این روزها حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران که در هفتاد و ششمین مجمع عمومی سازمان ملل حاضر شده بود خبرسازترین چهره سیاست ایران است که اظهارات او به شدت در محافل رسانه‌ای و اندیشکده‌های بین‌المللی مختلف مورد نقد و توجه است. 

امیر عبداللهیان: انشاالله در اولین فرصت به مذاکرات باز می‌گردیم

در واقع وزیر امور خارجه ایران بعد از پخش اظهارات ویدئویی سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران در مجمع عمومی سازمان ملل و ابراز گلایه از رفتار آمریکا در موضوع برجام به تشریح و تبیین مواضع رسمی جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد. امیر عبداللهیان در یک کنفرانس خبری با حضور خبرنگاران از کشورهای مختلف گفت: تهران در حال بررسی رویکردها و مطالعه پرونده برجام است، انشاالله در اولین فرصت به میز مذاکرات بازخواهیم گشت، اما میز مذاکره ای که نتیجه بخش و ثمربخش باشد.

این اظهارات امیر عبداللیان باوجودی که قابل تفسیر به تمایل ایران به میز مذاکره است اما به صراحت با شرط و شروطی همراه است و مشخص می‌شود حضور ایران با کشورهای دیگر یک مسیر همواری نخواهد بود. به عنوان مثال خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) در گزارشی از نشست مطبوعاتی وزیر امور خارجه به نقل از امیر عبداللهیان نوشت: ما فعلا با اعضای 1+4 مذاکره نخواهیم داشت. بصورت فردی و دو طرفه با طرف‌های مختلف گفت‌وگو کرده‌ایم. زمانی که بررسی‌ها در جمهوری اسلامی ایران و مطالعه پرونده برجام به نتیجه برسد، در میز مذاکره مطالب و دیدگاه‌ها تبادل خواهد شد.

گلایه دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم از آمریکا

امیر عبداللهیان در واکنش به طرف‌های غربی مذاکرات که تمایل بیشتری برای نشستن دور میز مذاکره ابراز کرده‌اند موضوع افغانستان را پیش کشیده و گفته است:‌ طرف‌های مقابل ما خیلی اصرار دارند که زمان بازگشت به میز مذاکره نباید طولانی باشد. من به آنها توضیح دادم علیرغمی که ما دولت جدید هستیم، با بحران افغانستان مواجهیم که بخشی از مسائل مرزی کشور ما را تحت تاثیر خودش قرار داده است.

اصلی‌ترین پیامی که امیر عبداللهیان به جهان صادر کرد و با پیام ویدیویی رئیسی در مجمع عمومی سازمان ملل قابل تطبیق حداکثری است را موقعی می‌بینیم که او درباره جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا صحبت می‌کند. وزیر امور خارجه ایران گفت: مگر می‌شود آقای بایدن از یک طرف از ایران بخواهد به میز مذاکره برگردد، گاهی اوقات پیام‌هایی را ارسال کنند که ما حاضریم دو جانبه با هم گفتگو کنیم و همزمان در حالی که آمریکا مدعی است می‌خواهد به تعهداتش و برجام بازگردد، تحریم‌های جدید علیه جمهوری اسلامی و مردم کشورمان اعمال می کنند.

خط قرمز ایران برای مذاکرات آتی چیست؟

وزیر امور خارجه ایران با این صحبت‌ها تلویحا اعلام کرده که خط قرمز ایران در موضوع ادامه مذاکرات وضع تحریم‌های جدید از سوی آمریکاست. امیرعبداللهیان در واقع شرطی گذاشته که آمریکا را بر سر دوراهی وضع تحریم جدید و بازگشت به میز مذاکره قرار می‌دهد. 

این شکل از موضع‌گیری و حساسیت‌های ایران در خلال صحبت‌های امیر عبداللهیان نسبت به رفتار آمریکا را می‌توان در صحبت با دبیر کل سازمان ملل متحد به شکل بهتری درک کرد. 

وی در گفت‌وگو با دبیر کل سازمان ملل متحد که به شکل تلفنی انجام شده از او خوسته طرف‌های مذاکره با درکی واقع‌بینانه به وین بیایند. آنتونیو گوترش در این گفت‌وگو بر موضوع از سرگیری مذاکرات هسته‌ای تاکید کرد و سازمان ملل را حامی توافق و گفت‌وگو دانست. 

آمریکا دچار سوء محاسبه است

امیر عبداللهیان در این گفت‌وگو با گوترش ضمن اعلام آمادگی ایران برای حل مشکلات افغانستان درباره موضوع برجام با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی ایران در حال بررسی‌های لازم در این زمینه در دولت است، پایبندی به گفت‌وگو و مذاکره به عنوان ابزار دیپلماسی را مورد تاکید قرار داد و افزود: متاسفانه آمریکایی‌ها با تداوم‌ تحریم‌های غیرقانونی خود دچار یک سوء محاسبه شده‌اند و تصور می‌کنند می‌توانند از آن به عنوان اهرم‌ مذاکراتی استفاده کنند. طرفهای مذاکره باید با درکی واقع بینانه به وین بیایند و حقوق و منافع ملت ایران را مورد توجه جدی قرار بدهند و مذاکراتی از نظر ما قابل قبول است که نتیجه ملموسی در پی داشته باشد.

جمهوری اسلامی ایران به دنبال پرونده قاسم سلیمانی

وزیر امور خارجه ایران در همین گفت‌وگوی تلفنی درباره یکی از موضوعات مناقشه برانگیز بین ایران و آمریکا یعنی ترور سردار قاسم سلیمانی هم به طرح موضوع پرداخت و در خصوص پیگیری حقوقی و بین المللی جمهوری اسلامی ایران در زمینه پرونده این ترور اظهارکرد : پرونده ترور سردار سلیمانی را در ابعاد حقوقی و بین‌المللی با جدیت دنبال میکنیم و آمریکا نمی‌تواند از مسئولیت قطعی خودش در ترور سردار و قهرمان بزرگ‌ مبارزه با تروریسم سرباز بزند.

در همین گفت‌وگو بین وزیر امور خارجه ایران و دبیر کل سازمان ملل متحد موضوعات دیگری همچون جنایت‌های اسرائیل در حق فلسطینیان هم مطرح شد که در جای خود حکایت از دشواری صد چندان مسیر مذاکرات پیش‌رو دارد. 

ایران آماده گفت‌وگوی «نتیجه محور»

امیر عبداللهیان در همین روزها نشستی هم با حضور محققان دانشگاهی و نمایندگان ارشد اندیشکده‌های آمریکایی داشت که در آن به تشریح مواضع جمهوری اسلامی ایران پرداخت و خود را در مقام پاسخگو به سوالات این افراد قرار داد. وزیر امور خارجه در این نشست از عبارت کلیدی «آمادگی ایران برای گفت‌وگوهای نتیجه محور» استفاده کرد. 

وی با طرح این موضوع که جمهوری اسلامی ایران به رغم بدعهدی های آمریکا در موضوع برجام که از زمان دولت اوباما تا کنون ادامه داشته، و همچنین بی عملی اروپا، بر اساس اصول خود به دیپلماسی پایبند بوده تاکید کرد که ایران آماده گفت‌وگوهایی نتیجه‌محور است که منافع و حقوق مردم ایران را تأمین کند.

با این حال موضع‌گیری‌هایی که امیرعبداللهیان طی روزهای اخیر در تریبون‌های جهانی و حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل اتخاذ کرده به نحوی است که به نظر می‌آید جمهوری اسلامی ایران منتظر اقدام طرف مقابل نیست و مقامات ایران در دستگاه دیپلماسی مشغول برنامه‌ریزی‌هایی هستند. 

ایران می‌گوید رفتار غیر سازنده آمریکا را نمی‌پذیرد. این موضوع را می‌توان از خلال صحبت‌های وزیر امور خارجه در دیدار با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا استنباط کرد. او فردی است که اگر باب مذاکرات ایران با غربی‌ها یکبار دیگر باز شود به طور حتم فرد کلیدی خواهد بود و امیر عبداللهیان با تاکید بر اینکه تهران با جدیت در حال بررسی سوابق مذاکراتی است و دولت جدید گفت‌وگوها را از سر خواهد گرفت به او گفت: دولت جدید ایران نه اتلاف وقت می‌کند، نه رفتار غیر سازنده آمریکا را می‌پذیرد و نه کشور را معطل وعده‌های توخالی سابقه‌دار خواهد کرد.

با توجه به آنچه در بالا مطرح شد می‌توان حدس زد منظور رفتار غیر سازنده آمریکا چیست اما اینکه چقدر این صحبت‌ها در عمل محقق شود هنوز مشخص نیست. امیر عبداللهیان در همین دیدار به بورل گفت که دولت ابراهیم رئیسی در چارچوب اصول، عملگراست و به دنبال نتیجه عملی در مذاکرات است.

به عبارتی بعد از حدود سه ماه از توقف مذاکرات ایران با اعضای باقیمانده برجام که از سوی طرف ایرانی صورت گرفت امروز وزیر خارجه از تاکید بر خواست ایران در این مذاکرات بر اساس دو شاخص اصول ایران و عملگرایی طرف مقابل حرف می‌زند. 

تشخیص اصول ایران که وزیر خارجه از آن حرف می‌زند چندان سخت نیست و بعد از چندین سال مذاکرات فرسایشی ایران و صحبت‌های مقام معظم رهبری درباره خواست‌های ایران در موضوع مذاکرات می‌توان دانست در این بخش چه حد و حدودی مدنظر است: رفع تحریم ها و به رسمیت شناختن فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک فعالیت صلح آمیز در عرصه جهانی و حق غنی سازی اورانیوم و ذخیره آن تا آن حد که سازمان جهانی انرژی اتمی اجازه می‌دهد. 

 راستی آزمایی طرف مقابل

اما صحبت از عملگرایی امیر عبداللهیان در گفت‌وگو با مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به نظر نمی‌رسد فقط مربوط به آمریکا باشد. به عنوان مثال او در جایی از این دیدار با قدردانی از تلاش های بورل برای پیگیری روند مذاکرات برجام، گفت که بریتانیا، فرانسه و آلمان به جای فشار به «آمریکای ناقض برجام برای بازگشت به تعهداتش»، مدام خواستار تعجیل ایران به انجام مذاکرات هستند.

وی در همین دیدار تاکید کرد: اگر دیگران به تعهدات خودشان برگردند و راستی آزمایی شود ما نیز آمادگی داریم اقدامات جبرانی خود را متوقف کنیم.

آمادگی برای توقف اقدامات جبرانی که امیر عبداللهیان از آن حرف می‌زند را می‌توان به نوعی قرار گرفتن ایران در چهارچوب‌هایی دانست که مذاکرات آتی آن را تعیین خواهد کرد. اما با بررسی صحبت‌های وی در این چند روز می‌توان استنباط کرد وزیر امور خارجه ایران به نمایندگی از دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران می‌خواهد در جریان مذاکرات آینده طرحی نو دراندازد.