طیف جراحی‌هایی که برای ضربه به سر انجام می‌شود بسیار گسترده و وسیع است؛ گاهی شکستگی جمجمه و فرورفتن آن داخل مغز صرفا با انجام عمل جراحی و بالا آوردن قطعه شکسته و قرار دادن آن در سر جای خود درمان می‌شود و گاهی شکستگی منجر به خونریزی وسیع داخل جمجمه شده که نیازمند انجام جراحی وسیع‌تری برای تخلیه خونریزی خواهد بود.

خونریزی مغزی ممکن است بین استخوان جمجمه و پرده‌های اطراف مغز، بین پرده‌های اطراف مغز و خود مغز و گاهی حتی داخل بافت مغزی اتفاق بیفتد.

جدا از این‌که محل خونریزی کجاست، انجام جراحی سریع و تخلیه خونریزی بسیار اهمیت دارد زیرا افزایش حجم خونریزی به‌تدریج سبب فشرده ‌شدن بافت مغزی و آسیب آن می‌شود که در صورت تاخیر در انجام جراحی ممکن است به آسیب دائم مغز یا حتی مرگ بیمار منجر شود.

در ضربه‌ های مغزی، معنی «زمان طلایی» واضح‌تر و با اهمیت بیشتری به چشم می‌آید زیرا حتی دقایق می‌توانند سرنوشت یک بیمار را تغییر دهند.

به همین دلیل اگر شخصی دچار ضربه به سر شده و علائم جدی داشته باشد، رساندن به‌موقع او به مرکز درمانی و انجام بررسی‌های لازم می‌تواند به نجات جان او و رهایی از خطر تاخیر در انجام جراحی بینجامد. در اکثر اعمال جراحی خونریزی‌های مغزی، قسمتی از جمجمه برداشته شده و خونریزی تخلیه شده و استخوان در جای خود قرار داده می‌شود اما گاهی به‌دنبال ضربه به سر، تورم شدیدی در مغز اتفاق می‌افتد که فضای محدود جمجمه می‌تواند سبب آسیب بیشتر مغز متورم بشود.

در این موارد لازم است قسمتی از استخوان جمجمه برداشته شود تا فضای بیشتری برای مغز فراهم شود و بافت مغزی دچار تورم بتواند از فضای ایجاد شده با برداشتن استخوان استفاده کرده و نجات یابد.

در اکثر این موارد، استخوان برداشته شده زیر پوست شکم یا ران قرار داده می‌شود تا پس از گذر زمان و برطرف ‌شدن ورم مغزی، بتوان استخوانی که سلول‌های آن در داخل بدن خود فرد زنده نگه داشته شده‌اند را دوباره سر جای خود قرار داد.

در نهایت این‌که گاهی خونریزی‌های مغزی حجم کمی دارند اما با انسداد مسیر جریان مایع مغزی نخاعی منجر به تجمع این مایع به داخل جمجمه یا همان «هیدروسفالی» می‌شوند که درمان آن قرار دادن لوله دائم یا موقت داخل بطن‌های مغزی و تخلیه مایع تجمع یافته است.‌

دکتر علیرضا طبیب خویی - جراح مغز و اعصاب / روزنامه جام جم