به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست «حقوق همسران در پیشگیرانههای پیامبر(ص) در مسئله ازدواج» امروزه سهشنبه 27 مهر با سخنرانی حسین قاضیخانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، برگزار شد. در ادامه سخنان وی را میخوانید.
باید توجه کنیم فارغ از حق و حقوقها در روابط بین همسران، وجود همدلی زندگی را به ساحل آرامش میرساند و زن و مرد در کنار هم با تحمل سختیها بنیان خانواده را حفظ میکنند تا زندگی خوبی داشته باشند. لذا باید همه تلاش خود را به کار بگیرند تا در صورت بروز اختلاف آن را مدیریت کنند. برای جلوگیری از اختلاف یا مدیریت آن، پیشگیرانههایی از سوی معصومین(ع) مطرح شده است که توجه به آن میتواند بسیار مفید باشد؛ به عبارت دیگر لازمه رسیدن به یک زندگی که به خوبی حق و حقوقها در آن رعایت شود، توجه به این پیشگیرانههاست تا زوجین زندگی موفقی را تجربه کنند و اگر اینها رعایت نشوند، رعایت حقوق نیز با مشکل مواجه میشود.
اهمیت رعایت پیشگیرانههای قبل از ازدواج
با رعایت این پیشگیرانهها میتوان حتی به مناسبات بیشتر و بهتری میان همسران فراتر از حق و حقوق آنان رسید. برای اینکه وارد بحث پیشگیرانهها شویم، به عوامل اختلاف میان زوجین در روزگار پیامبر(ص) نگاهی میاندازیم تا با توجه به آنها بتوانیم پیشگیرانهها را به خوبی درک کنیم. در یک دستهبندی میتوان عوامل اختلاف را در چند محور مورد توجه قرار داد. اولین عامل، حق انتخاب همسر یا به عبارتی دوست داشتن طرف مقابل است. شرط اول برای دو نفر این است که بتوانند همدیگر را تحمل کنند و زندگی زمانی موفق خواهد بود که آنها همدیگر را دوست داشته باشند و انتخاب برای آنها تحمیلی نباشد تا در مقابل آن مقاومت کنند. والدین و اطرافیان هم قطعاً وقتی زمان ازدواج فرزندان آنها فرامیرسد تأکید میکنند که فرزندان به نظرات آنها هم توجه کنند، اما این زن و مردند که میخواهند با هم زندگی کنند و لازمه ازدواج دوست داشتن یکدیگر است. این مورد در زمان پیامبر(ص) هم وجود داشت.
عامل بعدی، اختلافات برآمده از صفات فردی است که میتوان هم به صفات جسمانی و هم اخلاقی توجه کرد. در زمینه جسمانی باید به این نکته توجه کنیم که علیرغم اینکه در روایات بیشتر صفات اخلاقی مورد توجه قرار گرفته است، اما اینگونه نیست که از صفات جسمانی غفلت شود، هرچند برای تعیین و انتخاب همسر در اولویت نیست.
یکی دیگر از عوامل اختلاف، جایگاه همشأنِ زوجین است. بحث ارتباطات در روابط همسران بسیار مهم است. در واقع ارتباط انتقال پیام از فرستنده به گیرنده است و گاه گفته میشود که حرف همسرم را نمیفهمم. این امر نشان میدهد که ارتباط بین زن و مرد به درستی شکل نگرفته است. بنابراین درک کردن همدیگر و گوش شنوا بودن اهمیت زیادی دارد.
همچنین آرامش روحی و روانی همسران بسیار مورد توجه است. خدای متعال در قرآن فرموده که از نشانههای خداوند آن است که همسرانی از جنس خودتان را آفرید تا در کنار آنها آرامش بیابید. این موهبتی الهی است، اما طبق مطالعات، یکی از عوامل اختلاف میان زوجین باورداشتهای مذهبینمایِ معارض با مهرورزیهای همسرانه است؛ یعنی مرد به دنبال رهبانیت و دوری گرفتن از لذتهای دنیوی برود و بگوید که میخواهم برای عبادت خدا از این لذتها دست بردارم، اما در اسلام چنین چیزی نداریم و پیامبر آن را نهی کرده است، چراکه در همان زمان هم افرادی چنین خصلتی داشتند.
مسائل مالی نیز سبب اختلاف میشود. بخشی از آن نیز مهریه و نفقه است و مرد باید توجه کند که این از حقوق همسران است. در دوره صدر اسلام برخی تلاش کردند که این حقوق را نادیده بگیرند، حتی در صدر اسلام در مورد ارثیههایی که به بانوان میرسید و مردان میخواستند که آنها را تصاحب کنند نمونههای زیادی وجود دارد، اما فراتر از مباحثِ واجبِ حقوق مالی، گاهی بانوان توقع بیشتری دارند و هرچند ضروریات زندگی برای آنها فراهم است، اما انتظار خرجکردهای بیشتر را از سوی همسر دارند که منجر به اختلاف میشود.
چند همسری در اسلام
عامل دیگر اختلاف، ساماندهی امور منزل است. وظیفه شرعی زن و مرد این است که با تعامل، مسائل منزل را سامان دهند و پیامبر(ص) در این باره حضرت علی و فاطمه زهرا(س) را راهنمایی میکنند که میتواند برای ما الگو باشد. عامل دیگر افراط و تفریط در غیرتورزی است که جامعه امروز ما هم به میزان زیادی با آن درگیر است؛ هرچند این امر در اسلام پذیرفته شده و جزو صفات اخلاقی پسندیده است، اما اگر در این باره افراط و تفریط شود، به فرموده حضرت علی(ع) ممکن است انسان را به کجرفتاری سوق دهد. عامل دیگر که در زندگی صدر اسلام و جوامع اسلامی امروزی وجود دارد و در جامعه ما کمتر مشاهده میشود چندهمسری است. چندهمسری در اسلام پذیرفته شده اما شرایطی دارد و گاهی چالشهایی را به وجود میآورد که رهایی از آن به راحتی امکانپذیر نیست.
درباره پیشگیرانههای قبل از عقد هم باید گفت که اولین مسئله، انتخاب همسر است که حق زوجین است و باید حق انتخاب را برای هرکدام از طرفین مورد توجه قرار دهیم. از همسر پیامبر(ص) نقل شده است که دختر جوانی نزد من آمد و گفت که پدرم میخواهد من را به ازدواج شخصی درآورد و من راضی نیستم. وقتی پیامبر اسلام تشریف آوردند، فرمودند که آنچه را خودتان مد نظر دارید انجام دهید و حق شما مهم است. نمونههای دیگری نیز در صدر اسلام وجود دارد که نشان میدهد این حق از جانب دین اسلام پذیرفته شده است.
تأکید امام جواد(ع) بر تناسب اخلاقی زوجین
درباره بایستههای جسمانی و اخلاقی هم باید گفت که در روایات فراوانی ائمه تأکید کردهاند که قبل از ازدواج طرف مقابل را ببینید. درباره بایستگیهای اخلاقی هم تأکید شده که با افراد باتقوا ازدواج کنید، چراکه آن شخص همسر خود را دوست دارد و حداقل به طرف مقابل ستم نمیکند. در مورد توان اقتصادی هم در روایات اسلامی تأکید شده که نیاز نیست حتماً مرد وضع مالی خوبی داشته باشد تا به وی دختر بدهید.
برخی از مردان دستِ بزن دارند و پرخاشگر یا شرابخوارند که در روایات تأکید شده به آنان دختر ندهید. مسئله دیگر در مورد رعایت همشأن بودن است و همتراز بودن در ایمان اهمیت زیادی دارد. در زمینه تناسب اخلاقیِ طرفین هم تأکید شده که زوجین باید همشأن باشند، مخصوصاً امام جواد(ع) بر این موضوع تأکید کردهاند.
نظر شما