به گزارش ایرناپلاس، با بحرانی شدن موضوع آب در استان خوزستان، نگرانی‌هایی در سایر نقاط کشور ایجاد شده و برخی کارشناسان به یکدیگر هشدار می‌دهند که سرنوشت کارون و هورالعظیم می‌تواند برای سایر رودخانه‌ها و تالاب‌های باقی مانده در کشور نیز تکرار شود.

در این میان برخی به مبالغ سنگین مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری در مدیریت منابع آب اشاره می‌کنند و برخی دیگر با اشاره به وام دریافتی ایران در دهه ۱۳۸۰ از بانک جهانی برای مدیریت منابع آب اهواز، معتقدند مساله آب در کشور، نه از جنس تأمین مالی، بلکه از جنس مدیریت و حکمرانی است.

وام دهه ۱۳۸۰ بانک جهانی به ایران، پس از گذشت بیش از یک دهه و در نوروز سال ۱۳۹۸ بر سر زبان‌ها افتاد. زمانی که جای خالی هدایت بارش‌ها و نیز مسیرهای آبی لایروبی نشده، باران بهاری خوزستان را به ویرانگر خانه‌ها، کارخانه‌ها و زمین‌های کشاورزی تبدیل کرده بود.  در این هنگام بود که پرسش‌هایی درباره چگونگی هزینه‌کرد وام تخصیص‌یافته بانک جهانی برای مدیریت منابع آب شنیده می‌شد.

در آن برهه، مجتبی یوسفی نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی با طرح این موضوع گفت: سال ۱۳۸۴ بانک جهانی وام ۱۴۹ میلیون دلاری برای اصلاح و تکمیل آب و فاضلاب شهرهای اهواز اختصاص داد، این در حالی است که در آن زمان به شیراز ۱۲۷ میلیون دلار اختصاص یافت و مشکل فاضلاب شیراز برای همیشه رفع شد.

اکنون بروز بحران کم‌آبی در خوزستان یک‌بار دیگر، موضوع وام بانک جهانی به ایران را بر سر زبان‌ها انداخته است. ایران از سال ۱۹۴۶ / ۱۳۲۴ به عضویت بانک جهانی درآمد و تا پیش از انقلاب اسلامی بارها برای تأمین مالی طرح‌های مختلف که عمدتاً زیرساختی و توسعه‌ای بودند از وام‌های بانک جهانی استفاده کرد.

آخرین وام ایران پیش از انقلاب اسلامی مربوط به پروژه شیلات در سال ۱۹۷۴ / ۱۳۵۳ بوده است. پس از انقلاب اسلامی،  نخستین وام کشورمان از بانک جهانی مربوط به تأمین مالی پروژه بازسازی زلزله منجیل است که در سال ۱۳۶۹ دریافت شد.

در فاصله سال‌های ۱۳۹۱ در مجموع ۱۷ فقره وام از بانک جهانی برای پروژه‌های زیرساختی دریافت شد و از سال ۲۰۰۵ به بعد به‌دلیل تحریم‌ها این فرآیند متوقف شد، اما بار دیگر در سال گذشته و با همه‌گیری کرونا ایران توانست از تأمین مالی انجام شده توسط بانک جهانی بهره‌مند شود. از بین ۱۷ پروژه‌ای که بخش از هزینه‌های آنها از طریق دریافت وام از بانک جهانی تأمین مالی شده، ۶ پروژه به‌نوعی با آب و منابع آبی مرتبط است و وام ۱۴۹ میلیون دلاری که از آن صحبت می‌شود در همین فهرست قرار دارد.

زهکشی تهران

در سال ۱۳۷۱ پروژه‌ زهکشی تهران با هزینه بیش از ۹۵ میلیون دلار تعریف شد و بانک جهانی تأمین مالی ۷۷ میلیون دلار آن را در قالب پرداخت وام انجام داد. در این پروژه، زهکشی برای هدایت سیلاب مناطق مستعد برای جلوگیری از خطرات جانی و مالی، انتقال دانش فنی ساخت تونل و همچنین تقویت ظرفیت نهادی شهر تهران از طریق کمک‌های فنی برای برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌ها و نیز مدیریت مالی شهرداری مورد توجه قرار گرفت.

در پروژه یاد شده کاهش مخاطرات بهداشتی ناشی از سرریز فاضلاب به خیابان‌ها و شبکه آب و همچنین کاهش مخاطرات سیلاب برای مناطق جنوب و کم‌درآمد شهری، هدف‌گذاری شده بود. همچنین هدایت آب به رودخانه کن برای محافظت از مناطق کم‌ارتفاع مرکز و جنوب شهر از دیگر اهداف این پروژه ۹۶ میلیون دلاری در سال ۱۳۷۱ بود.

بهبود آبیاری در چهار نقطه کشور

در سال ۱۳۷۲ پروژه بهبود آبیاری با هدف، ارتقای مدیریت منابع آب، به‌روزرسانی تحقیقات و ایجاد ۴ زیرپروژه و نیز ارتقای ظرفیت برنامه‌ریزی و به‌کارگیری نهادهای مربوطه در مدیریت آب با هزینه‌ای بیش از ۳۱۱ میلیون دلار تعریف شد و بانک جهانی ۱۵۷ میلیون دلار برای اجرای این پروژه به ایران پرداخت کرد.

پروژه بهبود آبیاری مربوط به به‌روزرسانی و ارتقای چهار سیستم آبیاری و زهکشی با مساحت ۹۰ هزار و ۶۰۰ هکتار و با امکان افزایش ۱۶ هزار و ۴۰۰ هکتار در چهار نقطه کشور بود؛ بهبهان در استان خوزستان، مغان در استان آذربایجان شرقی، زرینه‌رود در استان آذربایجان غربی و تاجان در استان مازندران.

پروژه پشتیبان مدیریت محیط زیست

در سال ۱۳۸۲ پروژه‌ای در کنار برنامه‌های بلندمدت دولت تعریف شد تا مدیریت محیط زیست را بهبود دهد. در این پروژه تقویت ظرفیت سازمان حفاظ محیط زیست در رصد کیفیت هوا در استان‌های تهران، اصفهان، مرکزی و خراسان و نیز رصد کیفیت آب در خوزستان مورد توجه قرار گرفت.

تقویت ظرفیت نهادی برای نظارت بر کیفیت هوا و آب، از طریق محیط زیست در سیاست‌های بخشی و برنامه‌ریزی‌ها با استاده از کمک‌های فنی مانند مطالعات تحلیلی، ایجاد مشارکت از طریق تعریف پروژه‌های مشترک بین  وزارتخانه‌ها، شهرداری‌ها، دانشگاه‌ها و جامعه مدنی، ارتقای آموزش‌های زیست محیطی و آگاهی بخشی عمومی با استفاده از بهبود عملکرد نهادهای عمومی و سازمان‌های غیردولتی مرتبط با مدیریت محیط زیست مورد توجه قرار گرفت. هزینه این پروژه ۲۳ میلیون دلار بود که بانک جهانی ۲۰ میلیون دلار آن را در قالب وام پرداخت کرد.

تأمین آب و تخلیه فاضلاب اهواز و شیراز

وام پربحثی که چه در سیل و چه در خشکسالی خوزستان پس از سال‌ها بر سر زبان‌ها افتاد در قالب این پروژه به ایران پرداخت شد. در سال ۱۳۸۳ پروژه تأمین آب و تخلیه فاضلاب اهواز و شیراز در مجموع با هزینه ۴۶۹ میلیون دلار تعریف شد و بانک جهانی  ۲۷۹ میلیون دلار آن را در قالب وام پرداخت کرد.

پیش‌نویس موافقت‌نامه توسعه شبکه آبرسانی اهواز و شیراز در فروردین سال ۱۳۸۳ توسط «محمد خزاعی» معاون وقت وزیر اموراقتصادی و دارایی، «عباس شفیعی» معاون وقت وزیر نیرو و «بن واهی» نماینده وقت بانک جهانی در تهران امضا شد.

براساس این موافقت‌نامه، بانک جهانی متعهد شد برای اصلاح، بازسازی، توزیع و توسعه شبکه آبرسانی شهری‌های اهواز و شیراز حدود ۲۷۹ میلیون دلار در اختیار وزارت نیرو قرار دهد و بقیه هزینه پروژه از محل اعتبارات این وزارتخانه و منابع داخلی تامین شود. در این توافق، علاوه بر توسعه شبکه آبرسانی شهرهای یادشده طرح جمع‌آوری مقرر شد انتقال و تصفیه فاضلاب اهواز و شیراز در مدت پنج سال اجرا شود.

بانک جهانی و ایران موافقت کردند از حدود ۴۷۰ میلیون دلار اعتبار پیش‌بینی شده به این طرح‌ها ۲۵۳ میلیون دلار برای اجرای طرح آب‌رسانی و تصفیه فاظلاب شهر اهواز و بقیه برای اجرای طرح‌های یادشده در شیراز هزینه شود. مطالعات اجرایی این طرح‌ها در زمان امضای توافق‌نامه به پایان رسیده بود.

عملیات اجرایی چهار پروژه آبفا در اهواز از شهریور ۱۳۸۵ آغاز شد با این حال پس از گذشت بیش از یک دهه از زمان پیش‌بینی‌شده برای پایان این توافق، درباره چگونگی هزینه‌کرد اعتبار تخصیص داده شده به شهر اهواز پرسش‌هایی وجود دارد. شبکه فاضلاب شهری همچنان یکی از چالش‌های مهم مرکز استان خوزستان است. علاوه بر این، اهواز نه در برابر سیل مقاوم است و نه در برابر خشکسالی تاب مقاومت دارد. در نتیجه، به‌نظر می‌رسد مدیریت آب در این شهر و به‌دنبال آن در استان خوزستان با وجود تخصیص منابع مالی، با چالش‌ روبه‌روست.

مدیریت یکپارجه زمین و آب سد البرز

در سال ۱۳۸۴ پروژه‌ای با هزینه ۲۰۰ میلیون دلار تعریف و به صورت پایلوت برای مدیریت یکپارچه آب و زمین اجرا شد تا از تجارب آن در سایر نقاط کشور نیز استفاده شود.

در این پروژه سه مزیت مدیریت یکپارچه زمین و آب در استان مازندران یعنی افزایش پایدار بهره‌وری کشاورزی از طریق سیستم آبیاری و زهکشی و سازوکار مدیریت مشارکتی، کاهش فرسایش و رسوب در سد البرز با استفاده از ارتقای مدیریت آبخیزداری در مناطق بالادست و همچنین محافظت از محیط زیست و منابع آبی در مناطق پایین‌دست یعنی بابلرود، مورد توجه قرار گرفت.

بانک جهانی پرداخت ۱۲۰ میلیون دلار برای انجام این پروژه را در قالب وام، برعهده گرفت. سد البرز در منطقه لفور مازندران با ظرفیت ۱۲۲ میلیون متر مکعب با هدف توسعه آبیاری زهکشی ۵۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی و اجرای طرح‌های آبخیزداری با روش‌های نوین در سطح ۵۰ هزار هکتار از جنگل‌های استان مازندران و ایجاد اشتغال برای ۳۵هزار نفر از روستاییان منطقه با همکاری بانک جهانی انجام شد.

تأمین آب و تخلیه فاضلاب شهرهای شمالی

در پروژه سال ۱۳۸۴ تأمین آب و تخلیه فاضلاب شهرهای شمالی، چهار شهر رشت، انزلی، ساری و بابل هدف قرار گرفتند. هزینه ۳۴۳ میلیون دلاری که بانک جهانی پرداخت ۲۲۴ میلیون دلار آن را به‌صورت وام برعهده گرفت، بهبود و گسترش شبکه توزیع آب انزلی به طول ۱۵۵ کیلومتر، آماده‌سازی ظرفیت اتصال ۱۶ هزار و ۳۰۰ انشعاب مسکونی در شهر ساری و با احداث خط انتقالی در حدود ۱۳۰ کیلومتر و ۶ ایستگاه پمپاژ به عنوان بخشی از اهداف پروژه مورد توجه قرار گرفته بود. این پروژه همچنین نگاهی نیز به حفاظت از تالاب انزلی داشت.