گروه سیاسی/ مقام‌های دیپلماتیک ایران و کشورهای آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین در حالی از عصر دوشنبه جدیدترین دور مذاکرات را با حضور غیر مستقیم نماینده امریکا در هتل «کوبورگ» وین آغاز کرده‌اند که بی تردید تحریم‌ها و رفع اثرگذار آنها از اصلی‌ترین موضوعاتی است که در دستور کار هیأت مذاکره کننده ایرانی قرار دارد.
هرچند موضعگیری کشورهای طرف توافق درباره تعیین نقطه عزیمت این گفت‌وگوها بعد از روی کار آمدن دولت جدید در ایران همچنان خبرساز است و با پافشاری برخی طرف‌های برجام برای ازسرگیری رایزنی‌های وین از نقطه پایانی ششمین دور مذاکرات مواجه شده است، با این حال ناگفته پیداست که این تکرارگویی‌ها با توجه به تأکید تهران بر پیگیری لغو مؤثر تحریم‌ها، تأثیرگذاری چندانی بر رویکرد مذاکرات جاری نخواهد گذاشت. پس از3 سال از زمان خروج امریکا از برجام که با اتخاذ مواضع مخدوش و بی‌اعتنایی اروپا برای محکوم کردن این اقدامِ خلاف برجام همراه شد، نشان داد که صرف ابراز تأسف و نگرانی از وضعیت پیش آمده کمکی به تحقق منافع برجامی ایران نکرده و در عمل نیز عدم انجام تعهدات بانک‌های دولتی اروپایی نیز نشانه دیگر بر عدم صدق نیت اروپا در اجرای برجام بود.
همچنین تحولاتی که بعدها در اثر بازگشت تحریم‌های برجامی و دو برابر شدن آنها از سوی ایالات متحده صورت گرفت، سبب شد نه تنها اعتبار امضای قدرت‌ها پای یک توافق بین‌المللی زیر سؤال رود بلکه اروپا نیز بدون محکوم کردن اقدام یکجانبه امریکا و عدم اقدام برای انجام تعهداتش، به مسئولیت حقوقی خود در چهارچوب برجام عمل نکند.
پیامدهای نادیده‌انگاری حق و حقوق مسلم ایران در قالب توافق هسته‌ای سال 2015 و همچنین ضعف در نگارش متن این توافق به جهت نقد کردن مطالبات در نهایت مصادف با زمانی شد که کشورمان همچون سایر کشورهای جامعه بین‌الملل با پاندمی مرگبار کرونا دست و پنجه نرم می‌کرد. زمانی که کشورهای منظومه غرب به رغم ادعای دولت وقت امریکا مبنی بر مستثنی کردن تحریم‌های مربوط به کالاهای ضروری از جمله دارو نخواستند برای ایرانی که در مدت زمان کمی با هزاران مورد مثبت ابتلا به کرونا روبه‌رو شده بود، کاری کنند تا در همچنان بر همان پاشنه بچرخد. ذیل چنین تجربه‌ای است که دولت سیزدهم در مذاکرات پیش رو مهمترین دستور کار خود را لغو مؤثر تحریم‌ها اعلام کرده و می‌کوشد با اتکا به تجربیات و نتایج برآمده در دولت پیشین، حل مشکلات کشور را به مذاکرات گره نزند.
چه تحریم‌هایی باید لغو شود؟
رئیس جمهور پیشین امریکا تنها سه سال بعد از دستیابی ایران و کشورهای 1+5 به برجام رسماً کشورش را از این پیمان خارج و فرمانی را امضا کرد که بنا بر آن، تحریم‌های هسته‌ای که بر اساس این توافق لغو شده بود، طی یک دوره زمانی بازمی‌گشت. ترامپ علاوه بر بازگرداندن تحریم‌های برجامی و با وجود تعهدات کشورش در قالب برجام، تصویب سلسله تحریم‌های جدیدی را به بهانه‌های دیگر غیر از موضوع فعالیت هسته‌ای ایران در دستور کار قرار داد و در این قالب کوشید با وارد کردن شوک، شرکت‌های بزرگ بین‌المللی‌ای که قرار بود در ایران سرمایه‌گذاری را توسعه بدهند، وادار به ترک بازار کشورمان کند.
به همین منظور کنگره و سنای امریکا «قانون مقابله با دشمنان امریکا از طریق تحریم‌ها» موسوم به قانون «کاتسا» را تصویب کردند که در ادامه با امضای ترامپ از سال ۲۰۱۷ (1397) به بعد به یک قانون لازم‌الاجرا تبدیل شد. این در حالی بود که ۱۲ بند از این قانون ۷۳ صفحه‌ای را موارد مربوط به تحریم‌های مقابله کننده با اقدامات ایران تشکیل می‌داد. با آنکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی 15 بار تعهدات ایران در قالب برجام را تأیید کرده بود اما در بخشی از قانون «کاتسا»، ایران تلویحاً متهم به داشتن فعالیت‌های هسته‌ای نظامی شد؛ امری که به وضوح با ماجرای مختومه شدن پرونده «پی ام دی» که در پروسه دستیابی به برجام حاصل شده بود و با فلسفه خود این توافق مغایرت داشت. همین اتهام کافی بود تا تحریم‌های مضاعفی حتی نسبت به قبل از برجام پیرامون برنامه موشکی ایران که تنها در قالب دکترین دفاعی‌اش جریان داشت، به تصویب برسد و همه فعالیت‌های موشکی بالستیک کشورمان و هر نوع همکاری با آن مورد تحریم قرار گیرد.
علاوه بر این قانون، دولت امریکا تحریم‌های ایران موسوم به «آیسا» را که برای نخستین بار و تحت عنوان «قانون تحریم‌های ایران و لیبی» در سال ١٩٩٦ در دوران ریاست جمهوری بیل کلینتون تصویب شده و قرار بود در انتهای ماه دسامبر ٢٠١٦ منقضی شود مجدداً برای 10 سال دیگر معتبر اعلام کرد. این در حالی بود که مقرر شده بود این تحریم‌ها به موجب تعهدات مندرج در برجام از سوی دولت باراک اوباما رئیس جمهور اسبق لغو شود اما این وعده هرگز محقق نشد تا عملاً مانعی که بر سر راه ورود سرمایه‌گذاران خارجی در حوزه‌های نفتی و گازی ایران ذیل این نوع از تحریم‌ها به وجود آمده بود، همچنان باقی بماند.
علاوه بر تحریم‌هایی که دولت پیشین امریکا در مدت کوتاهی در امتداد سیاست فشار حداکثری علیه ایران در دستور کار قرار داد تا حیات اقتصادی کشورمان را با موانع جدی روبه‌رو سازد، نامگذاری نیروی نظامی سپاه به عنوان یک سازمان تروریستی بود که رابطه بحرانی تهران و واشنگتن را با پیچیدگی بیشتری روبه‌رو کرد؛ چه سپاه پاسداران بخشی جدایی‌ناپذیر از نیروی دفاعی کشور به شمار می‌رفت و برای اولین بار بود که کشوری به نیروی نظامی کشوری دیگر اتهام تروریستی وارد می‌کرد. در ادامه، ترور فرمانده نظامی ارشد ایران - سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی- یک برگ سیاه دیگر در تاریخ جنایات امریکا رقم زد... همه این اقدامات در قالب کارزار فشار همه جانبه امریکا با همراهی همپیمانان منطقه‌ای‌اش مورد پیگیری قرار می‌گرفت و همین امر نشان داد که رویکرد دستگاه سیاست خارجی کشورمان نیاز به تحولی جدی در قبال رفتار غربی داشته باشد.
نقطه اختلاف
پس از برگزاری انتخابات امریکا، «جو بایدن» تصمیم خود را برای بازگشت به برجام در حالی اعلام کرد که راجع به تحریم‌های دوران ترامپ گفته بود این تحریم‌ها را رفع نخواهد کرد. در پی این تصمیم نیز شش دور مذاکره میان نمایندگان دولت دوازدهم و کشورهای 1+4 انجام شد اما نتایج آن چیزی نبود که تهران انتظار داشت.
اگرچه در لیست تحریم‌هایی که امریکا برای رفع آنها اعلام آمادگی کرده تحریم‌های بانک مرکزی، نفت و شرکت‌های نفتی و تعداد دیگری از بخش‌های کلیدی اقتصاد مانند فروش فلزات و آلومینیوم قرار دارد اما به اعتقاد دولت جدید ایران که با ابتنا بر نظرات کارشناسی مدیران حوزه‌های اقتصادی، فعالان تجاری و صاحبنظران عرصه مالی شکل گرفته، تحریم‌هایی که دولت پیشین امریکا تحت عناوین غیر‌هسته‌ای به تصویب رسانده، هم خلاف تعهد اولیه این کشور در برجام بوده است و هم اینکه ریسک ناشی از همکاری اقتصادی با ایران را بالا می‌برد.
رویکرد رفع تحریم‌ها در کنار لغو مؤثر تحریم‌ها
ایران از یک سو با تقبل هزینه برجام اعم از گذشتن از بیش از 100 حق هسته‌ای خود و از سوی دیگر با عدم اجرای تعهدات اروپا - به رغم باقی ماندن در توافق - و افزایش تحریم‌های امریکا مواجه شد؛ بنابراین به‌کارگیری عبارت «لغو مؤثر تحریم‌ها» از سوی مقام‌های جدید مذاکره کننده در دولت سیزدهم ناظر به تجربه تلخی است که تحریم‌های امریکایی در سال‌های اخیر در مسیر تحقق منافع اقتصادی ایران به وجود آورده است.
از سویی، دولت نیز با تعیین رویکرد اصلی خود با محوریت «رفع تحریم»ها کوشیده است ضمن گره زدن منافع اقتصادی خود با کشورهای همسایه -از جمله افزایش رایزنی‌ها در شانگهای و اکو- نشان بدهد که برخلاف دولت پیشین، همه تخم‌مرغ‌های خود را در سبد لرزان غربی‌ها نخواهد گذاشت.
در سوی دیگر نیز حضور پرشمار متخصصان و کارشناسان صاحبنظر اقتصادی، بانکی و مالی در ترکیب هیأت مذاکره کننده ایرانی در مذاکرات جاری از جدیت برای پیگیری مذاکرات واقعی حکایت می‌کند تا در نهایت نتیجه موفقیت آمیزی را به نفع مردم رقم بزند.
برش
دموکرات‌ها تحریم نوشتند، جمهوری‌خواهان امضا کردند
مجلس نمایندگان امریکا، در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۶، برخلاف تعهد برجامی مشخص این کشور، با ۴۱۹ رأی موافق- بیش از ۹۴ درصد - طرح تمدید قانون تحریم‌های ایران (آیسا) را تصویب کرد. از ۱۸۸ نماینده دموکرات حاضر در جلسه، ۱۸۳ نفر- بیش از ۹۷ درصد ــ به این طرح رأی مثبت داده‌اند. ۵ نماینده دموکرات هم صرفاً به رأی ممتنع اکتفا کردند. بعد از مجلس نمایندگان، سنای امریکا نیز با رأی ۹۹ درصدی و بدون هیچ رأی مخالفی قانون آیسا را تصویب کرد. تمام ۴۴ سناتور دموکرات حاضر در جلسه، به این قانون رأی مثبت دادند! اقدام امریکا نقض صریح مواد ۲۶ و ۲۹ برجام به شمار می‌رفت چرا که در ماده ۲۶ برجام ایالات متحده امریکا متعهد به انجام دو اقدام شده است: اولاً از بازگرداندن و اعمال مجدد تحریم‌های (from re-introducing or re-imposing) مشخص شده در ضمیمه دوم جلوگیری کند و ثانیاً اینکه از وضع تحریم‌های جدید مرتبط با هسته‌ای (imposing new nuclear-related sanctions) خودداری کند. در ماده ۲۹ نیز ایالات متحده نسبت به اتخاذ سیاست‌هایی که عادی‌سازی روابط اقتصادی با ایران را از بین می‌برد، نهی شده است که طرح تمدید تحریم‌های ایران به این علت نقض برجام است. اقدام امریکا به میزانی نقض برجام به شمار می‌رفت که طبق ادعای جواد ظریف، حتی جان کری نیز به این مسأله معترف بوده است.
ایران و کشورهای 1+4 سومین روز از مذاکرات دیپلماتیک و کارشناسی را در وین سپری کردند
پیشنهادات ایران درباره نحوه پیشبرد گفت‌وگوها
مقامات ایران و 1+4 روز گذشته در حالی سومین روز از گفت‌وگوهای خود را پشت سر گذاشتند که دو طرف مذاکره در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه درباره کلیات موضوعات اصلی به بحث نشستند و سپس روز گذشته درباره پیشنهادهای جدید ایران درخصوص نحوه پیشبرد مذاکرات گفت‌وگو کردند. علاوه بر رایزنی‌های دیپلماتیک، جلسه کارگروه مسائل هسته‌ای در سطح کارشناسان و با حضور نمایندگان ایران، گروه ۱+۴ و اتحادیه اروپا روز گذشته در هتل «کوبورگ» برگزار شد. این جلسه به موجب توافق دوشنبه گذشته میان مذاکره‌کنندگان ارشد اعضای برجام کار خود را آغاز کرده است. به گزارش خبرنگار اعزامی ایرنا به وین، حضور پرقدرت ایران که با پشتوانه تعیین هدف مشخص و برنامه رفع تحریم‌ها صورت گرفته است، سبب شده که ابتکار عمل مذاکرات تخصصی در دست هیأت مذاکره‌کننده کشورمان قرار گیرد.
همزمان با برگزاری نشست‌های کارشناسی، علی باقری، رئیس هیأت مذاکره‌کننده کشورمان روز گذشته در برنامه‌ای دوجانبه با «انریکه مورا»، مسئول اروپایی برجام ملاقات کرد. دو طرف در این جلسه، با بررسی نتایج جلسه دوشنبه و نشست کارگروه رفع تحریم، درخصوص نحوه ادامه گفت‌وگوها به بحث و رایزنی پرداختند. «مورا» تأکید داشته که ایران برای لغو تحریم‌ها مصمم است و در وین حضور دارد تا در این زمینه رایزنی کند. سفرای چین و روسیه هم که ریاست تیم‌های دو کشور در مذاکرات وین را برعهده دارند، تأکید کرده‌اند که اولویت با رفع تحریم‌ها علیه ایران است. رئیس هیأت مذاکره کننده کشورمان همچنین با رؤسای هیأت های دیپلماتیک انگلیس، فرانسه و آلمان دیدار کرد.
باقری علاوه بر این، با «مایکل لینهارت»، وزیر خارجه اتریش هم دیدار و بر تقویت روابط دو و چندجانبه تأکید کرد. در همین حال «ماریا زاخاروا»، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه در نشست خبری ابراز امیدواری کرد که در مذاکرات جاری، طرفین شاهد تغییرات مثبتی از سوی امریکا برای رفع تحریم‌ها باشند. او همچنین در واکنش به سؤالی درباره نقشه «ب» امریکا درباره شکست مذاکرات هسته‌ای در وین هم هشدار داد چنین طرح‌هایی غیرضروری و مخرب بوده و قطعاً به فضای مذاکرات کمکی نکرده و می‌تواند آن را مسموم کند.
به موازات انجام گفت‌وگوهای وین، «آنتونی بلینکن»، وزیر امور خارجه امریکا با وزیران خارجه انگلیس، فرانسه و آلمان دیدار و درباره ایران رایزنی کرده است.
رایزنی‌های اقتصادی در حاشیه مذاکرات وین
علاوه بر رایزنی‌های برجامی مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه که یکی از اعضای همراه هیأت دیپلماتیک ایران در وین است، در حاشیه گفت‌وگوهای برجامی با «میخائیل استرل»، قائم مقام وزیر اقتصاد اتریش درباره نقشه راه همکاری بین دو کشور گفت‌وگو کرد. صفری در گفت‌وگویی با خبرگزاری صدا و سیما با اشاره به نقشه راهی که بین دو کشور وجود دارد، گفت: در این ملاقات قرار شد نقشه راه مذکور را بین پنج تا ۱۰ سال توسعه دهند و با همکاری نزدیک با سفیر ایران در وین، این نقشه راه را مشخص کنیم.
معاون وزیر خارجه با بیان اینکه در نقشه راه دو کشور حدود ۶ گروه همکاری در زمینه‌های انرژی، حمل و نقل، توریسم و... داریم که چند گروه تشکیل شده، تصریح کرد: قرار است نشست‌های این گروه‌ها به زودی به صورت وبیناری و یا به صورت حضوری برگزار شود و سند کمیسیون مشترک که از یک سال پیش آماده شده، در سفر طرف اتریشی به ایران امضا شود. دیدار با «هولتزمان» رئیس بانک مرکزی اتریش از دیگر برنامه‌های روز گذشته صفری در وین بود.
∎
هرچند موضعگیری کشورهای طرف توافق درباره تعیین نقطه عزیمت این گفت‌وگوها بعد از روی کار آمدن دولت جدید در ایران همچنان خبرساز است و با پافشاری برخی طرف‌های برجام برای ازسرگیری رایزنی‌های وین از نقطه پایانی ششمین دور مذاکرات مواجه شده است، با این حال ناگفته پیداست که این تکرارگویی‌ها با توجه به تأکید تهران بر پیگیری لغو مؤثر تحریم‌ها، تأثیرگذاری چندانی بر رویکرد مذاکرات جاری نخواهد گذاشت. پس از3 سال از زمان خروج امریکا از برجام که با اتخاذ مواضع مخدوش و بی‌اعتنایی اروپا برای محکوم کردن این اقدامِ خلاف برجام همراه شد، نشان داد که صرف ابراز تأسف و نگرانی از وضعیت پیش آمده کمکی به تحقق منافع برجامی ایران نکرده و در عمل نیز عدم انجام تعهدات بانک‌های دولتی اروپایی نیز نشانه دیگر بر عدم صدق نیت اروپا در اجرای برجام بود.
همچنین تحولاتی که بعدها در اثر بازگشت تحریم‌های برجامی و دو برابر شدن آنها از سوی ایالات متحده صورت گرفت، سبب شد نه تنها اعتبار امضای قدرت‌ها پای یک توافق بین‌المللی زیر سؤال رود بلکه اروپا نیز بدون محکوم کردن اقدام یکجانبه امریکا و عدم اقدام برای انجام تعهداتش، به مسئولیت حقوقی خود در چهارچوب برجام عمل نکند.
پیامدهای نادیده‌انگاری حق و حقوق مسلم ایران در قالب توافق هسته‌ای سال 2015 و همچنین ضعف در نگارش متن این توافق به جهت نقد کردن مطالبات در نهایت مصادف با زمانی شد که کشورمان همچون سایر کشورهای جامعه بین‌الملل با پاندمی مرگبار کرونا دست و پنجه نرم می‌کرد. زمانی که کشورهای منظومه غرب به رغم ادعای دولت وقت امریکا مبنی بر مستثنی کردن تحریم‌های مربوط به کالاهای ضروری از جمله دارو نخواستند برای ایرانی که در مدت زمان کمی با هزاران مورد مثبت ابتلا به کرونا روبه‌رو شده بود، کاری کنند تا در همچنان بر همان پاشنه بچرخد. ذیل چنین تجربه‌ای است که دولت سیزدهم در مذاکرات پیش رو مهمترین دستور کار خود را لغو مؤثر تحریم‌ها اعلام کرده و می‌کوشد با اتکا به تجربیات و نتایج برآمده در دولت پیشین، حل مشکلات کشور را به مذاکرات گره نزند.
چه تحریم‌هایی باید لغو شود؟
رئیس جمهور پیشین امریکا تنها سه سال بعد از دستیابی ایران و کشورهای 1+5 به برجام رسماً کشورش را از این پیمان خارج و فرمانی را امضا کرد که بنا بر آن، تحریم‌های هسته‌ای که بر اساس این توافق لغو شده بود، طی یک دوره زمانی بازمی‌گشت. ترامپ علاوه بر بازگرداندن تحریم‌های برجامی و با وجود تعهدات کشورش در قالب برجام، تصویب سلسله تحریم‌های جدیدی را به بهانه‌های دیگر غیر از موضوع فعالیت هسته‌ای ایران در دستور کار قرار داد و در این قالب کوشید با وارد کردن شوک، شرکت‌های بزرگ بین‌المللی‌ای که قرار بود در ایران سرمایه‌گذاری را توسعه بدهند، وادار به ترک بازار کشورمان کند.
به همین منظور کنگره و سنای امریکا «قانون مقابله با دشمنان امریکا از طریق تحریم‌ها» موسوم به قانون «کاتسا» را تصویب کردند که در ادامه با امضای ترامپ از سال ۲۰۱۷ (1397) به بعد به یک قانون لازم‌الاجرا تبدیل شد. این در حالی بود که ۱۲ بند از این قانون ۷۳ صفحه‌ای را موارد مربوط به تحریم‌های مقابله کننده با اقدامات ایران تشکیل می‌داد. با آنکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی 15 بار تعهدات ایران در قالب برجام را تأیید کرده بود اما در بخشی از قانون «کاتسا»، ایران تلویحاً متهم به داشتن فعالیت‌های هسته‌ای نظامی شد؛ امری که به وضوح با ماجرای مختومه شدن پرونده «پی ام دی» که در پروسه دستیابی به برجام حاصل شده بود و با فلسفه خود این توافق مغایرت داشت. همین اتهام کافی بود تا تحریم‌های مضاعفی حتی نسبت به قبل از برجام پیرامون برنامه موشکی ایران که تنها در قالب دکترین دفاعی‌اش جریان داشت، به تصویب برسد و همه فعالیت‌های موشکی بالستیک کشورمان و هر نوع همکاری با آن مورد تحریم قرار گیرد.
علاوه بر این قانون، دولت امریکا تحریم‌های ایران موسوم به «آیسا» را که برای نخستین بار و تحت عنوان «قانون تحریم‌های ایران و لیبی» در سال ١٩٩٦ در دوران ریاست جمهوری بیل کلینتون تصویب شده و قرار بود در انتهای ماه دسامبر ٢٠١٦ منقضی شود مجدداً برای 10 سال دیگر معتبر اعلام کرد. این در حالی بود که مقرر شده بود این تحریم‌ها به موجب تعهدات مندرج در برجام از سوی دولت باراک اوباما رئیس جمهور اسبق لغو شود اما این وعده هرگز محقق نشد تا عملاً مانعی که بر سر راه ورود سرمایه‌گذاران خارجی در حوزه‌های نفتی و گازی ایران ذیل این نوع از تحریم‌ها به وجود آمده بود، همچنان باقی بماند.
علاوه بر تحریم‌هایی که دولت پیشین امریکا در مدت کوتاهی در امتداد سیاست فشار حداکثری علیه ایران در دستور کار قرار داد تا حیات اقتصادی کشورمان را با موانع جدی روبه‌رو سازد، نامگذاری نیروی نظامی سپاه به عنوان یک سازمان تروریستی بود که رابطه بحرانی تهران و واشنگتن را با پیچیدگی بیشتری روبه‌رو کرد؛ چه سپاه پاسداران بخشی جدایی‌ناپذیر از نیروی دفاعی کشور به شمار می‌رفت و برای اولین بار بود که کشوری به نیروی نظامی کشوری دیگر اتهام تروریستی وارد می‌کرد. در ادامه، ترور فرمانده نظامی ارشد ایران - سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی- یک برگ سیاه دیگر در تاریخ جنایات امریکا رقم زد... همه این اقدامات در قالب کارزار فشار همه جانبه امریکا با همراهی همپیمانان منطقه‌ای‌اش مورد پیگیری قرار می‌گرفت و همین امر نشان داد که رویکرد دستگاه سیاست خارجی کشورمان نیاز به تحولی جدی در قبال رفتار غربی داشته باشد.
نقطه اختلاف
پس از برگزاری انتخابات امریکا، «جو بایدن» تصمیم خود را برای بازگشت به برجام در حالی اعلام کرد که راجع به تحریم‌های دوران ترامپ گفته بود این تحریم‌ها را رفع نخواهد کرد. در پی این تصمیم نیز شش دور مذاکره میان نمایندگان دولت دوازدهم و کشورهای 1+4 انجام شد اما نتایج آن چیزی نبود که تهران انتظار داشت.
اگرچه در لیست تحریم‌هایی که امریکا برای رفع آنها اعلام آمادگی کرده تحریم‌های بانک مرکزی، نفت و شرکت‌های نفتی و تعداد دیگری از بخش‌های کلیدی اقتصاد مانند فروش فلزات و آلومینیوم قرار دارد اما به اعتقاد دولت جدید ایران که با ابتنا بر نظرات کارشناسی مدیران حوزه‌های اقتصادی، فعالان تجاری و صاحبنظران عرصه مالی شکل گرفته، تحریم‌هایی که دولت پیشین امریکا تحت عناوین غیر‌هسته‌ای به تصویب رسانده، هم خلاف تعهد اولیه این کشور در برجام بوده است و هم اینکه ریسک ناشی از همکاری اقتصادی با ایران را بالا می‌برد.
رویکرد رفع تحریم‌ها در کنار لغو مؤثر تحریم‌ها
ایران از یک سو با تقبل هزینه برجام اعم از گذشتن از بیش از 100 حق هسته‌ای خود و از سوی دیگر با عدم اجرای تعهدات اروپا - به رغم باقی ماندن در توافق - و افزایش تحریم‌های امریکا مواجه شد؛ بنابراین به‌کارگیری عبارت «لغو مؤثر تحریم‌ها» از سوی مقام‌های جدید مذاکره کننده در دولت سیزدهم ناظر به تجربه تلخی است که تحریم‌های امریکایی در سال‌های اخیر در مسیر تحقق منافع اقتصادی ایران به وجود آورده است.
از سویی، دولت نیز با تعیین رویکرد اصلی خود با محوریت «رفع تحریم»ها کوشیده است ضمن گره زدن منافع اقتصادی خود با کشورهای همسایه -از جمله افزایش رایزنی‌ها در شانگهای و اکو- نشان بدهد که برخلاف دولت پیشین، همه تخم‌مرغ‌های خود را در سبد لرزان غربی‌ها نخواهد گذاشت.
در سوی دیگر نیز حضور پرشمار متخصصان و کارشناسان صاحبنظر اقتصادی، بانکی و مالی در ترکیب هیأت مذاکره کننده ایرانی در مذاکرات جاری از جدیت برای پیگیری مذاکرات واقعی حکایت می‌کند تا در نهایت نتیجه موفقیت آمیزی را به نفع مردم رقم بزند.
برش
دموکرات‌ها تحریم نوشتند، جمهوری‌خواهان امضا کردند
مجلس نمایندگان امریکا، در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۶، برخلاف تعهد برجامی مشخص این کشور، با ۴۱۹ رأی موافق- بیش از ۹۴ درصد - طرح تمدید قانون تحریم‌های ایران (آیسا) را تصویب کرد. از ۱۸۸ نماینده دموکرات حاضر در جلسه، ۱۸۳ نفر- بیش از ۹۷ درصد ــ به این طرح رأی مثبت داده‌اند. ۵ نماینده دموکرات هم صرفاً به رأی ممتنع اکتفا کردند. بعد از مجلس نمایندگان، سنای امریکا نیز با رأی ۹۹ درصدی و بدون هیچ رأی مخالفی قانون آیسا را تصویب کرد. تمام ۴۴ سناتور دموکرات حاضر در جلسه، به این قانون رأی مثبت دادند! اقدام امریکا نقض صریح مواد ۲۶ و ۲۹ برجام به شمار می‌رفت چرا که در ماده ۲۶ برجام ایالات متحده امریکا متعهد به انجام دو اقدام شده است: اولاً از بازگرداندن و اعمال مجدد تحریم‌های (from re-introducing or re-imposing) مشخص شده در ضمیمه دوم جلوگیری کند و ثانیاً اینکه از وضع تحریم‌های جدید مرتبط با هسته‌ای (imposing new nuclear-related sanctions) خودداری کند. در ماده ۲۹ نیز ایالات متحده نسبت به اتخاذ سیاست‌هایی که عادی‌سازی روابط اقتصادی با ایران را از بین می‌برد، نهی شده است که طرح تمدید تحریم‌های ایران به این علت نقض برجام است. اقدام امریکا به میزانی نقض برجام به شمار می‌رفت که طبق ادعای جواد ظریف، حتی جان کری نیز به این مسأله معترف بوده است.
ایران و کشورهای 1+4 سومین روز از مذاکرات دیپلماتیک و کارشناسی را در وین سپری کردند
پیشنهادات ایران درباره نحوه پیشبرد گفت‌وگوها
مقامات ایران و 1+4 روز گذشته در حالی سومین روز از گفت‌وگوهای خود را پشت سر گذاشتند که دو طرف مذاکره در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه درباره کلیات موضوعات اصلی به بحث نشستند و سپس روز گذشته درباره پیشنهادهای جدید ایران درخصوص نحوه پیشبرد مذاکرات گفت‌وگو کردند. علاوه بر رایزنی‌های دیپلماتیک، جلسه کارگروه مسائل هسته‌ای در سطح کارشناسان و با حضور نمایندگان ایران، گروه ۱+۴ و اتحادیه اروپا روز گذشته در هتل «کوبورگ» برگزار شد. این جلسه به موجب توافق دوشنبه گذشته میان مذاکره‌کنندگان ارشد اعضای برجام کار خود را آغاز کرده است. به گزارش خبرنگار اعزامی ایرنا به وین، حضور پرقدرت ایران که با پشتوانه تعیین هدف مشخص و برنامه رفع تحریم‌ها صورت گرفته است، سبب شده که ابتکار عمل مذاکرات تخصصی در دست هیأت مذاکره‌کننده کشورمان قرار گیرد.
همزمان با برگزاری نشست‌های کارشناسی، علی باقری، رئیس هیأت مذاکره‌کننده کشورمان روز گذشته در برنامه‌ای دوجانبه با «انریکه مورا»، مسئول اروپایی برجام ملاقات کرد. دو طرف در این جلسه، با بررسی نتایج جلسه دوشنبه و نشست کارگروه رفع تحریم، درخصوص نحوه ادامه گفت‌وگوها به بحث و رایزنی پرداختند. «مورا» تأکید داشته که ایران برای لغو تحریم‌ها مصمم است و در وین حضور دارد تا در این زمینه رایزنی کند. سفرای چین و روسیه هم که ریاست تیم‌های دو کشور در مذاکرات وین را برعهده دارند، تأکید کرده‌اند که اولویت با رفع تحریم‌ها علیه ایران است. رئیس هیأت مذاکره کننده کشورمان همچنین با رؤسای هیأت های دیپلماتیک انگلیس، فرانسه و آلمان دیدار کرد.
باقری علاوه بر این، با «مایکل لینهارت»، وزیر خارجه اتریش هم دیدار و بر تقویت روابط دو و چندجانبه تأکید کرد. در همین حال «ماریا زاخاروا»، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه در نشست خبری ابراز امیدواری کرد که در مذاکرات جاری، طرفین شاهد تغییرات مثبتی از سوی امریکا برای رفع تحریم‌ها باشند. او همچنین در واکنش به سؤالی درباره نقشه «ب» امریکا درباره شکست مذاکرات هسته‌ای در وین هم هشدار داد چنین طرح‌هایی غیرضروری و مخرب بوده و قطعاً به فضای مذاکرات کمکی نکرده و می‌تواند آن را مسموم کند.
به موازات انجام گفت‌وگوهای وین، «آنتونی بلینکن»، وزیر امور خارجه امریکا با وزیران خارجه انگلیس، فرانسه و آلمان دیدار و درباره ایران رایزنی کرده است.
رایزنی‌های اقتصادی در حاشیه مذاکرات وین
علاوه بر رایزنی‌های برجامی مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه که یکی از اعضای همراه هیأت دیپلماتیک ایران در وین است، در حاشیه گفت‌وگوهای برجامی با «میخائیل استرل»، قائم مقام وزیر اقتصاد اتریش درباره نقشه راه همکاری بین دو کشور گفت‌وگو کرد. صفری در گفت‌وگویی با خبرگزاری صدا و سیما با اشاره به نقشه راهی که بین دو کشور وجود دارد، گفت: در این ملاقات قرار شد نقشه راه مذکور را بین پنج تا ۱۰ سال توسعه دهند و با همکاری نزدیک با سفیر ایران در وین، این نقشه راه را مشخص کنیم.
معاون وزیر خارجه با بیان اینکه در نقشه راه دو کشور حدود ۶ گروه همکاری در زمینه‌های انرژی، حمل و نقل، توریسم و... داریم که چند گروه تشکیل شده، تصریح کرد: قرار است نشست‌های این گروه‌ها به زودی به صورت وبیناری و یا به صورت حضوری برگزار شود و سند کمیسیون مشترک که از یک سال پیش آماده شده، در سفر طرف اتریشی به ایران امضا شود. دیدار با «هولتزمان» رئیس بانک مرکزی اتریش از دیگر برنامه‌های روز گذشته صفری در وین بود.
نظر شما