‌های جدیدی که به مأمورانش داده شد، بیشتر و بیشتر در عرصه خدمت‌رسانی توفیق پیدا کرد.امروزه، شهر مشهد صاحب بیش از 50 ایستگاه آتش‌نشانی است که مأمورانش با جانفشانی‌های فراوان، در خدمت امداد و نجات شهروندان قرار دارند. این سازمان طی دوران فعالیتش در شهر مشهد، تعداد زیادی از همکاران خود را در راه کمک‌رسانی و یاری مردم از دست داده‌است؛ مأموران فداکاری مانند شهیدان رضا روشن‌قیاس، غلامرضا حمیدپور، سیدرضا رجایی، مصطفی مختارزاده، حمید نوروزی و امیرمحمد زارع در زمره این افراد قرار دارند. افزون بر این، سازمان آتش‌نشانی مشهد، طی نزدیک به 100 سال فعالیت، در رویدادهایی مانند سیل بزرگ سال 1329، زلزله سال 1339 و شمار زیادی از حوادث پیش‌بینی‌نشده مشهد و مناطق اطراف آن، به ایفای نقش مؤثر پرداخته که شایسته یادآوری و درخور تحسین است.∎​