هشت سال دفاع مقدس و رشادت‌های جوانان و مردمان این سرزمین، قله رفیع عشق به انقلاب اسلامی و نقطه اوج ایثار و تبلور زیباترین صفات انسانی بود. مروری بر آنچه در دهه اول انقلاب گذشت و در ماجرای دفاع مقدس عینیت یافت، حاوی درس‏ ها، عبرت‏ ها و نیز دستاوردهای ارزشمندی است که این آموزه ها امروز نیز در آغاز راه دهه چهارم انقلاب اسلامی می تواند راه‏گشای نسلی باشد که تحقق پیشرفت و عدالت در گرو عزم و اراده اوست.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت هفته دفاع مقدس با «امیر سرتیب دوم محمدرضا فولادی» رییس سازمان حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس گفت وگویی انجام داده است که در ادامه می خوانیم.

نقش مقاومت و ایثار در ارتقاء امنیت و اقتدار ملی

فرهنگ مقاومت و ایثارگری در طول تاریخ افتخارات ارزشمندی را برای کشور به ارمغان آورده است و در جریان تجاوز رژیم بعث به ایران به بهترین وجه خود را بروز داد، ایثار و شهادت طلبی این توانایی را دارد که همانند دژ تسخیر ناپذیری در مقابل دشمنان و فرهنگ‌های بیگانه که دارای پیامدهای منفی هستند، ایستادگی و امنیت ملی یک کشور را حفظ کند.

برای این که کشوری بتواند امنیت ملی خود را تامین کند، باید دارای قدرت ملی بالایی باشد و امروز در حوزه سنجش قدرت ملی نقش مردم و تاثیر آنها بر عملکردها نقشی اساسی و تعیین کننده است. جامعه ای در تامین امنیت ملی خود موفق تر است که در کنار برخورداری تجهیزات و امکانات مادی، مردمانش نیز دارای روحیه صبر و بردباری باشد و در راه رسیدن به اهداف ملی از جان خود بگذرند و جان باختن در راه حفظ آرمان‌ها را یک ارزش بدانند. مردمی که الگوی کاملی از ایثار و شهادت طلبی در راه رسیدن به اهداف و آرمان های اعتقادی دارند، چندین گام از دیگران جلوتر هستند.

مساله مهم این نیست که کشوری با هواپیما، زیردریایی، کلاهک هسته ای یا موشک بتواند امنیت ملی خود را تامین کند، بلکه عموما کشوری می تواند به این هدف دست یابد که مردمانش دارای روحیه مقاومت و ایثار و فداکاری باشند و حاضر شوند با انگیزه بسیار بالا در برابر دشمنان ایستادگی کنند و مسلماً باور این مطلب باعث می شود، متولیان امنیت جامعه برای تولید قدرت ملی به شکل غیر مستقیم در این مقوله سرمایه گذاری کنند و به حوزه فرهنگ سازی برای ایجاد روحیه ایثار و شهادت طلبی نگاه ویژه داشته باشند. 

چنانکه نمونه عملی روحیه ایثار و شهادت طلبی در دوران هشت ساله دفاع مقدس جلوه گر شد و نیروهای مردمی در کنار نیروهای نظامی با متجاوزگران مبارزه کردند و الگوی همیشه جاودانی در تاریخ این مرز و بوم شدند و تجربه نشان داده که همه ترس دشمنان و بد خواهان اسلام ناشی از همین بعد فرهنگ اسلامی ایثار و شهادت است. از این رو روحیه شهادت طلبی هم نقش بازدارندگی دارد و دشمنان را از تهاجم باز می دارد و هم باعث می شود تا هنگامه هجوم به میدان جنگ شتافته و از حریم اسلام حراست نمایند.

تضمین امنیت و اقتدار کشور با ترویج فرهنگ مقاومت و ایثار

مهمترین تاثیری که فرهنگ ایثار و شهادت بر امنیت کشور دارد، تاثیر فرهنگی و نرم است. فرهنگ شهادت و شرح حال زندگی و رشادت های شهدا در صورتی که بتواند به زیبایی به نسل جوان منتقل شود، می تواند نسلی مومن تربیت نماید تا در هنگامه خطر مانند پیشینیان خود به میدان جهاد و شهادت بشتابند. فرهنگ مقاومت، ایثار و شهادت هم به جهت بازدارندگی، امنیت کشور را از تهـاجم نـظامی تأمین می‌کند و هم با عطرآگین کردن فضای کشور و مقابله با تهدیدات نرم دشمن، باعث تربیت نسلی مؤمن و شهادت طلب می‌شود که در هنگام خطر به دفاع از اسلام و کیان انقلاب می‌پردازند. نشر فرهنگ مقاومت، ایثار و شهادت همچنین می‌تواند نسلی شجاع و ایثارگر تربیت کند تا مانند شهدا در میدان جهاد علمی نیز نقش آفرینی کنند. از این رو، دستگاه‌های فرهنگی کشور باید کوشش کنند با معرفی هر چه بیشتر شهدا به نسل جوان، آنان را با فداکاری‌های این شهدا آشنا نمایند و این کار را مقدمه تربیت جوانان و سازندگی کشور قرار دهند.

تعمیق و تقویت فرهنگ ایثار و شهادت و ترویج ارزش های دفاع مقدس و روحیه ایثار به عنوان یک الگوی عینی و آشنا کردن مردم به خصوص جوانان و نوجوانان با ایثارگری ها و رشادت های شهیدان و رزمندگان در این دوران پر افتخار، باید به عنوان یک اصل مد نظر آحاد مردم و بویژه مسوولان فرهنگی قرار گیرد تا مقدمه  تربیت جوانان و سازندگی کشور فراهم آید. در یک کلام فرهنگ مقاومت، ایثار و شهادت، نسخه قدرتمند عبور از بحران های ملی است.

نقش رسانه ها در نشر ارزش های دفاع مقدس

دفاع مقدس دانشگاه عزت و اقتدار این ملت است و  امروز وظیفه انتقال دستاوردهای این دانشگاه برعهده اصحاب رسانه است، امروزه رسانه گویاترین وسیله برای انتقال ارزش های برجسته و محوری هشت سال دفاع مقدس به نسل جوان و نوجوان محسوب می‌شود. رسانه ها در ترویج و اشاعه ارزش ها در همه امور از جمله فرهنگی، سیاسی و اقتصادی نقش بسیار تاثیرگذاری دارند و برای جلوگیری از تحریف و تهدیدهای دشمنان گسترده ترین تاثیر را برای انتقال ارزش های ایثار، وحدت و همدلی حتی به دور افتاده ترین روستاها دارند.

قهرمانان دوران هشت سال جنگ تحمیلی در رسانه ها و فضای مجازی با استفاده از کلیپ، پادکست، موشن گرافیک و کتاب های صوتی باید به نسل امروز معرفی شوند تا جامعه به ویژه نسل جوان با الگوهای واقعی ایثار و فداکاری آشنا شوند. خبرنگاران و اصحاب رسانه در تبیین دستاوردها و ارزش‌های دوران دفاع مقدس نقشی کلیدی، حساس و مهم بر عهده دارند و باید در این زمینه همت مضاعف داشته باشند. آنچه امروز به آن بیش از هر زمانی نیاز داریم، بیان ارزش‌ها و دستاوردها و تفکری است که توانست ضمن اینکه ملت را در کنار یکدیگر منسجم و با قدرت نگه دارد، دفاع مقدس را نیز به پیروزی رساند. رسانه باید بتواند تبیین صحیحی از توطئه‌های نظام سلطه از ابتدای انقلاب تا به امروز ارایه دهد و بدون شک در این بین نقش دفاع مقدس از همیشه پررنگ‌تر خواهد بود.

امروزه نیز وضعیت به مثابه همان دوران است و دشمن باز در جنگی تمام عیار یکی از بزرگترین حربه‌های خود یعنی نبرد اقتصادی را به میدان آورده است. در این میان نقش رسانه به عنوان یک ابزار نرم‌افزاری مهم بسیار بی‌بدیل است و باید در خط مقدم این جبهه حضور داشته باشد. تبیین دلایل پیروزی دفاع مقدس در آگاه‌سازی بیش از پیش مردم کمک کند.

درس های هشت سال دفاع مقدس

دفاع مقدس، گنجینه ارزشمندی است که مرور مستمر آن نه تنها موجب تکرار و کسالت نخواهد بود، بلکه با هر بار بازخوانی، جلوه دیگری عیان کرده و منشأ هدایت و راهنمایی انقلابیون و توده ‏های ملت خواهد شد. ایستادگی و مقاومت در مقابل حوادث روزهای سخت دفاع مقدس نخستین درس این دوران است. اگر ایمان به خدا، شجاعت و اراده ‏های بلند و مقاومت و ایستادگی باشد، می‏ توان در برابر دشمن ایستاد. به‏ واقع آنچه در معرکه نبرد با دشمن بیش از امکانات مادی و تجهیزات مدرن تعیین‏ کننده است، عوامل انسانی و غیرمادی است که باید به چگونگی دستیابی به آن اندیشید.

باید به جوانان اعتماد کرد و کارهای بزرگ را به آنان سپرد، این مسأله درس بعدی از دوران دفاع هشت‏ ساله است که در بستر همین اعتماد بود که جوانان وارد عرصه نبرد شدند و توانستند حماسه ‏های بزرگی در عملیاتی چون ثامن الائمه، فتح المبین، بیت المقدس و کربلای ۵ را خلق کنند. مورد دیگر اینکه دفاع مقدس به ما آموخت که فتنه ‏گران داخلی همواره زمینه ‏ساز تجاوز بیگانگان و دشمنان خارجی هستند و ترفندهای بیگانگان بدون هموارسازی ایادی داخلی آنها آغاز نمی‏ شود و جان نمی گیرد. تجاوز عراق به ایران، بدون اقدامات منافقانه لیبرال‏ ها و جریان‏ های نفاق و عملکرد خائنانه کلید نمی خورد. امروز نیز دشمن بدون مقدمه‏ سازی های ایادی داخلی خود نخواهد توانست خللی در مسیر انقلاب ایجاد کند.

درس بزرگ دیگر نسل اول انقلاب در دوران دفاع آن است که همواره می‏ توان با تدبیر و هوشیاری، بزرگ‏ترین تهدیدات را به فرصت تبدیل کرد و از آن علیه دشمن استفاده کرد. ما در جنگ به این نتیجه رسیده ‏ایم که باید روی پای خودمان بایستیم، ما در جنگ ابهت دو ابرقدرت شرق و غرب را شکستیم، ما در جنگ ریشه‏ های انقلاب پر بار اسلامی را محکم کردیم.

از همین دوران هشت‏ ساله بود که ما آموختیم در مسیر تحقق حق و گسترش عدالت تنها باید به خدا توکل کرد و به اراده و ایستادگی و تدبیر مومنین در این مسیر تنها خوداتکایی است که زمزمه «ما می ‏توانیم» را در کالبد جوانان پرشور کشور خواهد دمید و چشم امید به هیچ بیگانه ‏ای نباید داشت. همچنین جنگ کنونی تمام عیار اقتصادی و تحریم ها، شباهت ‏هایی با دوران هشت‏ ساله دفاع مقدس دارد که اهداف دشمن با همان شیوه ‏های ناجوانمردانه در هر دوره قابل تشخیص است و از سوی دیگر در مقابله با آن می‏ توان از تجارب ارزنده آن دوران سود جست و البته اینکه از راه و رسم زندگانی شهدا آموختیم که ایمان به خداوند متعال، منجی ایران و انقلاب اسلامی بوده و همین ایمان است که منجی فردای ما نیز خواهد بود.

دستاوردهای هشت سال دفاع مقدس

 نظام سلطه که همواره خاورمیانه را جولانگاه سیاست‏ های استعماری خود ساخته بود، انقلاب اسلامی را تهدید اصلی این سلطه ‏گری می‏ دانست، بنابراین تمام امکانات را در اختیار صدام قرار داد تا شاید بدین‏ وسیله به مقابله با انقلاب ایران بپردازد. با وجود تمام توطئه‏ های طراحی‏ شده از طرف کشورهای زیر چتر صدام علیه ایران و انقلاب اسلامی، به دلیل از خودگذشتگی و ایثارگری جاودانه ملت ایران در دفاع از انقلاب و آرمان ‏هایشان نه تنها این توطئه ‏ها به نتیجه نرسید، بلکه پس از هشت سال، جهانیان بر پیروزی ملت و انقلاب ایران در طول هشت سال دفاع مقدس اذعان کردند، برخی از دستاوردهایی ‏که با وجود خواست بسیاری از کشورها برای به انزوا کشاندن ایران در عرصه جهانی حاصل شد. 

هرچند که دشمنان انقلاب با آغاز جنگ تحمیلی بر آن بودند تا انقلاب اسلامی را متزلزل و در نهایت از صحنه خارج سازند، اما هشت سال دفاع مقدس ضمن مقابله با این توطئه، عاملی برای تثبیت پایه‏ های اقتدار ایران و انقلاب شد. اگر امروز آمریکا و رژیم صهیونیستی جرأت تهاجم نظامی به ایران را ندارند، به ‏دلیل تجربه آن‏ها از هشت سال دفاع مقدس است. از دستاوردهای جهانی جنگ هشت ساله، تبلور یافتن عملی شعار نه شرقی و نه غربی بود که به تثبیت و تحکیم استقلال کشور منجر شد. ملت ایران در طول هشت سال دفاع مقدس با ایثارگری، ضمن حفظ اصل عدم وابستگی به دنیای شرق و غرب، نشان داد که توانایی حفظ تمامیت ارضی کشور خود را دارا است.

از دستاوردهای بین ‏المللی ملت ایران در طول دفاع مقدس به نمایش گذاشتن مدل و الگوی جدیدی از مقاومت و دفاع بود. پیش از این، تمام جنگ‏ ها و ایستادگی ‏های ملت‏ ها در برابر دشمن بر اساس تجهیزات نظامی و طرح‏ های استراتژیک بود اما ملت ایران در هشت سال دفاع مقدس، الگوی دیگری را بر اساس روحیه وحدت، ایستادگی و ملی‏ گرایی با محوریت تکیه بر آموزه‏ های دینی و اسلامی به نمایش گذاشت. جمهوری اسلامی ایران همواره تأکید داشت که دشمنان اسلام با ایجاد جنگ میان کشورهای اسلامی به‏ دنبال تحقق اهداف زیاده ‏طلبانه خود هستند که برملا شدن چهره دشمنان اسلام یکی از این موارد به شمار می رود.

هشت سال جنگ تحمیلی و حمایت ‏های آشکار شرق و غرب از صدام اثبات کرد که نظام سلطه ریشه اصلی اختلافات و مشکلات ایجاد شده در جهان اسلام است و ملت ‏ها و دولت ‏های اسلامی باید در کنار حفظ وحدت و حل مشکلات خود از طریق گفت ‏وگو به مقابله با توطئه ‏های دشمنان اسلام بپردازند.

از مسایل مطرح در طول جنگ تحمیلی، پروژه ‏های سلطه‏ طلبانه صهیونیست ‏ها بود. آن‏ها با کمک غرب بر آن بودند تا با ایجاد جنگ میان عراق و ایران و سپس گسترش دامنه آن به سایر کشورهای منطقه، اهداف توسعه‏ طلبانه خود را در قبال ایران و منطقه اجرایی سازند. بیداری جمهوری اسلامی ایران و مقاومت آن در برابر بیش از ۳۰ کشور جنگ ‏افروز در منطقه، عملاً این توطئه صهیونیست‏ ها را خنثی ساخت.

در جمع‏ بندی کلی از دستاوردهای بین‏ المللی هشت سال دفاع مقدس می توان گفت که با وجود خواست دشمنان انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی در کنار آنکه موجب تقویت وحدت و اتحاد ملی شد، به تثبیت موقعیت منطقه ‏ای و جهانی جمهوری اسلامی ایران منجر شد، به ویژه اینکه ملت ایران الگوی جدیدی به نام مقاومت را به جهانیان عرضه داشت. الگویی که به نماد پیروزی حق بر باطل و ملت‏ های آزادیخواه بر نظام سلطه و استکبار مبدل شد.

الگوی مقاومت ملت ایران، اکنون نه تنها در عرصه منطقه‏ ای بلکه در سراسر جهان مشاهده می ‏شود که تأکید ملت‏ ها و دولت‏ های جهان بر لزوم پایان حاکمیت نظام سلطه بر جهان و لزوم جهانی ‏شدن فرهنگ مقاومت برای برقراری عدالت و برابری انسان ‏ها، نمادی آشکار از این پیروزی بزرگ ملت ایران است که در سایه هشت سال مقاومت و ایستادگی در هشت سال جنگ تحمیلی در برابر تمامی حاضران در اردوگاه نظام سلطه حاصل شده است، مقاومتی که انقلاب اسلامی را جهانی ساخت و توانست داعش و گروه های تکفیری را از پای دربیاورد.

عوامل وحدت و همدلی  مردم در دوران دفاع مقدس

تواضع و فروتنی را یکی از عوامل وحدت و همدلی مردم در هشت سال دفاع مقدس بود، نداشتن وابستگی به عوامل مادی و دنیوی، ایمان به راهی که در پیش گرفته بودند، محبت، صمیمیت و دوستی خالصانه، استقامت و صلابت، مقاومت در مقابل کمبودها و سختی‌ها، درک شرایط جامعه و مردم توسط مسوولین و قرار دادن سبک زندگی خود با مردم و همراه شدن با مردم و جدا نبودن از آنها موارد شایان ذکری است که همواره در این دوران مورد توجه و اهمیت قرار گرفته بود.