بازار؛ گروه استان‌ها: خراسان رضوی دارای ذخایر ارزشمندی است که ذخایر مس در شهرستان‌های بردسکن و سبزوار، خاک های صنعتی در شهرستان‌های گناباد و تربت‌حیدریه، کرومیت در شهرستان‌های نیشابور، سبزوار و فریمان و سنگ‌های تزئینی به‌صورت پراکنده در نقاط مختلف استان از بهترین نمونه های آن بشمار می روند. هم چنین مصالح ساختمانی و در رأس آن ذخایر عظیم گچ در رباط سفید و سنگ‌های لاشه در اطراف مشهد و چناران از دیگر ذخایر معدنی برجسته خراسان رضوی به شمار می‌روند.

باوجود ظرفیت‌های معدنی فراوان در خراسان تقریباً نیمی از این معادن فعال هستند که این وضعیت دلایل متعددی دارد و لذا از مهم‌ترین دلایل این رکود، حبس آن‌ها توسط افراد غیرمتخصص یا سودجو یا به‌نوعی غارت معادن برای چند سال بود که محدوده معدنی را در اختیار گرفته بودند، بدون آنکه فعالیتی روی آن انجام دهند.

بنا بر اظهارات معدنکاران این استان در حال حاضر به دلیل فرسودگی ماشین آلات به کار گیری شده در معادن لذا قیمت تمام شده محصولات در مقایسه با تولیدات سایر کشور ها گران تمام شده و این موضوع امکان رقابت را از آن ها در بازار های جهانی سلب کرده است.

دل گفته‌های فعالان معدنی
احسان حاجی‌زاده یکی از فعالان حوزه معدن در گفت‌وگو با بازار اظهار می‌کند: نخستین سد راه‌کار معدن کاران خود دولت و اداراتی هم چون منابع طبیعی و محیط‌زیست هستند.

وی بابیان اینکه برای یک معدن افزون بر ۱۰ استعلام باید از ادارات مختلف گرفته شود بیان می‌کند: این موضوع همیشه یکی از کابوس‌های معدن داران بوده است.

وی بابیان اینکه دولت در قالب تخریب محیط‌زیست از معدن کاران هزینه‌های را دریافت می‌کند می‌افزاید: این درحالی است که دولت باید این هزینه را صرف بهسازی محیط‌زیست و منابع طبیعی همان منطقه بکند ولی این اتفاق هیچ‌گاه رخ نمی‌دهد.

حاجی‌زاده بابیان اینکه در حال حاضر ماشین‌آلات مورداستفاده در معدن‌های استان افزون بر ۳۰ و برخی‌ها بیش از ۴۰ سال قدمت دارند می‌افزاید: پیش‌ازاین اجازه خرید و واردات ماشین‌آلات و دستگاه‌های دست‌دوم را به بخش خصوصی می‌دادند تا اینکه همین ماشین‌آلات دست‌دوم هم از معدن کاران دریغ شد و حتی خیلی از معدن کاران موفق به ادامه کار نشدند.

این معدنکار به ما می گوید: فرسودگی ماشین‌آلات معدنی باعث افزایش هزینه‌های معدن‌کاران شده است بنابراین این موضوع به صورت مستقیم بر قیمت فروش ماده معدنی و سود و ضرر ما تاثیر می‌گذارد.

وی بابیان اینکه فنّاوری حرف اول را در استخراج و فراری می‌زند به ما می‌گوید: به دلیل همین ناتوانی مجبوریم گرانیت را به سایر کشورها بفروشیم و آن‌ها پس از فراوری از ایتالیا یا چین با سه برابر قیمت به خودمان بازمی‌گردانند!

این فعال معدن با اشاره به  این موضوع که معدن کاران در خراسان رضوی با چشم خوبی دیده نمی‌شوند و سنگ‌اندازی در مسیر فعالیت آن‌ها بسیار زیاد است اظهار می‌کند: متأسفانه تمامی حوزه اکتشاف معدن در سیطره خود دولت و شرکت ایمیدرو قرار دارد و بخش خصوصی باوجود تجربه و مهارت آما چندان به بازی گرفته نمی شود.

وی بابیان اینک این موضوع موجب می‌شود که بسیاری از ذخیره‌های معدنی در کشور دست‌نخورده و بدون اکتشاف باقی بماند بیان می‌کند: به دلیل تحریم‌ها و نبود دستگاه‌های پیشرفته حتی عمق اکتشافات ما نسبت به کشورهای دیگر بسیار پائین و محدود است.

وی ابراز می‌کند: از طرفی برای شرکت در مزایده‌های معدنی دولت وثیقه‌های سنگینی را طلب می‌کند و بیشتر رانت بر آن‌ها حاکم است که عملاً امکان حضور پیدا نمی‌کنیم و این موضوع خودش موجب ایجاد مافیا و رانت در حوزه معدن شده است.

 واکاوی مشکلات معدن کاران
سرپرست اداره امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در گفت‌وگو با  بازار پیرامون این موضوع توضیح می‌دهد: اخیراً وزارتخانه دستورالعملی برای واردات ماشین‌آلات معدن که عمر زیر ده سال داشته باشند ابلاغ کرده است.

مهدی هادی می‌افزاید: البته این مصوبه هم شرایط خاص دارد به این شکل که ماشین‌آلات با توجه به میزان استخراج سالیانشان، ذخیره‌سازی و نوع ماده معدنی که دارند ‌ شرایط را به ما اعلام‌ کرده و لذا معادنی که مشمول این شرایط می‌شوند را به گمرک معرفی می‌کنیم تا نسبت به واردات ماشین‌آلات موردنیاز خود اقدام کنند.

وی در پاسخ به سؤال ما مبنی بر گلایه‌های معدن کاوان پیرامون استعلام‌های ادارات و زمان طولانی برای دریافت آن‌ها نیز پاسخ داد: دستگاه‌های پاسخ‌دهنده به استعلامات در ماده ۲۴ قانون معادن مشخص هستند اما اخیراً اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان به‌گونه‌ای به استعلامات پاسخ می‌دهد که بخش خصوصی را سردرگم کرده است.

مهدی هادی خاطرنشان کرد: درگذشته اداره کل میراث فرهنگی باید بر اساس وجود ابنیه و آثار تاریخی در مناطق معدنی به استعلام‌ها پاسخ می‌داد؛ اما اکنون حتی به خاطر اینکه یک معدن در مسیر گردشگری قرار دارد، به استعلام‌ها پاسخ مثبت نمی‌دهد و حال‌آنکه لازم است دستگاه‌های استعلام شونده در چهارچوب قانون عمل کنند.

رانتی وجود ندارد
وی هم‌چنین در پاسخ به سؤال دیگر خبرنگار ما و شبهاتی مانند ایجاد رانت در واگذاری معادن نیز اظهار کرد: فرآیند واگذاری معادن از طریق برگزاری مزایده به‌صورت قانونی در سامانه ستاد مزایده‌ها و مناقصه‌های  دولت انجام می‌گیرد و اعضای تشکل‌ها و نمایندگان وزارت صمت در روز بازگشایی پاکت‌های مزایده حضور دارند.

هادی اذعان کرد: به همین خاطر امکان هیچ‌گونه رانت‌خواری یا تخلف قانونی میسر نیست.

وی ادامه داد: متقاضیانی که در این مزایده‌ها برنده شوند اگر کار اکتشاف، بهره‌برداری و فعال‌سازی معدن را انجام ندهند مجدداً معادن از آن‌ها گرفته و باز از طریق مزایده به افراد دارای صلاحیت واگذار می‌شود.

بخش خصوصی وارد گود شده است
سرپرست اداره امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی هم چنین در پاسخ بخ گلایه معدنکاران مبنی بر جلوگیری از ورود بخش خصوصی به حوزه اکتشاف نیز گفت: در حال حاضر اکتشافات به بخش خصوصی واگذار شده و دولت وارد فاز اکتشاف حاضر نمی وشد.

وی افزود: قبلاً در قالب پروژه‌های عمرانی محدوده‌هایی را انتخاب می‌کردیم ‌و لذا سازمان ‌وارد می‌شد و اکتشافات را انجام‌ می‌داد بر این اساس اگر بی‌نتیجه بود از طریق مزایده واگذار می‌کرد اما اخیراً بعد از اصلاح آیین‌نامه اجرایی  قانون معادن این کار را انجام‌ نمی‌دهیم.