بهداشت محیط به فرایند ارزیابی، تصحیح، کنترل و پیشگیری از عواملی در محیط می‌پردازد که می‌تواند بر سلامت نسل حاضر و آینده اثرات ناگواری داشته باشد. بهداشت محیط مجموعه‌ای از علومی است که بر چگونگی تأثیر عوامل محیطی مستقیم و غیر مستقیم بر سلامت انسان متمرکز است. این شاخه عوامل مختلف فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، اجتماعی و روانی اجتماعی محیط و چگونگی تأثیر آنها بر سلامت انسان را به صورت مثبت و منفی مورد مطالعه قرار می دهد.

در جوامع پیشرفته، محیط زیست در تعیین سلامت و رفاه نقش حیاتی دارد. محیط زیست شامل زمین، هوا، آب، غذا، مسکن و سایر منابعی است که باید برای مراقبت از کودکان، خانواده‌ها و جوامع سالم مورد توجه قرار گیرد. بسیاری از بیماری‌ها در جهان امروز حاصل ارتباط تنگاتنگ انسان با محیط زندگی او است و لازم است بپذیریم بین محیط زیست، سلامت و اقتصاد ارتباطی یکپارچه وجود دارد.

۲۶ سپتامبر مصادف با سوم مهرماه با نام روز جهانی بهداشت محیط گرامی داشته می‌شود تا تلنگری برای حفظ محیط زیست و بهبود سلامت انسان باشد. این روز توسط فدراسیون بین المللی بهداشت محیط در سال ۲۰۱۱ اعلام شد.

برای سلامتی به چه چیزی نیاز داریم؟

انسان‌ها به منظور برخورداری از سلامت جسمی و روحی به منابع اولیه نیاز دارند. این اصول اولیه شامل سلامت آب، هوای پاک، غذای مغذی، فضای امن زندگی است که بر سلامت جوامع محلی و به طور کلی نژاد بشر تأثیر بسزایی دارد.

وظیفه ما برای داشتن محیط زیست سالم چیست؟ اگر هر شخص بتواند تنها یک عمل مضر برای محیط زیست را از زندگی خود حذف کند گام موثری در داشتن یک زندگی سالم برداشته است. به عنوان مثال، اگر فاصله محل کار و یا مدرسه خود تا منزل را به جای استفاده از وسیله نقلیه شخصی با دوچرخه یا پیاده روی طی کنید، علاوه بر بهبود سلامت جسمی تاثیر مثبتی بر محیط زیست خواهید گذاشت.

در طول بیست ماه گذشته، سایه نحس همه‌گیری کووید بر زندگی انسان، مخاطرات بسیاری ایجاد کرده است. کووید ۱۹ تأثیرات زیادی بر جوامع سراسر جهان داشته و درحالیکه مرگ میلیون ها انسان را رقم زده، سیستم‌های بهداشتی و اقتصادی کشورها را نیز به چالش کشیده است. این بیماری همه گیر و پاسخ به آن، از جمله قرنطینه، استفاده از تجهیزات حفاظت شخصی و اقداماتی ماندن در خانه ماندن پیامدهای گسترده ای برای سلامتی و اقتصادی داشته است. از سویی دیگر کووید، نارسایی‌های سیستم‌های بهداشتی را برملا کرد و می‌توان گفت اکنون نابرابری‌های مربوط به مراقبت‌های بهداشتی موجود در جهان بیش از پیش آشکار شده است. 

شش دلیل مهم که چرا محیط باید سالم باشد؟

سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند که ۲۳ درصد از تمام مرگ و میرهای رخ داده در جهان، با "خطرات زیست محیطی" مانند آلودگی هوا، آلودگی آب و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مرتبط است.

سال ۲۰۲۰ که با بروز همه گیری کشنده کووید آغاز شد، تجربه ای تلخ برای انسان به همراه داشت؛ تجربه ای که در کنار دیگر مشکلات اطراف بشر همچون تغییرات اقلیم، آلودگی های آب، خاک و هوا، کمبود آب و غذا و بروز بیماری های مختلف تهدیدی دوچندان برای زندگی انسان شد. در ادامه شش دلیلی که چرا به محیط زیست سالم نیاز داریم معرفی می شود.

۱. تخریب فضاهای طبیعی و ظهور بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان 

تغییر زمین با ایجاد ساختمان‌های دست ساز بشر، افزایش مزارع و صنایع باعث تشدید تماس انسان‌ها با حیات وحش شده و فرصت سرایت عوامل بیماری زا از حیوانات وحشی به انسان را بیشتر کرده است. نتایج یک تحقیق حاکی از این است که ۶۰ درصد از عفونت های انسانی منشاء حیوانی دارند و تعداد زیادی ویروس نیز وجود دارد که از حیوانات به انسان منتقل می شوند. اعتقاد بر این است که ۱.۷ میلیون ویروس ناشناس در پستانداران، پرندگان و موجودات آبزی وجود دارد که هر یک از این موارد می تواند بیماری نوظهور بعدی باشد که شاید حتی بیشتر از کووید ۱۹ هم مخرب ترند.

۲. آلودگی هوا کیفیت سلامت و امید به زندگی را کاهش می دهد

در سراسر جهان، از هر ۱۰ نفر ۹ نفر هوای آلوده تنفس می کنند که به سلامتی آنها آسیب می رساند و طول عمر را کاهش می دهد. سالانه حدود هفت میلیون نفر بر اثر بیماری ها و عفونت های ناشی از آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند که بیش از پنج برابر تعداد افرادی است که در تصادفات جاده ای تلف می شوند.

قرار گرفتن در معرض آلاینده ها می تواند بر مغز تأثیر بگذارد و باعث تاخیر در رشد، مشکلات رفتاری و حتی ضریب هوشی پایین در کودکان شود. در افراد مسن، آلاینده ها با بیماری های آلزایمر و پارکینسون در ارتباط هستند.

۳. از دست دادن تنوع زیستی که ارزش تغذیه ای را به خطر می اندازد

تنها در ۵۰ سال گذشته، رژیم غذایی انسان ها ۳۷ درصد شبیه تر شده است و تنها ۱۲ محصول و پنج گونه جانوری ۷۵ درصد انرژی مورد نیاز جهان را تأمین می کنند. امروزه تقریباً از هر سه نفر یک نفر از سوء تغذیه رنج می برد و بیشتر جمعیت جهان تحت تأثیر بیماری های مرتبط با رژیم غذایی مانند بیماری های قلبی، دیابت و سرطان قرار دارند.

۴. از دست دادن تنوع زیستی اثر داروها را کاهش می دهد

برآوردها نشان می دهد که ۱۵۰۰۰ گونه گیاه دارویی در خطر انقراض قرار دارند و زمین هر دو سال حداقل یک داروی اصلی بالقوه را از دست می دهد.

۵. آلودگی تهدید جان میلیاردها انسان در سراسر جهان

اغلب زباله های تولید شده توسط انسان در اکوسیستم ها باقی می مانند و بر سلامت محیط و انسان تأثیر می گذارد. آب آلوده به ضایعات، فاضلاب تصفیه نشده، رواناب کشاورزی و تخلیه صنعتی ۱.۸ میلیارد نفر را در معرض خطر ابتلا به وبا، اسهال خونی، تیفوئید و فلج اطفال قرار می دهد. متیل جیوه ماده ای که در محصولات روزمره وجود دارد و ماهی را آلوده می کند می تواند اثرات سمی بر سیستم عصبی، گوارشی و ایمنی بدن انسان داشته باشد.

شواهد نشان می دهد که نگرانی در مورد تاثیر ریزپلاستیک ها بر زندگی دریایی و شبکه غذایی وجود دارد. همچنین سالانه ۲۵ میلیون نفر از مسمومیت حاد آفت کش رنج می برند و گلیفوسات پرکاربردترین علف کش جهان با برخی سرطان ها مرتبط است.

حتی داروها نیز می توانند تأثیر منفی بر روی اکوسیستم ها داشته باشند. یک گزارش در سال ۲۰۱۷ نشان داد که سالانه حدود هفتصد هزار نفر بر اثر عفونت های مقاوم شده در اثر تجویز بی رویه آنتی بیوتیک ها جان خود را از دست می دهند.

۶. تغییرات آب و هوایی و خطرات سلامتی و ایمنی 

دهه گذشته داغ ترین سال ها در تاریخ بشریت بود و در حال حاضر تاثیرات تغییرات آب و هوایی را تجربه می کنیم که با آتش سوزی های پی در پی، سیل و طوفان ها زندگی، معیشت و امنیت غذایی انسان ها را تهدید می کند. تغییرات آب و هوایی همچنین بر بقای میکروب ها تأثیر می گذارد و باعث گسترش ویروس ها می شود. بر اساس مقاله ای که به تازگی منتشر شده «در پی تغییرات اقلیمی شدید، همه گیری ها به احتمال زیاد بیشتر می شوند و با سرعت بیشتری گسترش می یابند.»

چهل و ششمین اجلاس شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد اخیراً قطعنامه ای را تصویب کرد که از دولت ها می خواهد از اکوسیستم ها حفاظت کنند و آنها را برای سلامت و رفاه انسان بسیار مهم توصیف می کند. حدود ۶۹ کشور متعهد به گفتگو برای به رسمیت شناختن حق داشتن یک محیط امن، پاک، سالم و پایدار شدند.

منابع: ifeh، who، unep،

انتهای پیام