به گزارش ایرنا، بر اساس آنچه که تاکنون مقامات دولت سیزدهم در خصوص رویکردها و اصول سیاست خارجی دوره جدید گفته اند، می توان نتیجه گرفت که یکی از از اصول اصلی دیپلماسی دولت توجه ویژه به کشورهای منطقه و مشخصا ۱۵ کشور همسایه خواهد شد.

البته در این خصوص دو دور سفر خارجی «حسین امیرعبداللهیان» وزیرامورخارجه کشورمان هم تاکیدی بر این مدعا است و آنطور که شاهد بودیم عراق، سوریه، لبنان و روسیه کشورهای مقصد سفرهای دو دور نخست رئیس دستگاه دیپلماسی کشور بودند.

علاوه بر این توجه به «اصول دیپلماسی متوازن» که بارها مورد توجه مقام معظم رهبری انقلاب حضرت آیت الله سید علی خامنه ای هم بوده وهست، یکی دیگر از مواردی است که در وزارت امور خارجه دولت سیزدهم مورد تاکید مقامات قرار دارد.

دیپلماسی متوازن به این معنا که از این پس اهداف مختلف و متنوع سیاست خارجی در نقاط مختلف جهان مورد پیگیری قرار خواهد گرفت و دیگر اکثر تمرکز و توان دستگاه دیپلماسی صرفا مصروف ارتباط با غرب و مذاکرات قدرت های هسته ای جهان با ایران (برجام) نخواهد شد.

با همه این تفاسیر، یکی از کشورهای همسایه ایران که لازم است مقامات تهران نسبت به افزایش ارتباط تجاری با آن اهتمام ویژه ای داشته باشند، جمهوری ترکمنستان است.

تعبیر«رهبر معظم انقلاب» از روابط میان ایران و ترکمنستان

در خصوص اهمیت توسعه مناسبات تهران با عشق آباد باید به این جمله عالی ترین مقام جمهوری اسلامی ایران اشاره داشت مبنی براینکه «رهبری معظم انقلاب اسلامی» در دیدار با «قربانقلی بردی‌محمداف»، رئیس‌جمهوری ترکمنستان در آخرین سفر وی به تهران در سال ۱۳۹۴ روابط  دو کشور را فراتر از صرف همسایگی جغرافیایی و در واقع نوعی «خویشاوندی» عنوان کرده بودند.

همین تعبیر بیانگر نگاه راهبردی و وِیژه ای است که تهران نسبت به ارتباط خود با عشق آباد دارد و قطعا این عزم و ارده در هر دو طرف وجود دارد که بتوانند بر اساس برنامه ای مشخص، گام هایی موثرتر در جهت توسعه روابط و همکاری های فی مابین بردارند.

ایران جزو اولین کشورهایی بود که استقلال ترکمنستان را به رسمیت شناخت

دو کشور بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارند و ایران جزو اولین کشورهایی بود که استقلال ترکمنستان را از زمان استقلال این کشور از اتحاد جماهیر شوروی (سابق) به رسمیت شناخت.

از همان زمان دو کشور در حوزه های مختلف سیاسی، اقتصادی و تجاری با یکدیگر ارتباط داشته و دارند که در این میان حمل و نقل و انرژی یکی از مهم ترین موضوعات مورد توجه تهران و عشق آباد بوده است.

روسای جمهوری دو طرف بر «لزوم توسعه روابط» تاکید دارند

اواخر شهریور سال جاری بود که روسای جمهوری دو کشور در تاجیکستان با یکدیگر دیدار و گفت وگو کردند و طرفین بر برگزاری منظم جلسات کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی تاکید کردند تا این جلسات بتواند محرک موثری برای گسترش مناسبات ایران و ترکمنستان باشد.

در این دیدار، «قربانقلی بردی محمداف» رئیس جمهوری ترکمنستان بر برگزاری منظم جلسات کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی که می تواند محرک موثری برای گسترش مناسبات ایران و ترکمنستان باشد، تاکید کرد.

وی فعال تر کردن ظرفیت های ترانزیتی بین ایران و ترکمنستان را در ارتقای سطح تعاملات اقتصادی و تجاری بین دو کشور، مهم و تاثیرگذار قلمداد کرد.

همچنین «دکتر سید ابراهیم رئیسی» رئیس جمهوری ایران هم در آن دیدار تبادل انرژی و افزایش حجم مبادلات و ترانزیت کالا بین دو کشور را از جمله زمینه های مستعد برای تقویت همکاری های ایران و ترکمنستان دانست.

عوامل کاهش مبادلات جاری میان ایران و ترکمنستان

با آنکه جمهوری اسلامی ایران طی سال‌های پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، یکی از اصلی‌ترین شرکای تجاری ترکمنستان بوده است، اما با این حال طی سال‌های اخیر این مبادلات تحت تاثیر عوامل مختلفی با کاهش جدی همراه شده است.

بر اساس گزارش سازمان توسعه تجارت ایران، در حالی که در سال ۱۳۹۵ مبادلات تجاری دو کشور در مجموع ۵۷۹ میلیون دلار بود، در سال ۹۹ این رقم به ۱۳۳ میلیون دلار کاهش یافته است.

برخی کارشناسان یکی از علت های کاهش مبادلات تجاری دو کشور را قلدری آمریکا و مساله «تحریم‌های بین‌المللی» ارزیابی می کنند که معمولا دولت آن کشور از این حربه ناجوانمرانه به عنوان ابزاری ناعادلانه علیه کشورهایی مخالف خود استفاده می کند که به معنای واقعی نقض حقوق بشر نیز به حساب می آید.

البته اختلاف نظرهای سیاسی که در نتیجه پرونده بدهی گازی ایران بین دو کشور به وجود آمد نیز دلیل دیگری است که دولت ترکمنستان و شماری از تاجران این کشور را وا داشت تا تمایل کمتری برای تجارت با ایران داشته باشند.

عزم و اراده جدی سیاسی می تواند به افزایش مبادلات تجاری منجر شود

در حقیقت، این اختلاف سیاسی یک عامل جدی در کاهش مبادلات تجاری دو کشور بود که به نظر می آید این امکان و شرایط در حال حاضر وجود دارد که با عزم و اراده مقامات دو طرف، مشکلات موجود برطرف شده و سیاست هایی در راستای افزایش روابط تجاری میان تهران و عشق آباد تبیین و اجرایی شود.

در عین حال، در یک سال گذشته شرایط شیوع کرونا، صدور روادید برای تجار و بازرگانان توسط ترکمنستان را بسیار دشوار کرده است، این امیدواری وجود دارد که با بهتر شدن شرایط کرونایی در اکثر کشورهای جهان بتوانیم وضعیت بهتری را در توسعه روابط و تبادل هیات های دو کشور شاهد باشیم.

مسائل مرزی، ترانزیت، گمرک و تبادل زندانیان قابل حل و فصل شدن است

همچنین، علاوه بر موارد اشاره شده فوق که بیشتر جنبه اقتصادی و تجاری داشتند، مشکلات عدیده ترانزیتی را نیز در این زمینه نباید نادیده گرفت.

سال گذشته با دپوی بخش زیادی از محصولات صادراتی ایران به جمهوری ترکمنستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی، موارد زیادی از محصولات فاسد شده و معدوم شدند.

 چنین خسارت‌هایی بر منافع تجار یک تاثیر ایجابی ویژه بر ترندهای تجاری در میان‌مدت خواهد گذاشت که رفع آن‌ها مستلزم ارائه مشوق‌های اقتصادی از سوی دولت های دو کشور است.

علاوه بر برخی اختلافات سیاسی میان دو طرف که یکی از عوامل کاهش تعاملات تجاری آنها به حساب می آید، می توان به مسائل مرزی، گمرکی و تبادل زندانیان میان دوطرف هم به عنوان دیگر مشکلات و موارد اختلاف نظر میان آنها اشاره کرد.

در خاتمه ابراز امیدواری می شود تهران و عشق آباد بتوانند از ظرفیت های گسترده و مناسبی که در جهت تعیق و گسترش روابط دو جانبه تجاری وجود دارد به بهترین نحو بهره ببرند و گام های موثری را البته با برنامه ای مستمر و بلند مدت بردارند تا بتوانیم در آینده ای نزدیک شاهد تحقق اهداف و سیاست های کلان ترسیم شده برای تجارت ملی خود باشیم.