‌دولت هفتم و هشتم

او در دوره ریاست‌جمهوری فرصت یافت که پنج بار برای دانش‌آموزان پرسش مطرح کند. خاتمی، در اولین روزهایی که دولت را در دست گرفته بود، سؤال خود را بر‌اساس اهداف و شعارهای دولت خود مطرح کرد: «اهمیت قانون‌مندی و احترام به قانون چیست؟». بعد از آنکه بحث «گفت‌وگوی تمدن‌ها» داغ شد، رئیس دولت اصلاحات پرسش مهر خود را این‌گونه از دانش‌آموزان پرسید: «1- دین و آزادی در قانون اساسی که روح ملت و اساس وحدت ملی است، چه جایگاهی دارد؟ 2- با گفت‌وگوی تمدن‌ها چگونه می‌توانیم جهانی زیباتر و انسانی‌تر بسازیم؟». او در پرسش سوم خود تلاش کرد درباره جایگاه و تمدن ایران در جهان سؤال کند، او از دانش‌آموزان پرسید: «راز و رمز انحطاط تمدن بزرگ ایران اسلامی و طرز تلقی منفی جهان نسبت به آن چیست؟ برای رساندن کشور و ارتقای ملت به جایگاه شایسته و واقعی خود در جهان امروز و تاریخ چه باید کرد؟». خاتمی سال بعد پرسش مهر را این‌گونه مطرح کرد: «موانع مهرورزی و عوامل خشونت اعم از ترور و جنگ در عرصه‌ جهانی چیست و مبارزه با آنها و حرکت به سوی صلح مبتنی بر عدالت چگونه میسر است؟».

رئیس دولت اصلاحات در آخرین پرسش خود در دوران ریاست‌جمهوری، به مسائل تاریخی کشور و موانع پیش‌روی اصلاحات اشاره کرد و پرسید: «نسبت رشد عقلانی، آزادی، برابری و اخلاق در نظام دادبنیاد مهدوی مورد انتظار ما چگونه است و آگاهی و اراده آدمی در رسیدن به این نظام چه نقشی دارد؟ مهدویت در ادیان الهی به‌ویژه یهودیت، مسیحیت و دین زرتشت چگونه است؟ از نهضت مشروطیت و نهضت ملی‌شدن صنعت نفت و انقلاب بزرگ اسلامی چه درس‌هایی می‌آموزیم؟ ملت رشید ایران چه می‌خواست و به کجا رسید؟ اصلاحات در 150 سال اخیر کشور ما تاکنون چه نقشی داشته است و موانع و دستاوردهای آن چگونه بوده است؟». با مرور پرسش‌های مطرح‌شده از سوی سید‌محمد خاتمی می‌توان به این رسید که او بر «قانون‌گرایی»،‌ «آزادی»، «گفت‌وگوی تمدن‌ها»، «جایگاه ایران در جهان»، «صلح و عدالت»، «آزادی و اخلاق» و «اصلاحات» تأکید داشته و او و دولتش به دنبال این اهداف بودند.

‌دولت نهم و دهم

از سال 84، محمود احمدی‌نژاد دولت را در دست گرفت و سنت «پرسش مهر» را ادامه داد. او در اولین پرسش خود به عدالت پرداخت که از شعارهای او در دوران انتخابات محسوب می‌شد. احمدی‌نژاد از دانش‌آموزان پرسیده بود: «چرا عدالت زیباست؟ موانع برقراری و گسترش عدالت چیست؟ چه کسانی از برقراری عدالت نگران‌اند؟». «مهرورزی» پسوند دولت احمدی‌نژاد بود و او نیز یک بار همان را از دانش‌آموزان پرسید: «نقش مهرورزی در برپایی عدالت در جامعه چیست؟ چه کنیم که جوامع یکدیگر را دوست داشته باشند؟ موانع محبت چیست؟ چه کسانی نمی‌خواهند انسان‌ها دوست، یاور و عاشق یکدیگر باشند؟». او یک سال بعد پرسش مهر خود را این‌گونه مطرح کرد: «عوامل پیشرفت ایران چیست؟ و چه کنیم تا موانع پیشرفت را از پیش‌رو برداریم؟». احمدی‌نژاد در پرسش بعدی خود بر واژه «خدمتگزار» تأکید کرد و پرسید: «چه کنیم که خدمتگزار خوبی باشیم؟ تأثیر خدمتگزاری روی فرد خدمتگزار چگونه‌ است؟ تأثیر خدمتگزاری روی محیط اجتماعی، روی منافع و مصالح یک ملت و در بسط فرهنگ مهرورزی و خدمتگزاری چیست؟ آیا بدون روحیه خدمتگزاری فاصله‌ها و تبعیض‌ها و محرومیت‌ها برطرف خواهد شد؟».  او در سال بعد بر «علم» و «انسانیت» تأکید داشت و به‌عنوان پرسش مهر از دانش‌آموزان پرسید: «رابطه علم با رشد و کمال و پیشرفت انسان چیست؟ آیا بدون علم می‌توان به مراتب انسانی دست پیدا کرد؟ پیامبران از چه طریقی راه کمال را برای انسان‌ها قرار دادند؟». رئیس دولت‌های نهم و دهم، یک بار نیز ترجیح داد از قوه تخیل دانش‌آموزان استفاده کند، او سؤال خود را این‌گونه مطرح کرد: «تصویری که از آینده ایران در ذهن شماست، چیست و دوست دارید ایران به کجا برسد؟». احمدی‌نژاد در سال بعد از دانش‌آموزان خواست که خود را به جای رئیس‌جمهور بگذارند و به ایران و جهان بیندیشند: «شما دانش‌آموزان در مسائل جهانی چه می‌کردید و برای ریشه‌کن‌کردن فقر چه برنامه‌ای داشتید. در یک کلام اگر شما رئیس‌جمهور بودید برای ایران عزیز چه می‌کردید؟». او در سال آخر، آخرین پرسش مهر را این‌گونه پرسید: «اهداف شما چیست و برای زندگی، مکتب و جامعه خود چه برنامه‌ای دارید؟». احمدی‌نژاد در سال‌های اول دولت خود در پرسش‌هایش از دانش‌آموزان خواسته بود که به دنبال افرادی باشند که بر سر «عدالت»، «مهرورزی» و «پیشرفت» مانع ایجاد کرده‌اند اما یکباره وارد مسائل انتزاعی مانند «راه کمال»، «انسانیت» و «مکتب» شد.

‌دولت یازدهم و دوازدهم

شروع سال تحصیلی جدید، تقریبا هم‌زمان است با مجمع عمومی سازمان ملل و سخنرانی رؤسای جمهوری ایران در آن اجلاس. حسن روحانی به جز سال گذشته که به دلیل کرونا به صورت ویدئوکنفرانس سخنرانی کرد، هر سال به نیویورک سفر می‌کرد و در برخی مراسم‌های شروع سال تحصیلی حضور نداشت و پیام می‌داد، با این حال به صورت مرتب و در هشت سال دوره ریاست‌جمهوری خود پرسش مهر را مطرح کرد. او در اولین سال حضور خود به‌عنوان رئیس‌جمهور، از دانش‌آموزان درباره شعار انتخاباتی خود یعنی «اعتدال» پرسید: «اگر پدر شما رئیس‌جمهور باشد چه اقدامی را به او توصیه می‌کنید که بتواند اعتدال و میانه‌روی را در همه ابعاد زندگی و اجتماع جامعه ایرانی بگستراند». 

روحانی سال بعد به یکی از مشکلات همیشگی ایران اشاره کرد: «هرکدام از ما چگونه از آب‌های ایران می‌توانیم بهتر نگهداری و استفاده کنیم؟». سال 94، بعد از توافق هسته‌ای ایران و 1+5، فرصت مناسبی بود که رئیس‌جمهور پرسش مهر را در‌این‌باره بپرسد: «به نظر شما بعد از انجام توافق هسته‌ای با شش قدرت بزرگ دنیا و لغو تحریم‌ها، چه فرصت‌هایی پیش‌روی ماست و چگونه باید به بهترین وجه از این فرصت‌ها استفاده کنیم؟». او سال بعد به موضوع خشونت در جهان اشاره داشت و از دانش‌آموزان پرسید: «چگونه می‌توانیم کشوری دارای رحمت اسلامی و نبوی داشته باشیم و چگونه می‌توانیم جوامع جهان را از خشونت برهانیم».

روحانی، چند روز بعد از آغاز دولت دوم خود، این سؤال را مطرح کرد: «چگونه محیط مدرسه را به محیط تحمل افکار دیگران و احترام به نظرات مختلف و اخلاق و ادب تبدیل کنیم؟» و سال بعد پرسید: «پارسال چه مهارت‌هایی را در مدرسه آموختید و امسال چه انتظاراتی در این زمینه دارید؟». او در سال 98 از محیط مدرسه گفت و پرسش خود را این‌گونه مطرح کرد: «محیط پرنشاط در مدرسه چگونه است و چه اقداماتی می‌توان انجام داد تا این محیط شاداب‌تر، دلپذیرتر و امن‌تر باشد و آن را بیشتر دوست داشته باشید». شروع کرونا از آخرین ماه‌های سال 98، مدارس را به تعطیلی کشاند و دانش‌آموزان مدت‌هاست در فضای مجازی به تحصیل مشغول هستند. سال پیش نیز حسن روحانی به صورت نمادین و از طریق ویدئوکنفرانس زنگ آغاز سال تحصیلی 1399-۱۴۰۰ را نواخت. او در آخرین پرسش خود از دانش‌آموزان درباره کرونا پرسید و گفت: «برای مقابله با ویروس کرونا، چگونه باید به خانواده و هم‌کلاسی‌هایتان کمک کنید؟».

با مروری بر سؤال‌های مطرح‌شده از سوی حسن روحانی می‌توان به این رسید که او در ابتدا با مطرح‌کردن مسائلی همچون «اعتدال»، «مشکل آب» و «توافق هسته‌ای» به مسائل کلان سیاسی، زیست‌محیطی و اجتماعی توجه داشت اما در پرسش‌های بعدی با مطرح‌کردن «تحمل افکار دیگران»، «مهارت» و «محیط مدرسه» تلاش کرد به دغدغه‌های دانش‌آموزان در فضای مدرسه توجه کند؛ هر‌چند در سال آخر، با همه‌گیری کرونا، باز هم مجبور شد به این مسئله مهم و حیاتی بپردازد.