سمیه مظاهری
خبرنگار
همدان را همه با تاریخ پر فراز و نشیبش می‌شناسند؛ با الوند پایدار و آثار تاریخی و جاذبه‌های طبیعی منحصر به فرد. اما برای قدیمی‌ترها برای آنها که روزهای سخت جنگ و هول و هراس آن روزها را درک کرده اند؛ همدان معنای دیگری دارد.
استانی که گرچه فرسنگ‌ها با مناطق مرزی و عملیاتی فاصله داشت، اما تمام قد برای دفاع از اسلام و انقلاب و میهن ایستاد.دارالمجاهدین نام گرفت که نام 8 هزار لاله سرخ بر تارکش می‌درخشد از شهدای مبارزات انقلابی گرفته تا شهدای ترور، بمباران هوایی، امنیت، مدافع حرم و دفاع مقدس.در این بین بیشترین سهم مربوط به شهدای دوران دفاع مقدس است؛ مردانی که در اوج تحریم و تنگنا و سختی تا پای جان ایستادند تا نگذارند یک وجب از خاکشان به دست دشمن بیفتد.مردان مرد روزهای سخت جنگ، شیرمردان لشکر انصار و فاتحان قله رفیع شهادت که رهبر معظم انقلاب در وصفشان فرمود: «همدان در شمار پیشروان حرکت انقلابی و مفتخر به تقدیم چهره‌های برجسته جهاد و شهادت و نیز شخصیت های عالیقدر علم و عرفان است.»
استان همدان دارای دو خانواده با 4 شهید، 11خانواده با 3 شهید، و 230خانواده با 2 شهید است و وجود 1000 آزاده و جانباز هم از دیگر افتخارات این خطه است.هرچند رزمندگان همدان در قالب گروه‌های خودجوش و مردمی از آغازین روزهای جنگ در مناطق عملیاتی حضور داشته و برخی از فرماندهان جوانش در آزادسازی خرمشهر حضور فعال داشته‌اند، اما تشکیل تیپ انصارالحسین(ع) فصل تازه‌ای را در تاریخ مبارزات مردم همدان باز کرد.پس از حضور موفق همدان در آزادسازی خرمشهر و عملیات‌های فتح المبین و بیت المقدس با نظر فرماندهان ارشد سپاه پاسداران، تیپی در همدان تشکیل شده و با نظر شورای فرماندهی نام انصارالحسین(ع) برای آن انتخاب شد.
شورای فرماندهی تیپ را شهید حسین همدانی، شهید سعید اسلامیان، مهدی بادامی و جعفر مظاهری تشکیل می‌دادند و اسفند 1361 بود که سردار سرلشکر شهید حسین همدانی، جمعی از جوانان و فعالان انقلابی را از جای جای استان به دور خود جمع کرد و با تشکیل چند گردان، آنها را به نام شهدای واقعه جانگذار عاشورا نامگذاری کرد:
گردان 151 مسلم بن عقیل(ع) در ملایر، گردان 152 حضرت اباالفضل در نهاوند، گردان 153 قاسم بن الحسن(ع) در تویسرکان، گردان 154 حضرت علی اکبر(ع) شامل رزمندگان دو شهرستان همدان و بهار، گردان 155 حضرت علی اصغر(ع) شامل رزمندگان همدان، اسدآباد و کبودرآهنگ و گردان 156 حر بن ریاحی شامل نیروهای شهرستان‌های همدان و مناطق تابعه.تیپ انصار استان همدان که نخستین حضور مستقل خود را در عملیات والفجر 2 تجربه کرد در نبردهای متعدد حضور موفق و درخشانی داشته و همین ایستادگی و اخلاص سبب شد تا به لشکر ارتقا یابد.ایثار و جانفشانی رزمندگان همدان در جزیره مجنون و انجام عملیات انصار، تیپ انصار را به لشکر ارتقا داد پس از آن نیز تا پایان جنگ تحمیلی در دفاع از کشور ایستادگی کرد.
فتح بزرگ در عملیات رمضان و منطقه بیابانی کوشک اهواز زیر گرمای 50 درجه از دیگر نقاط درخشان کارنامه مردم همدان در دوران دفاع مقدس به شمار می‌رود.رزمندگان استان همدان در این عملیات نقش مهمی ایفا کرده و دشمن را شکست دادند. اقدامی که صدام را عصبانی کرد و چند روز بعد انتقام آن را گرفت.بیست‌وپنجم تیر 1361 وقتی چند هزار نفر برای اقامه نماز جمعه در ورزشگاه همدان جمع شده بودند؛ هواپیماهای عراقی آنها را بمباران و صدها نفر از مردم به خاک و خون کشیده شدند.
با این حال نماز جمعه به امامت آیت‌الله حسین نوری امام جمعه وقت همدان در مسجد جامع اقامه شده و آن ورزشگاه هم به یاد شهدای مظلوم واقعه «شهدای قدس» نام گرفت.
«مرصاد» نقطه پایانی جنگ و حضور لشکر انصار در دفاع از میهن بود. وقتی متجاوزان در سکوت پس از پذیرش قطعنامه وارد کرمانشاه شده و در حال پیشروی به‌سمت تهران بودند؛ رزمندگان لشکر انصار مستقر در کرمانشاه با وقت شناسی در برابر آنها ایستادند تا نیروی کمکی برسد.
آنها در تنگه چهارزبر با دشمن درگیر شده و شبانه خاکریز زدند. کاری که سپهبد شهید صیاد شیرازی را شگفت زده کرد و گفت: «این خاکریز را ملائکه زده‌اند و اگر این ملائکه این‌جا نبودند، منافقان به کرمانشاه می‌رسیدند.»
ترسیم روزهای سخت جنگ در باغ موزه دفاع مقدس
حالا 33 سال از پایان جنگ می‌گذرد؛ جنگی نابرابر که خسارت بزرگی به کشور زده و ده‌ها هزار انسان بی‌گناه در آن به شهادت رسیدند با این حال جنگ، نقطه اوج وحدت و خلوص روح بود.
جایی که رنگ و نژاد، تعصبات قومی و طایفه‌ای، سطح تحصیلات، طبقه خانوادگی و هر چیز دیگری که سنگ تفرقه می‌انداخت وجود نداشت.
زن و مرد، کوچک و بزرگ، بازاری و معلم، دانشجو، طلبه، دانش‌آموز و حتی داش‌مشتی‌ها شانه به شانه هم دادند تا نهال نازک انقلاب را حفظ کنند.حالا با گذشت 4 دهه از آن روزهای تلخ، اما خوب، جای خالی شهدا بیش از پیش احساس می‌شود و برای یادآوری آن روزها و تداعی خاطرات حماسه آفرینان، بهترین کار استفاده از ابزار هنر و بازسازی وقایع است.ایجاد موزه از کارهای ارزشمندی است که برای بازسازی وقایع دوران دفاع مقدس می‌توان انجام داد و استان تاریخی همدان مفتخر به ایجاد نخستین باغ موزه دفاع مقدس کشور است.
ساخت این موزه از سال 76 به همت جمعی از رزمندگان و فرماندهان دوران دفاع مقدس آغاز شده و سردار سرلشکر شهید حسین همدانی در ساخت این مرکز فرهنگی، نقش بسیار مهمی ایفا کرد.سرانجام پس از 14 سال کار و تلاش در سال 89 و همزمان با برگزاری کنگره 8 هزار شهید استان گشایش یافت و از آن زمان تاکنون پذیرای علاقه‌مندان است.هرچند باغ موزه دفاع مقدس همدان تا اندازه‌ای مهجور مانده و تلاش خوبی برای معرفی آن در سطح کشور انجام نشده، اما وجود آن در منطقه گردشگری عباس آباد با آب و هوای مطبوع و طبیعت روح‌نواز چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌سازد.
این موزه که اداره آن به اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس واگذار شده 6 هزار و 500 هکتار مساحت و 6 بخش دارد که تاکنون چهار بخش آن به بهره‌برداری رسیده و تکمیل دو مرحله دیگر در گرو تأمین اعتبار است.ورودی موزه، فضای روباز و حیاط بزرگی است که طراحی بسیار زیبایی دارد؛ انواع وسایل و ماشین‌های جنگی در کنار درختان و گل‌ها جای گرفته است.در دو طرف پله‌ها نیز سردیس فرماندهان همدان در دوران دفاع مقدس قرارگرفته تا بازدیدکنندگان با بزرگمردان این خطه آشنا شوند.در بخشی از محوطه نیز کتیبه بزرگی قرارگرفته که نام 8 هزار شهید استان همدان در دوران دفاع مقدس بر آن حک شده و در بخش دیگر نیز دریاچه‌ای قرار دارد که زیبایی ویژه‌ای به موزه بخشیده است.دریاچه مصنوعی باغ موزه دفاع مقدس همدان، محل اجرای آب‌نمای موزیکال است و جز در روزهایی که شهادت ائمه اطهار(ع) یا روزهای عزاداری باشد؛ این آب نما با پخش موسیقی و حرکات موزون آب، تصاویر دوران دفاع مقدس را به نمایش می‌گذارد.مجسمه مادر در حال هنگام بدرقه فرزندان به جبهه، مجسمه آزادی و سایر تصویرسازی‌های منحصر به فرد بر زیبایی این مرکز فرهنگی، گردشگری افزوده است.محوطه داخلی موزه نیز شامل 24 غرفه است که در 4 تالار تقسیم شده و برای ورود به این بخش باید ابتدا به شهید گمنام آرمیده در ورودی تالار ادای احترام کرد.این فضا 5 هزار مترمربع وسعت دارد که نزدیک به 2 هزار متر آن به آمفی تئاتر، ساختمان اداری و بقعه مطهر شهید گمنام اختصاص دارد.
در 3 هزار مترمربع نیز غرفه‌ها ایجاد شده که عملکرد یگان‌های مختلف نظامی و نهادهای مرتبط در دوران دفاع مقدس را با استفاده از ابزار و وسایل جنگی و تندیس به معرض دید علاقه‌مندان می‌گذارد.نصب تصاویر شهدا بر دیوار غرفه و نمایش دستنوشته‌ها و وسایل شخصی شهدا مانند پلاک، قرآن و لباس رزم نیز زینت‌بخش فضای داخلی موزه است.دو بخش باقی‌مانده موزه نیز شامل بوستان 2 هزار و 500 هکتاری دربرگیرنده المان‌ها و ماشین‌های جنگی به غنیمت گرفته شده از دشمن، تندیس فرماندهان و رزمندگان، جنگ نابرابر(تن در مقابل تانک) و سراسر نما(پانوراما) می‌شود.
این سراسرنما یک هزار مترمربع مساحت داشته و شامل استوانه‌ای به ابعاد 42 در 27 متر و 3 طبقه می‌شود و قرار است صحنه‌های مختلف نبرد دوران دفاع مقدس در آن طراحی شود.پس از شهادت سردار سرلشکر حسین همدانی در سوریه نیز به پاس سال‌ها مجاهدت این قهرمان ملی برای دفاع از وطن و تلاش جدی برای ساخت نخستین موزه دفاع مقدس کشور در بعد وسیع و بخش‌های متنوع، بخش جدیدی به باغ موزه دفاع مقدس همدان اضافه شد.در این غرفه ویژه، مدارک، اسناد و وسایل شخصی سرلشکر همدانی و وصیتنامه این قهرمان ملی به نمایش گذاشته شده و تندیس وی نیز در محوطه بیرونی موزه جای گرفته است.
ثبت حماسه‌های جاوید با نگارش آثار ماندگار
نگارش کتاب از دیگر کارهای مهمی است که برای ثبت وقایع دوران جنگ تحمیلی و خاطرات آن روزها می‌توان انجام داد و همدان در این زمینه هم کارهای خوبی انجام داده است.
کتاب‌هایی که برخی‌هایش مورد تحسین رهبر معظم انقلاب قرار گرفت و بر آنها تقریظ نوشتند: دختر شینا، وقتی مهتاب گم شد، آب هرگز نمی‌میرد و گلستان یازدهم.
∎
خبرنگار
همدان را همه با تاریخ پر فراز و نشیبش می‌شناسند؛ با الوند پایدار و آثار تاریخی و جاذبه‌های طبیعی منحصر به فرد. اما برای قدیمی‌ترها برای آنها که روزهای سخت جنگ و هول و هراس آن روزها را درک کرده اند؛ همدان معنای دیگری دارد.
استانی که گرچه فرسنگ‌ها با مناطق مرزی و عملیاتی فاصله داشت، اما تمام قد برای دفاع از اسلام و انقلاب و میهن ایستاد.دارالمجاهدین نام گرفت که نام 8 هزار لاله سرخ بر تارکش می‌درخشد از شهدای مبارزات انقلابی گرفته تا شهدای ترور، بمباران هوایی، امنیت، مدافع حرم و دفاع مقدس.در این بین بیشترین سهم مربوط به شهدای دوران دفاع مقدس است؛ مردانی که در اوج تحریم و تنگنا و سختی تا پای جان ایستادند تا نگذارند یک وجب از خاکشان به دست دشمن بیفتد.مردان مرد روزهای سخت جنگ، شیرمردان لشکر انصار و فاتحان قله رفیع شهادت که رهبر معظم انقلاب در وصفشان فرمود: «همدان در شمار پیشروان حرکت انقلابی و مفتخر به تقدیم چهره‌های برجسته جهاد و شهادت و نیز شخصیت های عالیقدر علم و عرفان است.»
استان همدان دارای دو خانواده با 4 شهید، 11خانواده با 3 شهید، و 230خانواده با 2 شهید است و وجود 1000 آزاده و جانباز هم از دیگر افتخارات این خطه است.هرچند رزمندگان همدان در قالب گروه‌های خودجوش و مردمی از آغازین روزهای جنگ در مناطق عملیاتی حضور داشته و برخی از فرماندهان جوانش در آزادسازی خرمشهر حضور فعال داشته‌اند، اما تشکیل تیپ انصارالحسین(ع) فصل تازه‌ای را در تاریخ مبارزات مردم همدان باز کرد.پس از حضور موفق همدان در آزادسازی خرمشهر و عملیات‌های فتح المبین و بیت المقدس با نظر فرماندهان ارشد سپاه پاسداران، تیپی در همدان تشکیل شده و با نظر شورای فرماندهی نام انصارالحسین(ع) برای آن انتخاب شد.
شورای فرماندهی تیپ را شهید حسین همدانی، شهید سعید اسلامیان، مهدی بادامی و جعفر مظاهری تشکیل می‌دادند و اسفند 1361 بود که سردار سرلشکر شهید حسین همدانی، جمعی از جوانان و فعالان انقلابی را از جای جای استان به دور خود جمع کرد و با تشکیل چند گردان، آنها را به نام شهدای واقعه جانگذار عاشورا نامگذاری کرد:
گردان 151 مسلم بن عقیل(ع) در ملایر، گردان 152 حضرت اباالفضل در نهاوند، گردان 153 قاسم بن الحسن(ع) در تویسرکان، گردان 154 حضرت علی اکبر(ع) شامل رزمندگان دو شهرستان همدان و بهار، گردان 155 حضرت علی اصغر(ع) شامل رزمندگان همدان، اسدآباد و کبودرآهنگ و گردان 156 حر بن ریاحی شامل نیروهای شهرستان‌های همدان و مناطق تابعه.تیپ انصار استان همدان که نخستین حضور مستقل خود را در عملیات والفجر 2 تجربه کرد در نبردهای متعدد حضور موفق و درخشانی داشته و همین ایستادگی و اخلاص سبب شد تا به لشکر ارتقا یابد.ایثار و جانفشانی رزمندگان همدان در جزیره مجنون و انجام عملیات انصار، تیپ انصار را به لشکر ارتقا داد پس از آن نیز تا پایان جنگ تحمیلی در دفاع از کشور ایستادگی کرد.
فتح بزرگ در عملیات رمضان و منطقه بیابانی کوشک اهواز زیر گرمای 50 درجه از دیگر نقاط درخشان کارنامه مردم همدان در دوران دفاع مقدس به شمار می‌رود.رزمندگان استان همدان در این عملیات نقش مهمی ایفا کرده و دشمن را شکست دادند. اقدامی که صدام را عصبانی کرد و چند روز بعد انتقام آن را گرفت.بیست‌وپنجم تیر 1361 وقتی چند هزار نفر برای اقامه نماز جمعه در ورزشگاه همدان جمع شده بودند؛ هواپیماهای عراقی آنها را بمباران و صدها نفر از مردم به خاک و خون کشیده شدند.
با این حال نماز جمعه به امامت آیت‌الله حسین نوری امام جمعه وقت همدان در مسجد جامع اقامه شده و آن ورزشگاه هم به یاد شهدای مظلوم واقعه «شهدای قدس» نام گرفت.
«مرصاد» نقطه پایانی جنگ و حضور لشکر انصار در دفاع از میهن بود. وقتی متجاوزان در سکوت پس از پذیرش قطعنامه وارد کرمانشاه شده و در حال پیشروی به‌سمت تهران بودند؛ رزمندگان لشکر انصار مستقر در کرمانشاه با وقت شناسی در برابر آنها ایستادند تا نیروی کمکی برسد.
آنها در تنگه چهارزبر با دشمن درگیر شده و شبانه خاکریز زدند. کاری که سپهبد شهید صیاد شیرازی را شگفت زده کرد و گفت: «این خاکریز را ملائکه زده‌اند و اگر این ملائکه این‌جا نبودند، منافقان به کرمانشاه می‌رسیدند.»
ترسیم روزهای سخت جنگ در باغ موزه دفاع مقدس
حالا 33 سال از پایان جنگ می‌گذرد؛ جنگی نابرابر که خسارت بزرگی به کشور زده و ده‌ها هزار انسان بی‌گناه در آن به شهادت رسیدند با این حال جنگ، نقطه اوج وحدت و خلوص روح بود.
جایی که رنگ و نژاد، تعصبات قومی و طایفه‌ای، سطح تحصیلات، طبقه خانوادگی و هر چیز دیگری که سنگ تفرقه می‌انداخت وجود نداشت.
زن و مرد، کوچک و بزرگ، بازاری و معلم، دانشجو، طلبه، دانش‌آموز و حتی داش‌مشتی‌ها شانه به شانه هم دادند تا نهال نازک انقلاب را حفظ کنند.حالا با گذشت 4 دهه از آن روزهای تلخ، اما خوب، جای خالی شهدا بیش از پیش احساس می‌شود و برای یادآوری آن روزها و تداعی خاطرات حماسه آفرینان، بهترین کار استفاده از ابزار هنر و بازسازی وقایع است.ایجاد موزه از کارهای ارزشمندی است که برای بازسازی وقایع دوران دفاع مقدس می‌توان انجام داد و استان تاریخی همدان مفتخر به ایجاد نخستین باغ موزه دفاع مقدس کشور است.
ساخت این موزه از سال 76 به همت جمعی از رزمندگان و فرماندهان دوران دفاع مقدس آغاز شده و سردار سرلشکر شهید حسین همدانی در ساخت این مرکز فرهنگی، نقش بسیار مهمی ایفا کرد.سرانجام پس از 14 سال کار و تلاش در سال 89 و همزمان با برگزاری کنگره 8 هزار شهید استان گشایش یافت و از آن زمان تاکنون پذیرای علاقه‌مندان است.هرچند باغ موزه دفاع مقدس همدان تا اندازه‌ای مهجور مانده و تلاش خوبی برای معرفی آن در سطح کشور انجام نشده، اما وجود آن در منطقه گردشگری عباس آباد با آب و هوای مطبوع و طبیعت روح‌نواز چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌سازد.
این موزه که اداره آن به اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس واگذار شده 6 هزار و 500 هکتار مساحت و 6 بخش دارد که تاکنون چهار بخش آن به بهره‌برداری رسیده و تکمیل دو مرحله دیگر در گرو تأمین اعتبار است.ورودی موزه، فضای روباز و حیاط بزرگی است که طراحی بسیار زیبایی دارد؛ انواع وسایل و ماشین‌های جنگی در کنار درختان و گل‌ها جای گرفته است.در دو طرف پله‌ها نیز سردیس فرماندهان همدان در دوران دفاع مقدس قرارگرفته تا بازدیدکنندگان با بزرگمردان این خطه آشنا شوند.در بخشی از محوطه نیز کتیبه بزرگی قرارگرفته که نام 8 هزار شهید استان همدان در دوران دفاع مقدس بر آن حک شده و در بخش دیگر نیز دریاچه‌ای قرار دارد که زیبایی ویژه‌ای به موزه بخشیده است.دریاچه مصنوعی باغ موزه دفاع مقدس همدان، محل اجرای آب‌نمای موزیکال است و جز در روزهایی که شهادت ائمه اطهار(ع) یا روزهای عزاداری باشد؛ این آب نما با پخش موسیقی و حرکات موزون آب، تصاویر دوران دفاع مقدس را به نمایش می‌گذارد.مجسمه مادر در حال هنگام بدرقه فرزندان به جبهه، مجسمه آزادی و سایر تصویرسازی‌های منحصر به فرد بر زیبایی این مرکز فرهنگی، گردشگری افزوده است.محوطه داخلی موزه نیز شامل 24 غرفه است که در 4 تالار تقسیم شده و برای ورود به این بخش باید ابتدا به شهید گمنام آرمیده در ورودی تالار ادای احترام کرد.این فضا 5 هزار مترمربع وسعت دارد که نزدیک به 2 هزار متر آن به آمفی تئاتر، ساختمان اداری و بقعه مطهر شهید گمنام اختصاص دارد.
در 3 هزار مترمربع نیز غرفه‌ها ایجاد شده که عملکرد یگان‌های مختلف نظامی و نهادهای مرتبط در دوران دفاع مقدس را با استفاده از ابزار و وسایل جنگی و تندیس به معرض دید علاقه‌مندان می‌گذارد.نصب تصاویر شهدا بر دیوار غرفه و نمایش دستنوشته‌ها و وسایل شخصی شهدا مانند پلاک، قرآن و لباس رزم نیز زینت‌بخش فضای داخلی موزه است.دو بخش باقی‌مانده موزه نیز شامل بوستان 2 هزار و 500 هکتاری دربرگیرنده المان‌ها و ماشین‌های جنگی به غنیمت گرفته شده از دشمن، تندیس فرماندهان و رزمندگان، جنگ نابرابر(تن در مقابل تانک) و سراسر نما(پانوراما) می‌شود.
این سراسرنما یک هزار مترمربع مساحت داشته و شامل استوانه‌ای به ابعاد 42 در 27 متر و 3 طبقه می‌شود و قرار است صحنه‌های مختلف نبرد دوران دفاع مقدس در آن طراحی شود.پس از شهادت سردار سرلشکر حسین همدانی در سوریه نیز به پاس سال‌ها مجاهدت این قهرمان ملی برای دفاع از وطن و تلاش جدی برای ساخت نخستین موزه دفاع مقدس کشور در بعد وسیع و بخش‌های متنوع، بخش جدیدی به باغ موزه دفاع مقدس همدان اضافه شد.در این غرفه ویژه، مدارک، اسناد و وسایل شخصی سرلشکر همدانی و وصیتنامه این قهرمان ملی به نمایش گذاشته شده و تندیس وی نیز در محوطه بیرونی موزه جای گرفته است.
ثبت حماسه‌های جاوید با نگارش آثار ماندگار
نگارش کتاب از دیگر کارهای مهمی است که برای ثبت وقایع دوران جنگ تحمیلی و خاطرات آن روزها می‌توان انجام داد و همدان در این زمینه هم کارهای خوبی انجام داده است.
کتاب‌هایی که برخی‌هایش مورد تحسین رهبر معظم انقلاب قرار گرفت و بر آنها تقریظ نوشتند: دختر شینا، وقتی مهتاب گم شد، آب هرگز نمی‌میرد و گلستان یازدهم.
نظر شما