به گزارش جهان صنعت نیوز: اغلب کارشناسان بر این نکته تاکید داشتند که اقتصاد ایران دیگر فرصت آزمون و خطا ندارد و باید از این فرصت باقیمانده برای جراحی اقتصاد و حل مشکلات بهره گیرد. کلیدواژه حاضران در برخورد با بحث، تکیه بر عبارت ابرچالش بود. بسیاری از کارشناسان تاکید داشتند که چالش‌ها در اقتصاد ایران به ابرچالش تبدیل شده و ضرورت دارد دولت سیزدهم اقدام عاجلی برای مقابله با این بحران‌ها بیندیشد.
بهترین نوبلیست‌های اقتصادی هم در اقتصاد بسته نمی‌توانند کار کنند
یک کارشناس اقتصادی با بیان اینکه اقتصاد ایران به شدت از بسته بودن رنج می‌برد، گفت: شما اگر بهترین نوبلیست‌های اقتصادی را در اقتصاد بسته به عنوان مشاور دعوت کنید، نمی‌توانند کاری بکنند.
مهدی پازوکی درباره اینکه ایده‌های اقتصادی دولت رییسی وامدار کدام تفکر اقتصادی است، اظهار داشت: در ایران به دلیل فقدان احزاب قوی، برنامه‌ای که از یک مشرب فکری تغذیه شده، وجود ندارد. ما اگر براساس مبانی علم اقتصاد با معضلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور برخورد کنیم، به طور قطع موفق خواهیم بود. وقتی ما اقتصاد را می‌خواهیم دستوری اداره کنیم، این خلاف اصول علم اقتصاد است و به طور قطع جامعه آسیب می‌بیند.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه دولت‌ها باید براساس مبانی اصول علم اقتصاد حرکت کنند، تصریح کرد: در مقابل افرادی که مشکل دارند، وظیفه دولت است که از طریق طراحی سیستم تامین‌اجتماعی، به افرادی که توانایی لازم ندارد، کمک کند. ما اگر رقابت و شفافیت را در اقتصاد از بین ببریم و انحصار به وجود آوریم، به طور قطع فضای کسب‌وکار چه برای تولیدکنندگان و چه برای مصرف‌کنندگان دچار مشکل می‌شود.
وی متذکر شد: اگر گزارش‌های تاریخ شفاهی اقتصاد ایران را بخوانیم، می‌بینیم مشکلی که ۴۰ سال قبل اقتصاد ایران داشته، امروز هم با آن مواجه است. این نشان می‌دهد اگر با مشکلات برخورد علمی نکنیم، معضلات پابرجا خواهد بود. در مقابل طرز تفکری که امروز اعتقاد دارد که باید اینترنت را محدود کرد، باید گفت مشکل امروز ما اینترنت است؟ اثر محدودیت در اینترنت را در بازار خواهیم دید.
وی با بیان اینکه اگر اقتصاد بسته باشد، به طور قطع روی بازار ارز و تورم و زندگی توده‌های مردم اثر می‌گذارد، گفت: مشکلی که امروز اقتصاد ایران دچار است، جهالت اقتصادی است.
پازوکی با بیان اینکه من مشکل جامعه ایران را عوام‌زدگی می‌دانم، افزود: عدالت اجتماعی یکی از آرمان‌های انقلاب ۵۷ بوده است، ولی تعاونی‌ها در کشور ما دکانی برای سوءاستفاده شده است. ما به اندازه تعاونی‌ها پرونده در دادگستری داریم. تعاونی نه‌تنها توزیع درآمد را عادلانه نکرده، بلکه توزیع رانت در اقتصاد ایران کردند.
وی تصریح کرد: بودجه ۱۴۰۰ را که نگاه کنید، در ردیف به ردیف بودجه می‌توانید ببینید که مجلس انقلابی چگونه منابع را تلف کرده است. یعنی در بودجه سال ۱۴۰۰ مخارج به شدت افزایش یافته است. من از آقای رییسی استدعا دارم که اصلاحیه بودجه را به مجلس ببرد.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه بودجه امسال به طور قطع کسری فزاینده خواهد داشت، عنوان کرد: در حال حاضر ما صدها پروژه نیمه‌کاره داریم، اما نمایندگان پروژه‌های جدید را در بودجه امسال گنجانده‌اند. سال گذشته ۸۸ هزار میلیارد تومان بودجه عمرانی کل کشور بوده، اما این بودجه امسال به ۱۷۶ هزار میلیارد تومان تبدیل کردند. این در شرایطی است که درآمدها تحقق‌ناپذیر است.
پازوکی با بیان اینکه در بودجه امسال قرار است ۳۴۹ هزار میلیارد تومان نفت بفروشیم، گفت: ببینید در چهار ماهه اول سال درآمد نفت چقدر تحقق پیدا کرده است. وی تاکید کرد: بر همین اساس، من پیشگو نیستم، ولی معتقدم با دیدگاه سنتی نمی‌شود اقتصاد را اداره کرد.
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: در شرایط فعلی مهم‌ترین هدف مخالفان ایران، نگه داشتن کشور در فقر و انزوای بین‌المللی است و از سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران جلوگیری کنند.
این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: در حال حاضر تنها چهار درصد از سرمایه‌گذاری‌ها در جهان در حوزه نفت و گاز است و بخش عمده سرمایه‌گذاری‌ها در صنایع آی‌تی و… است اما به دلیل دیدگاه محدودکننده فاصله ما با جهان بسیار بیشتر شده است. اگر تیم آقای رییسی تفکری براساس مبانی اقتصاد و اصل اقتصاد بازار نداشته باشد، بدون تردید به سمت توزیع رانت می‌رویم و این تبعات بسیار منفی را برای ساختار اقتصادی و اجتماعی ایران دارد.
عصر نفت رو به پایان است
یک کارشناس اقتصادی گفت: عدم اجماع نخبگان اقتصادی و سیاسی بر سر مسائل کلیدی اقتصاد ایران موجب شده که اصلاحات ساختاری و نهادی به تعویق بیفتد.
وحید شقاقی‌شهری درباره اینکه ایده‌های اقتصادی دولت رییسی وامدار کدام تفکر اقتصادی است، اظهار داشت: واقعیت این است که اقتصاد ایران مشکلات ساختاری و نهادی بسیار عمیقی دارد. اقتصاد ایران چالش‌ها و ابرچالش‌های زیادی دارد که انباشته شده و شاید بیش از ۵۰ سال این بیماری‌ها بوده و به تدریج هم بر تعداد بیماری‌های اقتصاد ایران افزوده شده و هم بیماری‌های نوظهوری در اقتصاد ایران ایجاد شده است.
وی افزود: مساله اصلی این است که متاسفانه تاکنون هیچ‌گونه تصویر روشنی از بیماری‌های اقتصاد ایران یا چالش‌ها و ابرچالش‌ها نداریم. متاسفانه دهه ۹۰ هم بر شدت این بیماری‌ها افزوده شد.
این کارشناس اقتصادی عنوان کرد: یکی از پدیده‌هایی هم که متاسفانه در اقتصاد ایران رخ داد، این بود که در سه سال گذشته برای اولین بار از زمان ثبت حساب‌های ملی در سال ۱۳۳۸ تاکنون، استهلاک سرمایه از تشکیل سرمایه پیشی گرفت. به عبارتی، ما شاهد ظهور و تشدید روند فرسودگی اقتصاد ایران هستیم. یعنی زیرساخت‌های کشور از سه سال گذشته شروع به فرسوده شدن کرده و سرمایه‌گذاری پاسخگوی استهلاک نیست.
شقاقی‌شهری متذکر شد: یکی از مسائل امروز ما این است که ما درگیر چالش‌ها و ابرچالش‌های انباشته‌شده از یک سو هستیم و از سوی دیگر، اجماع نخبگان اقتصادی و سیاسی بر سر مسائل اقتصادی ایران وجود نداشته و ندارد.
وی گفت: همین موضوع عدم اجماع نخبگان اقتصادی و سیاسی بر سر مسائل کلیدی اقتصاد ایران موجب شده که اصلاحات ساختاری و نهادی به تعویق بیفتد. یعنی هیچ دولتی در اقتصاد ایران به بحث اصلاحات ساختاری و نهادی ورود نکرده است و با مسکن نفت، سعی کردیم ابرچالش‌ها و چالش‌های اقتصاد ایران را نگه داریم و یا متوقف کنیم و یا درد آن را کاهش دهیم.
این کارشناس اقتصادی افزود: احتمالا در پایان این دهه امکان صادرات نفت برای کشورهای نفتی وجود نخواهد داشت. یعنی در آغاز دهه ۲۰۳۰ میلادی دیگر کشورها قادر به صادرات نفت نخواهند بود؛ آن هم به دلیل تکنولوژی‌های جایگزین.
شقاقی‌شهری با اشاره به چالش‌هایی همچون فضای نامساعد کسب‌وکار، افزایش بدهی‌های دولت و کسری‌های بودجه، تنزل سرمایه اجتماعی، فساد اقتصادی، تشدید کسری‌های تجاری غیرنفتی، گسترش شکاف طبقاتی، نظام معیوب یارانه‌ای و بیماری‌های واگیردار، تصریح کرد: هیچ‌کدام از دولت‌ها توان ندارند یا حاضر به پذیرش اصلاحات ساختاری و نهادی نشدند. سوال اصلی امروز این است که آیا دولت آینده حاضر به پذیرش اصلاحات ساختاری و نهادی خواهد شد یا خیر.
این کارشناس اقتصادی متذکر شد: در اقتصاد ایران از چهار جریان نام برده شده؛ اقتصاد آزاد، نهادگرایی، اقتصاد دولتی و اقتصاد اسلامی. ولی مساله مهم این است که هیچ‌کدام از دولت‌های ما، یک تفکر واحد را نتوانستند دنبال کنند. در دولت‌های گذشته از جریانات مختلف نام برده شدند، اما عملا یک جریان واحد را در هیچ دولتی شاهد نبودیم. من احساس می‌کنم در دولت آینده هم همین اتفاق بیفتد.
شقاقی‌شهری عنوان کرد: احساس می‌کنم دولت آینده فارغ از بحث تفکر، درگیر بیماری‌هایی خواهد بود که مداوم و مکرر اثرات خود را نشان خواهند داد؛ مثل آب، محیط‌زیست، ناترازی صندوق‌های بازنشستگی، ناترازی سیستم بانکی، تنگنای مالی، کسری بودجه و… به این ترتیب، دولت مجبور خواهد شد در شرایط روزمرگی به دنبال مسکنی برای پوشش این مسائل بگردد و فرصتی برای حل مشکلات ندارد.
وی در ادامه با بیان اینکه در دهه ۱۴۰۰ دیگر با مسکن نفت امکان اداره اقتصاد وجود ندارد، گفت: گروهی که معتقدند اگر تحریم‌ها برداشته شود، شاید بتوانیم بخشی از مشکلات را حل کنیم، اما من معتقدم اگر ۴۰، ۵۰ میلیارد دلار نفت هم بفروشیم، در سال‌های آینده با همین پول به زحمت می‌توانیم حقوق بازنشستگان را بپردازیم و کسری صندوق‌های بازنشستگی را پوشش دهیم.
شقاقی‌شهری افزود: به نظر من مسائل به حدی حاد شده که هر کدام می‌تواند برای هر روز دولت تبدیل به تنش و بحران شود. نگرانی من این است که در این چهار سال روزانه شاهد تنش‌هایی برای مسائل مختلف اقتصادی و اجتماعی باشیم و توان دولت برای اصلاحات ساختاری از بین رود و صرفا صرف روزمرگی‌ها و کنترل مسائل خاصی برای مسائل اقتصادی شود. ما امروز محتاج نگاه عقلانی هستیم و حلقه مفقوده تمام مسائل در بحث عقلانیت است.
تیم اقتصادی دولت سیزدهم یکپارچه نیست
عضو شورای سردبیری خبرآنلاین گفت با اشاره به اینکه تیم اقتصادی دولت سیزدهم یکپارچه و قائل به یک نظام فکری اقتصادی نیست گفت: دولت آینده بار بسیار سنگینی از وعده‌های قابل‌توجه آقای رییسی را بر دوش دارد که برای محقق شدن این وعده‌ها راهی جز اینکه به یک نظام اقتصادی یا یک اقتصاد نظام‌مند متکی باشد، ندارد.
محمد مهاجری افزود: تیمی که در حال حاضر برای کابینه اقتصادی دولت گمانه‌زنی می‌شود، به نظر یک ائتلاف و یا تلفیق از تفکرات گوناگون اقتصادی است. بعضی از این افراد صرفا تکنوکرات هستند، برخی کمتر سابقه کار اجرایی دارند، بعضی از این افراد اصلا قائل به حرف‌هایی که ما در این برنامه مطرح می‌کنیم نیستند که باید یکپارچه قائل به یک نظام فکری اقتصادی باشند.
او خاطرنشان کرد: پرسشی که مطرح است این است که اگر دولت آینده نهادگرایی را پیشه کند یا به سمت اقتصاد بازار برود آیا خواهد توانست به یک مدل اقتصادی در وضعیت کنونی اقتصاد ایران برسد؟ به‌موازات این پرسش موضوع مورد سوال مهم دیگر این است که اقتصاد سیاسی در دولت سیزدهم چه سرنوشتی خواهد یافت و موضوع تحریم‌ها چگونه حل خواهد شد؟
فضای اقتصادی ایران بسته‌تر می‌شود
نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران با اشاره به اینکه افراد مطرح برای کابینه اقتصادی دولت سیزدهم به اقتصاد دستوری و برنامه‌ریزی‌شده اعتقاد تام دارند، گفت: افراد مطرح برای کابینه اقتصادی دولت آقای رییسی جهت‌گیری‌های ضدبین‌المللی و ضداقتصاد جهانی دارند.
حسین سلاح‌ورزی گفت: معتقدم این پرسش که دولت آقای رییسی گرایش به کدام تفکر یا مکتب اقتصادی دارد را کسی نتواند به‌صورت مشخص پاسخ دهد. حتی شخص رییس‌جمهور دولت سیزدهم هم به نظر نمی‌تواند جوابی برای این سوال داشته باشد.
او افزود: واقعیت این است که ما در بحث حکمرانی اقتصادی این‌قدر درگیر بدیهیات و موضوعات اولیه هستیم که اصلا پاسخ به این سوال خیلی درجه اهمیت بالایی ندارد.
این فعال اقتصادی خاطرنشان کرد: اساسا در حال حاضر میان مدیران اقتصادی مطرح کشور و حتی در میان کابینه اقتصادی مطرح آقای رییسی جراحان حاذقی را نداریم که بیایند و بر سر اینکه نیم میلی‌متر کمتر یا بیشتر بافت ناسالم اقتصاد ایران را ببرند باهم بحث‌وجدل کنند. شرایط اقتصاد ایران به‌گونه‌ای است که انگار یک پرستار بیمار دیابتی تابه‌حال روزی پنج وعده به بیمار خود نان خامه‌ای می‌داده‌اند.
سلاح‌ورزی خاطرنشان کرد: در چنین شرایطی معتقدم بحث بر سر اینکه مکتب و تفکر اقتصادی دولت در ایران چگونه است، با این جامعه آکادمیک اقتصادی که کوچک، کم‌عمق و کوچک است، بحث ناموجهی است. من ترجیح می‌دهم پرسش را این‌گونه مطرح کنم که آیا آقای رییسی در اداره اقتصاد کشور از اساس به عقل سلیم و مسلمات علمی گردن خواهد نهاد یا خیر؟
نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران گفت: اگر خود بخواهم پاسخ این پرسش را بدهم در ظاهر به نظر می‌رسد آقای رییسی یک‌طور حق‌شنوی و سلامت نفس را در رفتارشان دارند که یک مقداری امیدوارکننده است ازاین‌جهت که ایشان موضوعات و نظرات کارشناسانه را بشنوند و به آنها گردن نهند.
سلاح‌ورزی افزود: اما در مقابل وقتی سابقه مدیریت و حکمرانی در کشور را مرور می‌کنیم و شرایط سخت فعلی اقتصادی کشور را در نظر می‌گیریم و در برابر آن اطرافیان رییس‌جمهور دولت سیزدهم و افرادی که برای کابینه اقتصادی ایشان مطرح هستند را می‌بینیم، معتقدم سخت می‌شود باور کرد یا امید داشت آقای رییسی قادر باشند یک اراده سیاسی کافی را فراهم کنند که به‌حکم عقل سلیم در هدایت نظام اقتصادی کشور گردن بگذارند.
او گفت: نه‌تنها در رابطه با دولت آقای رییسی بلکه درمجموع حکمرانی کشور در طول بیش از چهار دهه گذشته به‌خصوص با توجه به اینکه روزبهروز فشار بر اقتصاد ایران افزایش یافته و محدودیت منابع روزبهروز بیشتر شده، می‌توان گفت کمابیش در حوالی عقلانیت اقتصادی و آزادسازی اقتصادی شنیده شده است اما آن‌طور که باید این صداها اساس موثر نبوده‌اند. در دولت آقای رییسی هم با توجه به کسانی که برای حکمرانی اقتصادی کشور مدنظر هستند می‌بینیم که عمده این افراد در اقتصاد تفکری نه‌فقط سوسیالیستی بلکه رسما کمونیستی دارند.
این فعال اقتصادی خاطرنشان کرد: افراد مطرح برای کابینه اقتصادی دولت آینده به اقتصاد دستوری و برنامه‌ریزی‌شده اعتقاد تام و تمام دارند. همچنین این افراد جهت‌گیری‌های ضدبین‌المللی و ضداقتصاد جهانی دارند. بر این اساس به گمان من در دولت آتی ما بیشتر به سمت اقتصاد بسته خواهیم رفت و اگر به‌صراحت بخواهم بگویم، آزادسازی اقتصادی و بازگشت به عقلانیت اقتصادی لباسی نیست که به تن دولت سیزدهم و حاکمیت اقتصادی کشور پوشیدنی باشد.
کابینه اقتصادی دولت سیزدهم، مجمع‌الجزایری بدون فرمانده
سید‌محمدصادق الحسینی، کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه دولت سیزدهم در حوزه اقتصاد یک مجمع‌الجزایر از افراد است گفت: رییس‌جمهور کمتر از یک سال با تعمیق بحران اقتصادی مجبور به تغییر در کابینه اقتصادی خواهد شد.
وی افزود: در کشورهای توسعه‌یافته دنیا هر دولتی که بر سرکار می‌آید و حتی پیش از بر سرکار آمدن، فراتر از تفکرات اقتصادی مشخص است که در اقتصاد چه برنامه‌ای دارد. دولت‌ها در این کشورها مشخص است که برای نرخ بهره، برای کسری بودجه چه برنامه‌هایی دارد، طرفدار افزایش میزان دخالت دولت در حوزه‌هایی چون آموزش و بهداشت است یا موافق کاهش این دخالت‌هاست. این موارد و بسیاری موارد در این دولت‌ها مشخص است چه سرانجامی دارند. اما در کشور ما و در دیگر کشورهایی که نظام‌هایی با ساختار نهادی ضعیف دارند و توسعه‌یافته محسوب نمی‌شوند این‌گونه نیست.
این کارشناس اقتصادی افزود: در موضوع اطرافیان رییس دولت سیزدهم می‌توان گفت که ایشان یکی از متنوع‌ترین اطرافیان را در موضوع اقتصاد دارد. اطراف ایشان در حوزه اقتصاد از آقای پرویز داوودی و صمصامی که نهایت طیف چپ اقتصاد محسوب می‌شوند، هستند تا آقای علی طیب‌نیا که یک نهادگرای اقتصاد آزادی محسوب می‌شود. از آقای عبدالمالکی که چندان مشخص نیست کجای طیف اندیشه اقتصادی قرار دارد، اطراف ایشان هست تا آقای محمدرضا فرزین که او نیز طرفدار اقتصاد آزاد است که فهم نهادی از اقتصاد ایران دارد. در این میان کسان دیگری همچون آقایان فرهاد رهبر، طالبی، راعی، و دیگرانی هم هستند که هیچ مشرب فکری مشخصی ندارند و چندان در فضای شفافی نبوده‌اند که بشود گفت چگونه می‌اندیشند. این موضوع گستردگی اطرافیان آقای رییسی در حوزه اقتصاد مشخص نمی‌کند که خود ایشان و دولتشان در اقتصاد پی چه چیز هستند.
صادق‌الحسینی گفت: تا این لحظه حتی به نظر می‌رسد خود آقای رییسی هم در موضوع اقتصاد هنوز به تصمیم قطعی نرسیده است که به کدام‌یک از این افراد و طیف‌های فکری آنها کار را واگذار کنند. وی با اشاره به اینکه دهه اول ۱۴۰۰ تنها فرصت ایران برای ورود به امر اصلاحات اقتصادی است، اضافه کرد: در غیر این صورت کشور به سرعت وارد مرحله یونانیزه شدن و ونزوئلایی شدن خواهد شد.
دیگر فرصت آزمون و خطا نداریم
محمدرضا جهان‌بیگلری، کارشناس اقتصادی، گفت: دوستانی می‌گویند که ایران در حال ونزوئلایی شدن است اما به نظر من اقتصاد ایران از اقتصاد ونزوئلا نیز عبور کرده است.
محمدرضا جهان‌بیگلری، کارشناس اقتصادی، گفت: اقتصاد یک علم است و تفکر نیست؛ به این معنا که شما با یک تفکر عمومی و یا تفکر افراد خاص نمی‌توانید اقتصاد یک کشور را اداره کنید و همچنین نمی‌توانید به طور دستوری اقتصاد یک کشور را اداره کنید. به این معنا که نمی‌شود دستور دهید صادرات کشور افزایش پیدا کند و سپس این امر به وقوع بپیوندد بلکه افزایش صادرات کشور براساس معیارهایی نظیر سرمایه‌گذاری محقق خواهد شد؛ در نتیجه اقتصاد را نمی‌شود دستوری و یا تفکری اداره کرد.
وی در ادامه افزود: در چندین دولت گذشته شاهد بودیم که اقتصاد کشور بر اساس تفکر شخصی و گروهی اداره شده است به این معنا که دولت‌ها نیامدند اقتصاد را با علم و ارائه راهکارهای علمی پیش ببرند و صرفا براساس نظریه‌ها این اقتصاد اداره شده است که چنین مشکلاتی را به بار آورده است.
وی در ادامه افزود: اخیرا نیز در دیدار آقای رییسی با نخبگان اقتصادی به ندرت شاهد حضور اقتصاددانان در آنجا بودیم و بیشتر مدیران دولتی در آن نشست حضور داشتند؛ مدیران اقتصادی که سال‌ها در بحث‌های سیاسی و مسندهاب سیاسی این کشور حضور داشتند و حال تنها موقعیت‌های آنها تغییر خواهد کرد و حال این افراد دوباره به بیان تفکراتی می‌پردازند که کشور سی سال است با آنها اداره می‌شود. ما در این جلسه شاهد بودیم که همه اعضا از کسری بودجه سخن به میان می‌آورند اما هیچ یک از آنها راه حلی برای حل این مشکل ارائه نکرد و تنها برای اخذ پستی موضوع کسری بودجه را مطرح کرد.
وی در ادامه افزود: آقای رییسی نیز اگر بخواهد با این تیم پیش برود به مشکل بر خواهد خورد و اقتصاد کشور در سراشیبی خواهد افتاد؛ اقتصاد کشور ما در حال حاضر در مسائل ارزی، کسری بودجه، مسائل پولی و در ترازهای مالی مشکل دارد و قدرت خرید مردم از سال ۹۰ تا ۹۹ تقسیم بر ۳ شده است؛ به این معنا که قدرت خرید مردم طی این سال‌ها به شدت پایین آمده است و براساس گزارش‌های مرکز آمار ایران هر هزارتومان در سال ۶۸ نزدیک به دو میلیون و ۶۴۸ هزار تومان شده است به این معنا که ما نه‌تنها در این سال‌ها پیشرفتی نکرده‌ایم بلکه پسرفت نیز داشته‌ایم.
بیگلری در ادامه افزود: عمده کارشناسان بر این باوردند که آقای رییسی در اداره کشور باید از یک تیم اقتصادی بهره ببرند؛ در کشور ما همواره در لحظه برای اقتصاد تصمیم گرفته شده است و ما شاهد بودیم که نظرات شخصی و تفکرات شخصی و گروهی در اقتصاد لحاظ شده است و به عنوان ابزار دست سیاست استفاده شده است و بررسی‌های علمی برای اهداف اقتصادی صورت نگرفته است.
وی در ادامه افزود: هیچ کدام از اقتصاددانان نمی‌خواهند در بستر حکومت صاحب پستی شوند بلکه فقط اجازه دهند اقتصاددانان برنامه‌های خود را ارائه کنند؛ یک ستاد اقتصادی در نهاد ریاست‌جمهوری باید شکل گیرد که به ارائه نظریه بپردازد و در این صورت است که دولت می‌تواند در مسیر درست اقتصاد حرکت کند و در غیر این صورت مشکلات اقتصادی را به شکل شدیدتری شاهد خواهیم بود.
دولت‌ها در ایران هیچ نسبتی با لیبرالیسم ندارند
کارشناس مسائل اقتصادی گفت: به نظر بنده این موضوع که ایده اقتصادی دولت وامدار کدام تفکر اقتصادی باشد حائز اهمیت نیست بلکه آنچه حائز اهمیت است این است که ایده‌های اقتصادی نظام وامدار کدام تفکر اقتصادی باشد.
غلامرضا سلامی، کارشناس مسائل اقتصادی، اظهار کرد: به نظر بنده هر یک از اقتصاددانان بزرگ دنیا که تفکر اقتصادی آزاد دارند نیز اگر در کابینه اقتصادی آقای رییسی عضو شوند و سازمان برنامه و وزارت اقتصاد و وزارت صنعت و بانک مرکزی را عهده‌دار شوند تا زمانی که تفکر اقتصادی که بر نظام و مملکت حاکم است اصلاح نشود وضعیت به همین منوال است؛ ما در ظاهر قضیه به دنبال عدالت هستیم ولی روزبهروز با عدالت فاصله می‌گیریم و در ظاهر به سمت رفاه و وضعیت بهتری برای مردم می‌رویم اما در عمل از آن فاصله می‌گیریم.
این کارشناس اقتصادی در ادامه گفت: دولت‌ها را متهم می‌کنند به اینکه لیبرال هستند در حالی که هیچ تناسبی بین دولت‌های ما و لیبرالیسم وجود نداشته است و اقتصاد ما یک اقتصاد رانتی-نفتی است و بنده به هیچ عنوان نمی‌دانم که چطور چنین اقتصاد توام با فسادی را به مکتب اقتصادی لیبرال نسبت می‌دهند.
سلامی در ادامه گفت: در ابتدا باید روشن شود که قصد نظام چیست و چه ایده‌ای را می‌خواهد تعقیب کند، ایده‌ها از نظر گفتاری زیبا هستند؛ ایده‌هایی از قبیل برقراری عدالت اجتماعی اما عملا هیچ راهکاری برای این ایده‌ها داده نشده است و اگر دولتی نیز بخواهد راهکاری را ارائه دهد آن هم نیازمند اقتصاد رقابتی و اقتصاد آزاد است.
وی در ادامه افزود: یک اقتصاد تنها در تمام دنیا داریم و اینکه اقتصاد را بر اقتصاد سوسیالیسمی، اقتصاد اسلامی و اقتصاد کمونیستی تقسیم کنیم اشتباه است؛ ما در حال حاضر یک اقتصاد داریم و آنها رقابتی است و برخی از دولت‌ها آمدند آن اقتصاد را ایجاد کنند که متاسفانه تفکر اقتصادی حاکم بر نظام که خیلی از آنها تفکرشان واقعا آن نیست بلکه منافعشان در آن است، مانع ایجاد آن شد.
سلامی در ادامه گفت: اگر بهترین آدم‌هایی که بالقوه وجود دارند نیز در تیم آقای رییسی بیایند چیزی را نمی‌توانند حل کنند؛ کابینه آقای رییسی که در حال حاضر طیف وسیعی نیز دارد و از آقای دکتر طیب‌نیا تا آقای داوودی در آنها حضور دارند نیز کاری از پیش نمی‌برند.
وی در ادامه افزود: اکثریت این افراد که نام آنها در کابینه اقتصادی آقای رییسی برده شده است، افرادی هستند که از ابتدای این چهل و چند سال فقط به فکر تقسیم کیک موجود در بین جمعیت بودند و هیچ تلاش و تفکری برای بزرگ‌تر کردن این کیک نداشته‌اند و آنچه جالب است این است که تقسیم این کیک نیز روزبهروز به ضرر قشر کم‌درآمد و متوسط تمام خواهد شد.
سلامی افزود: چند ماه است که مجلس فعلی که در حقیقت از یک درصد اندکی از مردم ایران نمایندگی می‌کند تصمیماتی برای اقتصاد می‌گیرد که وحشتناک است و تمام تلاش‌هایی که می‌شود ضدسرمایه‌گذاری است و افراد را بیشتر به سمت عملیات زودبازده سوق می‌دهد؛ به عنوان مثال بلایی که دارد سر صنعت ساختمان می‌آید و در آینده مشخص می‌کند که سرمایه‌گذاری چقدر کاهش پیدا خواهد کرد؛ مسکنی که موتور مولد اقتصاد ما بوده است.
وی افزود: حالا فرض کنید وزیری که بخواهد روی بخش خصوصی و اقتصاد و آزاد و رقابتی تکیه کند از این مجلس رای اعتماد خواهد گرفت یا خیر؟ این اتفاق در صورتی خواهد افتاد که در کل نظام توافقی صورت گیرد و در چنین وضعیتی آقای رییسی ناچار می‌شود که از تفکر نظام پیروی کند.
۱۲۲ کشور تورم کمتر از سه درصد دارند
میثم هاشم‌خانی کارشناس اقتصادی نیز گفت: برای درک این نکته که چه کسانی در کابینه آقای رییسی حضور دارند، باید اطرافیان وی را رصد کرد. در اطراف ایشان از فردی مانند آقای طیب‌نیا تا آقای فرزین و عبدالملکی و داوودی و صمصامی حضور دارند و دیدگاه دو نفر آخر سوپرکمونیستی است که مشابه آن تنها در دو کشور دیگر یعنی ونزوئلا و کره شمالی یافت می‌شود؛ اینکه ما بگوییم قیمت دلار دولتی باید هزار و ۵۰۰ تومان شود اصلا در سایر کشورهای جهان یافت نمی‌شود و اینکه دلار دو تا سه نرخ همزمان داشته باشد نیز پدیده‌ای است که جهانیان با آن بیگانه‌اند .
این کارشناس اقتصادی در ادامه گفت: در ۱۲۲ کشور دنیا تورم زیر سه درصد است؛ لازم به ذکر است که کشورهایی نظیر عراق، افغانستان و فلسطین اشغالی هم تورم زیر سه درصد را دارند.
هاشم‌خانی در ادامه گفت: این ۱۲۲ کشور توسعه‌یافته و در حال توسعه به این فکر نیفتاده‌اند که تورم را با سرکوب قیمت‌ها دستگیری گران‌فروشان و سلاطین گران‌فروشی و دیگر سلاطین کنترل کنند؛ افرادی مانند آقای داوودی و صمصامی در طیف متعارف اقتصادی در دنیا قرار نمی‌گیرند.
وی گفت: من فکر می‌کنم از آنجا که آقای رییسی خاستگاه حزبی ندارند و اساسا احزاب نیز در ایران گعده‌های دوستانه‌ای هستند که هیچ مانیفست مملکت داری شفافی ندارند و یا مانیفست آنها سرشار از انشانویسی است طبیعتا تیم اقتصادی ایشان نیز افرادی با دیدگاه‌های اقتصادی متفاوت و حتی متضاد خواهد بود و اما باز هم امیدوارم که اینطور نباشد و در حد توان خودم تلاش می‌کنم که اینطور نباشد و طیف افراد معقول‌تر مانند طیب‌نیا، فرزین و رهبر بتوانند قدرت بیشتری داشته باشند و حضور اینها بتواند شریط را بهبود بخشد.
حجم دولت در اقتصاد از ۸۰ درصد عبور کرد
یک کارشناس اقتصادی گفت: حجم دولت در اقتصاد ما از ۸۰ درصد عبور کرده است و بنا به برخی شنیده‌ها، حجم دولت در اقتصاد ما از حجم دولت در اقتصاد شوروی سابق حتی بالاتر رفته و این یک علامت هشدار است.
علی صادقی‌همدانی درباره اینکه ایده‌های اقتصادی دولت رییسی وامدار کدام تفکر اقتصادی است، اظهار داشت: کلیدواژه اصلی این بحث، تفکر اقتصادی است. تئوریسین‌ها و مشاوران تیم اقتصادی دولت آینده را به دو بخش تقسیم می‌کند. بخش اول، افرادی هستند مثل آقای دکتر رهبر و دکتر طیب‌نیا و دکتر داودی، سوابق اجرایی در کشور داشتند و کارنامه اجرایی‌شان مشخص است. بنابراین ارزیابی مشخصی می‌توانیم داشته باشیم که چه نوع تفکر اقتصادی‌ای دارند.
وی افزود: امروز که صحبت می‌کنیم، حجم دولت در اقتصاد ما از ۸۰ درصد عبور کرده است و بنا بر برخی شنیده‌ها، حجم دولت در اقتصاد ما از حجم دولت در اقتصاد شوروی سابق در آستانه فروپاشی حتی تجاوز کرده و این یک علامت هشدار است، یا به نوعی نشان‌دهنده تفکر حاکم بر اقتصاد کشور از منظر مجریان و مدیران دولت‌های قبلی است.
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: اما یک بخشی از تئوریسین‌ها، مشاوران و مدیران اقتصادی دولت آقای رییسی، افرادی هستند که ممکن است با آنها کمتر آشنایی داشته باشیم، اما بنده به دلیل مطالعاتی که داشتم، با تالیفات این افراد سروکار داشتم و مقالات و کارهای تحقیقاتی آنها را مورد مطالعه قرار دادم.
صادقی‌همدانی ادامه داد: به نظر می‌رسد یک ضعف عمده‌ای وجود دارد و آن هم ضعف در حوزه مدل‌سازی و نظریه‌پردازی است. یک ضعفی که مشاوران و تیم آقای رییسی دارند، این است که براساس پشتوانه غنی علمی‌ای که داشتند، نتوانستند آن‌طور که باید و شاید، نظریه‌پردازی در خصوص مسائل روز اقتصاد کنند. برای مثال، تاثیر نرخ ارز بر تورم یا تاثیر اعمال سیاست پولی تحت رژیم‌های مختلف ارزی بر رشد اقتصادی.
وی افزود: به نظر می‌رسد در این حوزه با توجه به اینکه دوستان اقتصاد مرسوم را به رسمیت نمی‌شناسند، در نوعی خلأ فکری به سر می‌برند و این برای اقتصاد ما بسیار خطرناک خواهد بود که اگر بخواهد نوعی سیاستگذاری در اقتصاد ما به این بخش از مشاوران و مدیران اقتصادی تیم آقای رییسی واگذار شود.
برنامه‌های اقتصادی در ایران بلندپروازنه است
حجت‌الله صیدی، کارشناس اقتصادی و مدیرعامل بانک صادرات گفت: تجربه نشان داده است که در این چند سال قبل از اینکه پیرو یک مکتب اقتصادی و تفکر اقتصادی باشیم باید برنامه اقتصادی داشته باشیم.
وی گفت: مهم‌ترین سندی که در خصوص ایده‌های اقتصادی دولت سیزدهم داریم، نقشه راه اقتصادی است که منتشر شده است و آقای دکتر فاطمی‌امین آن را ارائه کرده‌اند و توضیحاتی در مورد آن داده‌اند که در هفت بخش است و هدف‌گذاری‌ها و تعریف‌های خوبی در آن صورت گرفته است اما مهم است که این نقشه توسط برنامه عملیاتی پشتیبانی شود.
این کارشناس اقتصادی در ادامه افزود: ما گاهی برنامه‌ها و نقشه راه‌هایی را تنظیم می‌کنیم اما اکشن‌پلن واقع‌گرایانه و شدنی یا اصلا نداریم یا چیزی تنظیم می‌کنیم که بیشتر آرمانی است. بنابراین نقشه راه بسیار مهم است و این نقشه راه نیز در بخش‌های مالی، خانوارها و شفافیت نکات خوبی دارد اما اگر برنامه عملیاتی پشتیبان آن نباشد بعید است که در این وادی‌ها به موفقیت رسید.
دخالت دولت در بخش کشاورزی و مسکن افزایش می‌یابد
سیدحمید حسینی، کارشناس اقتصادی گفت: به غیر از آقای هاشمی که دیدگاه مشخصی در بخش سیاست و اقتصاد داشت و تلاش کرد که در بحث تعدیل و آزادسازی اقتصادی اقداماتی صورت دهد سایر روسای‌جمهور فاقد دیدگاه اقتصادی مشخصی بودند و حداکثر مطابق برنامه‌های چهار تا پنج‌ساله‌ای که تنظیم می‌شد تلاش می‌کردند تا اقداماتی صورت دهند.
سیدحمید حسینی، کارشناس اقتصادی، گفت: حداقل هر رییس‌جمهور دیگری که روی کار می‌آمد می‌دانست با چه کسی می‌خواهد کار کند اما آقای رییسی حتی نمی‌داند می‌خواهد با چه کسی کار کند و با تکیه بر نظرات… می‌خواهد تیم خود را تشکیل دهد؛ یک روز آدم خوشبین می‌شود و صبح دیگر می‌بینیم در مجلس طرح صیانت از حقوق کاربران تصویب شده و نگرانی بیشتر می‌شود.
حسینی در ادامه افزود: وزیر کشاورزی آقای رییسی که به احتمال زیاد آقای سادات‌نژاد هستند نیز امروز در مجلس تصویب کردند که ستاد تنظیم بازار کشاورزی ایجاد کنیم. مانند کارگروه امنیت و اشخاصی در آن در خصوص بخش کشاورزی کشور اظهار نظر کنند؛ حداقل در دو بخش کشور حضور دولت حداقلی بود که آن مسکن و کشاورزی بود و ظاهرا این دو نیز مورد دخالت دولت قرار خواهند گرفت.
وی در ادامه افزود: بنده گمان می‌کنم که باید صبر کنیم؛ آقای رییسی هم این استعداد را دارد که یک تیم اقتصادی معقول طرفدار اقتصاد رقابتی تشکیل دهد و هم توان این را دارد که یک تیم سهم‌خواه و یا نهادگرا تشکیل دهد و در زمان کنونی قضاوت کردن خیلی سخت است.
حسینی در آخر گفت: در شب گذشته اخباری نظیر ماندگاری آقای شمخانی و عراقچی ما را امیدوار کرد و به نظر می‌رسد دولت به یک جمع‌بندی رسیده است که باید مسائل تعاملات بین‌المللی‌اش را بر طرف کند؛ گفتنی است که اگر این تنش‌های بین‌المللی حل نشود چالش‌های فراوان و عدم تعامل در منطقه کارآمدی ایده‌های اقتصادی را به حداقل خواهد رساند.
∎
نظر شما