به گزارش بولتن نیوز،بحران‌های اقتصادی و دیپلماتیک ترکیه به شکل درهم تنیده‌ای پیش رفته و به نوبه خود بحرانی عمیق‌تر را در بطن سیاست این کشور پدید می‌آورد. اصرار سلطان- پرزیدنت کاخ آک‌سارای بر تنش‌آفرینی در سیاست خارجی آن هم در حالی که لیر(واحد پول ترکیه) بی‌سابقه‌ترین سقوط خود را تجربه می‌کند، جامعه ترکیه را از ترس روش حکومت جنون‌آسای اردوغانی، متوحش کرده و جدا از تقابل سیاسی مخالفان و حتی بخشی از حامیان سابق حزب حاکم آک پارتی با دولت، بیم شورش عمومی را افزایش می‌دهد.

رجب طیب اردوغان که به نظر می‌رسد علاوه بر سرطان امعا و احشا، از بیماری پارانویا هم رنج می‌برد، حالا از تمام دوران 40 ساله حضورش در سیاست و قدرت منفورتر است. او که فکر می‌کرد با سرکوب مخالفان سیاسی در جریان تظاهرات 2015، قلع و قمع کردها در شرق و جنوب کشور و تسویه گسترده گولنی‌ها و نظامی‌ها در پی کودتای ناکام 2016، کشور را در حمایت از اقتدارگرایی خود به سبک عثمانی‌ها یکدست کرده، حالا با شورشی شدیدتر علیه ناکارآمدی حکومت مواجه است. نمود آن موج گسترده حملات به او و دولت آک‌پارتی در شبکه‌های اجتماعی و حتی در رسانه‌هایی است که به نظر می‌رسید با ارعاب و تطمیع، دیگر جرأت سخن گفتن علیه رئیس‌جمهور و حزب حاکم را نداشته باشند.
نمود آن ترند شدن هشتگ‌هایی مبنی بر مخالفت عمومی با حکومت اردوغان در فضای توئیتر ترکی از جمله هشتگ Erdoganistifa#‌ (اردوغان استعفا) است و همین‌طور مخالفت آشکار روزنامه‌های سراسری مثل جمهوریت با سیاست‌های حاکم بر آنکارا. قدیمی‌ترین روزنامه دوران مدرن ترکیه که به استقلال رای از دولت شهره است، دیروز روی جلد خود تیتر زد: «دیپلماسی تک‌نفره!». علاوه بر حمله مستقیم به سیاست‌های اردوغان، جمهوریت در تحلیلی «احتمال بازگشت ترکیه به بحران 2001» را مطرح کرد که هشداری جدی بود به حزب عدالت و توسعه که خود از دل بحران اقتصادی 20سال پیش به قدرت رسید و حالا می‌رود جایگاهش را با بحران فعلی از دست بدهد.
در چنین شرایطی دستگاه دیپلماسی ترکیه نیز همانند دستگاه مالی آن کشور نتوانسته یکدندگی‌های سلطان آک‌سارای را مهار کند. پس از آنکه اردوغان در اقدامی بی‌سابقه، بسیاری از مسؤولان ارشد بانک مرکزی را به اتهام عدم توانایی در مهار تورم افسارگسیخته تعویض کرد، حالا نوبت دخالت مستقیم او در دیپلماسی رسیده است. خبرگزاری آنکا فاش کرد آخرین تلاش‌های مسؤولان وزارت خارجه ترکیه برای منصرف کردن رئیس‌جمهور از دستور هفته گذشته‌اش مبنی بر اخراج سفیران 10 کشور غربی عضو ناتو تحت عنوان «عنصر نامطلوب» به شکست انجامیده است. بر اساس این گزارش، با وجود اظهارات چندباره اردوغان مبنی بر اینکه سفرای کشورهای آمریکا، آلمان، دانمارک، فنلاند، فرانسه، هلند، سوئد، کانادا، نروژ و نیوزیلند به خاطر دخالت در مسائل داخلی این کشور باید اخراج شوند، وزارت خارجه ترکیه تلاش کرده این نزاع را مدیریت کند و تا روز یکشنبه هنوز هیچ‌گونه اخطار رسمی از آنکارا برای سفارتخانه‌های مربوط مبنی بر ترک این کشور از سوی سفرا ارسال نشده است. این سفرا اخیرا در بیانیه‌ای مشترک خواستار آزادی «عثمان کاوالا» تاجر و مخالف سیاسی شده بودند که بدون حکم قانونی 8 سال است در حبس به سر می‌برد. وزارت خارجه ترکیه شامگاه دوشنبه هفته گذشته سفیران این ۱۰ کشور را بنا به دستور اردوغان مبنی بر اخراج‌شان احضار کرد اما در یک هفته سپری شده هیچ گام دیگری برای اجرایی کردن خواست اردوغان برنداشته است. اردوغان پنجشنبه هفته پیش در جمع خبرنگاران گفت: «من به وزیران خارجه کشورهای مزبور گفتم نمی‌توانم میزبانی‌شان را بپذیرم».
سپس در یک گفت‌و‌گوی تلویزیونی از شبکه «ان‌تی‌وی» خطاب به سفرای مزبور گفت: «آیا در حیطه کار شماست که ترکیه را موعظه کنید؟ شما که هستید؟»
با این حال واکنش سرد و بعضا حاکی از بی‌خبری سفرای این کشورها و دستگاه‌های دیپلماسی دولت‌های متبوع‌شان رفته‌رفته این ظن را به وجود آورد که پیام سلطان- پرزیدنت از آنکارا تبدیل به یک دستورالعمل اجرایی نشده و به سفارتخانه‌ها ابلاغ نشده است. سفیر نروژ از دستور اخراج خود اظهار بی‌اطلاعی کرد و سخنگویان وزارت خارجه آمریکا و کمیسیون روابط خارجی اتحادیه اروپایی نیز واکنش‌هایی مبهم و کلی نشان دادند، انگار هیچ اتفاقی بین آنها و ترکیه رخ نداده است. این بی‌تفاوتی به حدی بود که حتی برخی گمانه‌زنی کردند دستور اردوغان صرفا یک نمایش رسانه‌ای بوده تا توجه افکار عمومی را از مشکلات حاد اقتصادی و معیشتی داخلی منحرف کند، بویژه که حتی تصور گلاویز شدن آنکارا با واشنگتن در شرایط بحرانی فعلی جنون‌آسا به نظر می‌آید. با این حال گزارش دیروز برخی رسانه‌های نزدیک به حاکمیت مثل «ینی شفق» حاکی از آن است که رئیس‌جمهور بشدت پیگیر اجرایی شدن اخراج این 10 سفیر توسط وزارت خارجه است و در این مورد به مولود چاوش‌اوغلو که نزدیک‌ترین عضو دولت به خود او محسوب می‌شود نیز هشدار جدی داده است. ادامه بحران دیپلماتیک اما باعث شد دیروز در آغاز معاملات آسیایی، ارزش لیر در برابر دلار به بی‌سابقه‌ترین نرخ برسد. این به معنای بی‌فایده بودن دخالت اردوغان در بانک مرکزی و بیهوده بودن ادعای او بود که مدعی شده بود تورم شدید ناشی از افزایش بهره بین‌بانکی است. اردوغان که خود را دشمن نرخ بهره می‌داند، امسال بسیاری از مقامات ارشد بانک مرکزی این کشور را جایگزین کرد. ترکیه در حالی نرخ بهره را کاهش داده که سایر بانک‌های مرکزی در سراسر جهان برای جلوگیری از افزایش فشارهای جهانی قیمت، در حال افزایش آن هستند. از هفته گذشته که او مدیران نظام مالی ترکیه را تغییر داد و آنها را واداشت نرخ بهره را با وجود افزایش تورم، ۲۰۰ واحد پایه دیگر کاهش دهند، پول ملی این کشور به سقوط خود ادامه داده و به پایین‌ترین ارزش تاریخی‌اش رسیده است.
بسیاری از نمایندگان پارلمان ترکیه و کارشناسان اقتصاد این اقدام بانک مرکزی را بی‌ملاحظه و در عین حال یک شوک عنوان کرده‌اند. آنها می‌گویند کاهش نرخ بهره باعث تشدید افزایش تورم و کاهش بیشتر ارزش لیر می‌شود که بزودی می‌تواند بانک مرکزی را وادار به تغییر مسیر کند. بانک مرکزی ترکیه در حالی به دستور رئیس‌جمهور نرخ سود سپرده‌های بانکی را پایین آورد که کاهش 2 درصدی نرخ سود سپرده‌ها موجب آن شد که نرخ دلار باز هم بالاتر برود. این در حالی است که قبلا چندین مشاور اقتصادی اعلام کرده بودند رابطه کاملا مستقیم و روشنی بین تعیین نرخ سود سپرده و تعیین نرخ دلار وجود دارد. وقتی نرخ سود سپرده پایین می‌آید سرمایه‌گذاران و صاحبان ثروت‌های منقول، پول‌های خود را به بازار دلار، طلا و مسکن می‌برند و همه چیز به هم می‌ریزد. بانک مرکزی ترکیه به خاطر تبعیت از دستورات مستقیم رئیس‌جمهور و حفظ منافع حزبی آک پارتی از پذیرش توصیه مشاوران اقتصادی خودداری کرده است. بسیاری از ثروتمندان ترکیه، در ۲ سال اخیر بخش قابل توجهی از سرمایه خود را به اروپا برده‌اند و سرمایه‌گذاران خارجی هم تمایلی ندارند سرمایه خود را به ترکیه ببرند. در همین حال، تورم و بیکاری، شرایط را برای مردم سخت‌تر کرده و نهادهای مطالعاتی مستقل و غیردولتی معتقدند تورم واقعی در بازار ترکیه 38 درصد است.
تارنمای آمریکایی بلومبرگ در تحلیلی در همین باره نوشت: «مانند این است که ترکیه خواهان بحران اقتصادی باشد. تهدید به اخراج فرستادگان متحدان، چند روز پس از کاهش گسترده نرخ بهره، دستورالعمل کاهش قیمت ارز بود. این دقیقا همان چیزی است که رجب طیب اردوغان به دست آورد». لیر در آغاز معاملات آسیایی روز دوشنبه به پایین‌ترین سطح خود در برابر دلار رسید و امسال حدود ۲۴ درصد ارزش خود را از دست داده که بدترین عملکرد در بین همتایان آن در بازارهای نوظهور بوده است.
ارزش لیر هم‌اکنون به 78/9 لیر در برابر یک دلار رسیده و کماکان روی مدار نزولی است. در نتیجه باور غالب در میان سیاستمداران ترک این است که اردوغان حاضر است به قیمت سقوط هر چه بیشتر اقتصاد کشور، موضع خود را تثبیت کند که در حقیقت چیزی نیست جز مشوش کردن افکار عمومی با یک موضوع خارجی. البته اردوغان در زمینه اقتصاد هم به شکل ناشیانه‌ای سعی در آدرس غلط دادن دارد. او این هفته با افتتاح یک کارخانه لوازم خانگی که در اصل متعلق به یک برند چینی است، مدعی خودکفایی ترکیه شد و بار دیگر ادعا کرد ترکیه صاحب یکی از اقتصادهای بزرگ جهان است و تا سال 2023 به یکی از 10 اقتصاد بزرگ جهان تبدیل خواهد شد.
چنین ادعاهای خلافی باعث شده موجی از حملات رسانه‌ای بی‌سابقه طی 5 سال گذشته اردوغان و دولت برکشیده او را هدف قرار دهند. دیروز هر ۴ هشتگ‌ اول زبان ترکی توئیتر ضدحکومتی بود. این هشتگ‌ها به ترتیب شامل‌ülkeiflasediyor (کشور ورشکست می‌شود)، Dollar 10 TL ‌(دلار ۱۰ لیری) و Pazartesi‌ (اشاره به کاهش ارزش لیر در معاملات دیروز) و Erdoganistifa (‌اردوغان استعفا) بود.
***

سومین سفر تبلیغاتی اردوغان به باکو طی سال

سریال دید و بازدیدهای تبلیغاتی مقامات آنکارا و باکو ادامه دارد و قرار است رئیس‌جمهور ترکیه بار دیگر به باکو برود و در ضمن از منطقه قره‌باغ دیدن کند. این یادآور سفر جنجالی پارسال رجب طیب اردوغان در چنین روزهایی به آذربایجان است که به عنوان میهمان ویژه رزمایش نظامی باکو به مناسبت پیروزی در جنگ قره‌باغ، در سخنرانی‌اش ادعاهایی مضحک درباره رود ارس مطرح کرد. او ضمن دیدار با الهام علی‌اف، همتای آذربایجانی خود در مراسم افتتاح فرودگاه بین‌المللی فضولی در قره‌باغ آزاد شده شرکت می‌کند که یکی از مراکز ترانزیتی مورد ادعای آنکارا و باکو موسوم به کریدور زنگزور است. این در حالی است که در آخرین سفر اردوغان به قفقاز جنوبی در بهار گذشته، او و علی‌اف، بیانیه شوشا را امضا کردند که توافقی با تمرکز روی همکاری‌های دفاعی و ایجاد مسیرهای جدید حمل‌و‌نقل بود و تاکید می‌کرد آنکارا، رژیم باکو را در مواجهه با هر گونه تهدید خارجی حمایت می‌کند. با توجه به بن‌بست فعلی طرح پان‌ترک‌ها برای دور زدن ایران از طریق استان سیونیک ارمنستان، به نظر می‌رسد سفر جدید اردوغان به باکو نیز چیزی جز یک نمایش تبلیغاتی پان‌ترکی برای منحرف کردن افکار عمومی داخلی نباشد.