رسانه  همیشه  ابزاری مناسبی  برای روشنگری افکار عمومی بوده است و  رسانه‌های جمعی بـه دلیـل تخصـص و ابزارهـایی کـه دراختیـار دارند، می توانند نقش مهمی در شفاف سازی اخبار و کنترل فساد داشته باشند. در همین ارتباط "حمید ضیایی پرور"  روز یکشنبه در گفتگو با خبرنگار گروه پژوهش ایرنا اظهار داشت: رسانه ها در تمام دنیا پس از ارکان سه گانه احزاب، قانون اساسی و نظام پارلمانی به عنوان رکن چهارم دموکراسی شناخته می شوند. وی گفت: نقش رسانه در نظام های دموکراتیک، نظارت بر قدرت است که این امر به معنای تمامی دستگاه های حاکمیتی اعم از قوای مجریه، قضاییه و مقننه است؛ بر همین اساس نیز رسانه ها را در نظام های دموکراتیک به عنوان ناظر برقدرت تعریف کرده اند.

نقش رسانه ها در مبارزه با  مفسدین

این استاد علوم ارتباطات با تاکید بر نقش موثر رسانه ها در راستای مبارزه با اختلاسگران و مفسدین افزود: رسانه ها می توانند با نظارت و تذکر کمک ارزشمندی برای افشای کج کاری ها،  ضعف، سوء استفاده، انحراف، کج رفتاری های اجتماعی، اقتصادی، مالی و بانکی و راهبردی مدیران و مسوولان داشته باشند.

وی با اشاره به نقش افشاگری رسانه ها برای مردم و  افکار عمومی ادامه داد: در تمام نظام های دموکراتیک رسانه ها سمت مردم هستند و در واقع سخنگو ، زبان ، چشم و گوش مردم بشمار می روند و بر اساس همین ویژگی های تعریف شده  وقتی یک روزنامه، خبرگزاری ، شبکه رادیویی ، تلویزیونی و اینترنتی در کشورهای پیشرفته خطاب به رییس جمهوری از مشکلات و مفاسد وزیر دولتش خبر دهد؛ فرد در اسرع وقت استعفا می دهد چرا که  می داند وقتی رسانه ای افشاگری می کند یعنی تمامی افکار عمومی را تحت تاثیر قرار داده است.

معاون سابق مرکز فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: رسانه ها در اصل ناظر قدرت و زبان مردم بوده و در مقابل اشتباهات بالاترین مقامات کشور نیز ایستادگی می کنند که نمونه بارز اخیرش عملکرد شبکه های اجتماعی همچون توئیتر و فیسبوک و اینستاگرام است که اکانت (کاربری) ترامپ رییس جمهوری وقت آمریکا را مسدود کردند؛ چرا که منافع ملی برای آنها مهمتر از شخص رییس جمهوری آن کشور است.

وی با بیان اینکه منافع ملی برای این شبکه های اجتماعی مهمتر از شخص رییس جمهوری بود؛ تصریح کرد: رسانه ها، مطبوعات و شبکه های اجتماعی در آمریکا مسایلی را مد نظر قرار می دهند که بسیار فراتر از منافع هیات حاکمه آن کشور است.

نویسنده کتاب‌ روزنامه نگاری سایبری با تاکید بر اینکه رسانه های آمریکایی مسوولان کشورشان را مساوی و یا برابر با نظام سیاسی کشورشان نمی پندارند؛  خاطرنشان کرد: آنان حافظ نظام سیاسی شان هستند و اگر انحرافی در بالاترین مقام سیاسی را ببینند؛ مستقیما و بدون واهمه تذکر می دهند.

وی اظهار داشت: این روند همان مولفه ای است که در نظام های پیشرفته و دموکراتیک دنیا تعریف شده است؛  اما در کشورهایی که پیشرفته نیستند یا درجاتی از دموکراسی در آنجا اجرا می شود؛ ضعف مطبوعات به همات ترتیب بیشتر است.

نظارت قدرت بر رسانه ها

ضیایی پرور افزود: در ایران قدرت است که رسانه ها را نظارت می کند به گونه ای که اساسا نظام مجوز دهی به پایگاه های خبری، سایت ها، روزنامه ها بر عهده دولت است و اخیرا هم طرحی با عنوان صیانت مطرح شده  که می خواهنداین روند را به کل فضای مجازی تسری دهند.

وی با اشاره بر اینکه دولت بر رسانه ها،  شبکه های اجتماعی، مطبوعات، خبرگزاری ها،  رادیو  و تلویزیون نظارت کرده و به آنان مجوز می دهد، یادآور شد: دولت صلاحیت نیروهای خبری را تعیین کند که چه کسانی مجاز به روزنامه نگاری و چه افرادی نیستند و این امر کاملا برعکس آن چیزی است که در نظام های پیشرفته دنیا اجرا می شود.

 مدیرکل اسبق مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها ادامه داد: به عبارت دیگر به جای اینکه رسانه ها ناظر بر قدرت باشد، دولت ناظر بر رسانه ها شده است و همین که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از ابتدا تا کنون ۱۲ هزار مجوز برای انتشار رسانه ها اعم از روزنامه، هفته نامه، سالنامه، خبرگزاری و غیره صادر کرده نشان دهنده همین امر است.

نویسنده کتاب جنگ نرم گفت: همچنین در ایران سوای قوانین مطبوعات قانون های متفرقه نیز داریم که به طور مثال بحث تشویش اذهان عمومی و توهین به مقامات در قانون مجازات اسلامی است و این در حالی است که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته شاهد چنین موارد قانونی نیستیم.

وی افزود: صداوسیما  انتقاد دیگری است که در مورد رسانه های کشور بدان پرداخته می شود چرا که از  چند کشور معدود در جهان هستیم که رادیو و تلویزیون های موجود شان فقط در اختیار دولت است ؛ حتی در کشورهای روسیه، چین، ترکیه، افغانستان، عراق و غیره نیز بخش خصوصی رادیو و تلویزیون دارد.

چرا مردم به رصد رسانه های خارجی تمایل دارند؟

ضیایی پرور با بیان اینکه مسیر فعالیت رسانه ای و ژورنالیسمی را در ایران برعکس رفته ایم، اظهار داشت: رسانه های کشور خالی از مولفه های انتقادی و بعد نظارتی بر قدرت و حاکمیت شده اند و به همین دلیل مرجعیت رسانه ای به خارج از کشور رفته است و انبوهی از شبکه های رادیو و تلویزیونی و خبرگزاری های معاند توانسته اند بر اساس آمارهای ارایه شده حدود ۶۰ درصد ایرانیان را هدف قرار دهند.

نویسنده کتاب شبکه‌های اجتماعی مجازی فرصت‌ها و تهدیدها گفت: خبرگزاری های عربی و آمریکایی و غیره با راه اندازی نسخه های فارسی توانسته اند مخاطبان زیادی را جذب کنند چرا که رسانه های داخلی منفعل بوده و دولت دایره فعالیت آنان را بسیار محدود کرده است.

وی افزود: متاسفانه این محدودیت ها سبب شده تا مردم برای کسب  اخبار و وقایعی که در کشور روی میدهد، سراغ رسانه های داخلی نروند چرا که به سبب کنترل  و نظارت تمامی محتوای آنان یا در مورد کرونا است و یا اضمحلال غرب و هیچ خبری از اعتراض های به حق مردم خوزستان و یا مشکلات شهروندان و کسب و کارهایشان دیده نمی شود.

استاد دانشگاه و پژوهشگر رسانه و فضای مجازی خاطرنشان کرد: وظیفه ها و ماموریت اصلی رسانه ها، نظارت بر قدرت است، ولی متاسفانه در اغلب رسانه های کشور چنین چیزی به سلبب محافظه کاری مشاهده نمی شود و و دایره خط قرمز فرضی آنان آنچنان  کوچک استد که حتی جرات انتقاد و افشاگری به مقامات رده پنجم کشور را هم ندارند.

ضیایی پرور با تاکید بر اینکه چنین فضای رسانه ای قطعا به نفع کشور نبوده و سبب رسیدن رسانه های معاند نظام به اهدافشان می شود، گفت: کاکرد رسانه های ایران برخلاف جهتی است که در دنیا وجود دارد و اصلی ترین مساله آن نیز خالی بودن آنان از نقد است.