به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، جنگ تحمیلی و مسائل پیرامون آن از مهمترین موضوعات ادب مقاومت و پایداری است.

شاعران بسیاری تحت تاثیر مقوله جنگ به آن پرداخته و آثار گرانسنگی به وجود آورده‌اند و بسیاری از آنان در طول دوران جنگ و حتی پس از آن، جنگ یگانه مضمون شعرشان بوده و به نام شاعران جنگ شناخته شده‌اند.

بسیاری دیگر نیز در گذر سال‌ها دیدگاهشان نسبت به جنگ تعدیل شده و گاه تغییرات ژرفی در آن پدید آمده است.

«قیصر امین پور» شاعر توانای معاصر از شاعرانی است که در طی سالیان دیدگاه و اندیشه‌اش نسبت به جنگ تغییرات معناداری یافته است. در این گزارش سعی داریم این دگردیسی اندیشه قیصر امین پور را درباره جنگ با بررسی چهار مجموعه اصلی شاعر بررسی کرده و سیر تحولات و تغییرات آن را مطرح کنیم.

جنگ تحمیلی عراق علیه ایران مقوله‌ای بود که ذهن و زبان بسیاری از شاعران را درگیر خود ساخت. ذهن حساس شاعران نسبت به پدیده‌های اجتماعی سریع واکنش نشان می‌دهد و وقتی که این پدیده، جنگی نابرابر و ویرانگر باشد بی‌شک تاثیرش ماندگار‌تر و عمیق‌تر خواهد بود.

در تمامی سال‌های پس از جنگ تحمیلی کمتر دفتر و دیوان شعری است که در آن ذکری از جنگ نباشد و بسیاری از شاعران تمامی سروده‌های خویش را به جنگ و مسائل پیرامونی آن اختصاص می‌دادند و به عنوان شاعران جنگ و مقاومت مشهور می‌شدند.

قیصر امین پور از بزرگترین شاعران و گویندگان مهم روزگار ماست که جنگ سهم عمده‌ای در شعرهایش دارد. بی‌شک زادگاهش دزفول این نزدیکی به جنگ و حاشیه‌های آن را در شعرش پررنگ‌تر ساخته است. شاعر، زاده جنگ است و این موضوع به شیوه‌های گوناگون در تمامی مجموعه هایش تکرار می‌شود.

زندگی و آثار

قیصر امین پور در دوم اردیبهشت سال ۱۳۳۸ در گتوند خوزستان به دنیا آمد. در سال ۱۳۶۳ دو مجموعه تنفس صبح و در کوچه آفتاب را منتشر کرد. در همین سال از رشته جامعه‌شناسی هم انصراف داد و به علاقه اصلی‌اش ادبیات پرداخت.

در سال ۱۳۶۵ دو مجموعه طوفان ( نثر ادبی) و منظومه ظهور روز دهم (شعر عاشورایی) را برای نوجوانان منتشر کرد. از سال ۱۳۶۷ با خروج از حوزه هنری سردبیری ماهنامه ادبی هنری سروش نوجوانان را برعهده گرفت.

در سال ۱۳۷۲مجموعه آینه‌های ناگهان را منتشر کرد که عده‌ای معتقدند بهترین اثر شعری اوست. در سال ۱۳۸۰ گل‌ها همه آفتابگردانند را چاپ کرد و دو سال بعد به عنوان عضو پیوسته فرهنگستان زبان ادب فارسی برگزیده شد. در سال ۱۳۸۶ آخرین مجموعه شعرش دستور زبان عشق را چاپ کرد و چند ماه بعد در هفتم آبان این شاعر توانای معاصر پر کشید.

وقتی شعری برای جنگ او در انتشارات سوره چاپ شد همه این نگاه و تفکر را نسبت به جنگ تحسین کردند. چراکه این نگاه به دور از خشونت و لطیف به جنگ برای شاعری از دزفول شهری که جنگ و پیامد‌های آن را در قلبش لمس کرده بود، مایه تعجب بود.

«می‌خواستم شعری برای جنگ بگویم

دیدم می‌شود...

دیدم که لفظ ناخوش موشک را

باید به کار برد

اما

موشک زیبایی کلام مرا می‌کاست»

او معتقد است که ما زمانی می‌توانیم برای جنگ قربانی بدهیم که آن جنگ علیه همه جنگ‌ها باشد، اما این به نظر من استحاله نیست سیری کمالی در اندیشه شاعر است.

شاعر روزگاری جنگی خاص را به عنوان مصداقی از همه جنگ‌ها می‌دیده آن را رها شده تلقی می‌کرده است و بعد‌ها جنگ را انکار می‌کند، ولی قائل است برای پیروزی بر جنگ باید جنگید و کشته شد.

قیصر و جنگ

شناخت و درک دگردیسی اندیشه‌های قیصر درباره جنگ را با کتاب تنفس صبح آغاز می‌کنیم کتاب اولین تجربه‌های شاعری قیصر است و به لحاظ فرم و محتوا بسیار با آثار بعدی شاعر متفاوت است. هر چند در این مجموعه نیز تصویرهای شاعرانه زیبایی به چشم می‌خورد به ویژه در غزل ها.

در این کتاب ۱۰ شعر نیمایی آمده است. از میان ۱۰ قطعه پنج شعر مستقیماً درباره جنگ و شهادت سروده است و  حتی عنوان یکی از آنها شعری برای جنگ است.

زبان صریح شعر که در بعضی از سطرها به شعار پهلو می‌زند مناسب حال و هوای آن سالها و دهه شصت است. شعری که همپای جامعه و نیازهای آن، جنگ را تکلیف مقدس و شرکت در آن را وظیفه‌ای همگانی می‌داند. به دلیل حال و هوای جنگی شعر، گاه تصویرهای عجیبی در شهر دیده می‌شود.

«من با دو چشم مات خود دیدم

که کودکی ز ترس خطر تند می‌دوید

اما سری نداشت»

در میان ۱۰ قطعه شعر نیمایی فقط یک شعر در حال و هوای اجتماعی سروده شده است. دو شعر دیگر فضایی انقلابی دارند و دو شعر نیز با مفاهیم مذهبی و فلسفی سروده شده‌اند. حتی یک شعر نیمایی عاشقانه در این مجموعه نیامده است.

غزل‌ها نیز همانند شعرهای سپید و نیمایی در خدمت بیان اندیشه شاعر است و همانند آنها بیشتر در حال و هوای جنگ و شهادت و انقلاب سروده شدند.

از مجموعه ۱۹ غزل، ۹ غزل با مفهوم جنگ و شهادت، دو غزل در اندیشه‌ای انقلابی و دو غزل نیز در خدمت مفاهیم مذهبی است. شاعر یک بار دیگر هم در این شیوه طبع آزموده است و اینبار با مفاهیم ریاضی.

شعاع درد مرا ضرب در عذاب کنید

مگر مساحت مربع مرا حساب کنید

شاعر فقط در دو غزل حال و هوایی عاشقانه را در شعر آورده است.

تو حجم بسته رازی اگر درست بگویم

تو ارتفاع نمازی اگر درست بگویم

گرچه در همین شعر هم از فضای طربناک و شاد غزلهای عاشقانه خبری نیست و غمی غمگین در فضای شعر موج می زند.

تنها مثنوی این مجموعه هم با عنوان فصل وصل بیان حس نوستالژیک بازگشت به طبیعت و روستا و نفی مظاهر جدید تمدن و شکایت از ظالمان است و در حال و هوای اوایل انقلاب سروده شده است.

امین‌پور سرودن شعر را همزمان با اوج گیری انقلاب مردم ایران در سال ۱۳۵۷ آغاز می‌کند و با شروع جنگ ایران و عراق صدای او محکمتر به گوش می رسد و تا سال ۱۳۶۷ همصدا با نیروهای انقلابی بیش از هرچیز به انقلاب و نبرد و جنگ می‌اندیشد.

وی سخت مستلزم به ایدئولوژی و متعهد به ارزش‌های مذهبی است و اعتقادی راسخ به اصول انقلاب و آرمانهای جمعی دارد چیرگی عناصر ایدئولوژیک انقلاب بر شعر قیصر، نشان آن است که وی در درون یک گفتمان خاص و عمدتاً ایدئولوژیک به آفرینش شعر دست می‌زند.

انتهای پیام/341