بازار؛ گروه آب و انرژی: «مسیر صادرات نفت ایران ۱۰۰۰ کیلومتر کوتاه تر می شود.»  آنگونه که حمید حسینی دبیر اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی به بازار می گوید: کشتی های نفتی  ایران می توانند بدون عبور از تنگه هرمز  و رسیدن به خارک محموله های خود را به بازار هدف برسانند.  به گفته او، هزینه نقل و انتقال هر بشکه نفت بین ۲ تا ۲.۵ دلار است که با راه اندازی خط لوله نفت جاسک این هزینه حداقل ۲۰ سنت کاهش پیدا می کند. یک حساب و کتاب ساده نشان می دهد صادرات یک میلیون بشکه از طریق این خط لوله روزانه دست کم ۲۰۰ هزار دلار  و  در ماه ۶ میلیون و در سال ۷۲ میلیون دلار  هزینه نقل و انتقال را کاهش می دهد.

البته صادرات نفت خام از مسیری غیر تنگه هرمز (جاسک) اتفاق جدیدی در صنعت نفت ایران نیست. در روزهایی که منطقه خلیج‌فارس گرفتار جنگ و حمله‌های مختلف امریکا و عراق به کشتی‌ها بوده  تجارت نفت و سایر کالاها تحت فشار  شدیدی قرار داشت. در آن روزها ایران ناچار بود که مسیرهای متعددی را برای انتقال نفت داشته باشد و صادراتش محدود به مسیرهایی همچون تنگه هرمز تا بوشهر و یا خوزستان نبود و  تجارت نفت خود را از مسیر دیگری غیر از تنگه هرمز انجام می داد.  

از لحاظ اقتصادی نیز حدود ۱۰۰۰ کیلومتر به نفع کشتی‌ها و خریداران خواهد بود، زیرا به جای عبور از تنگه هرمز و رسیدن به خارک می‌توانند از جاسک بارگیری کنند که از نظر اقتصادی خیلی به صرفه است

صادرات از طریق خط لوله گوره جاسک هزینه انتقال نفت را حداقل ۲۰ سنت کاهش می دهد و این کاهش برای کشورهایی همچون چین و هند که معمولا حجم زیادی نفت خریداری می کنند، جذابیت بالایی دارد

* صادرات نفت از دریای عمان چه منافعی می تواند  برای ما داشته باشد  و چه ظرفیت صادراتی می تواند برای ایران داشته باشد
صادرات نفت از دریای عمان به تنهایی برای ما نفع خاصی ندارد. اما انتقال نفت توسط خط لوله  به منطقه مکران و ایجاد هاب انرژی در آن منطقه اهمیت بالایی برای ما دارد. بدون شک هر چه بتوانیم خط های لوله را جایگزین روش های حمل و نقل کنیم، به نفع صادرات نفت ایران است.

از طرفی نباید فراموش کرد که مهم ترین مساله در  نفت خاورمیانه مساله امنیت است. نباید وابسته به خارک باشیم تا اگر مشکلی در آنجا پیش آمد صادرات ما به مشکل برنخورد. البته صادرات از مسیر اتفاق تازه ای نیست و  سالها پیش ۵ تا خط لوله از اهواز نفت خاک را به منطقه گوره در بوشهر منتقل  و از آنجا به خارج از کشور صادر می شد. بدون شک این خط لوله ظرفیت جدیدی را برای  صادرات نفت ما ایجاد می کند.

*با این اوصاف راه اندازی مجدد این خط لوله اتفاق مثبتی به ویژه برای دولت سیزدهم خواهد بود؟

به نظر می رسد که مساله صیانت از نفت دیگر به پایان رسیده و طلای سیاه دیگر یک کالای استراتژیک نباشد. بر اساس پیش بینی های صورت گرفته حداکثر مصرف نفت در دنیا به  ۱۰۵ میلیون بشکه برسد و بعد از آن شاهد روند نزولی مصرف انرژی های فسیلی باشیم. در مقابل انرژی های نو بخش زیادی از بازار انرژی را از آن خود خواهند کردند. به همین دلیل باید ظرفیت صادرات نفت خود را افزایش دهیم تا از فرصت باقی مانده استفاده کنیم و از ظرفیت صادراتی به خصوص در نفت سنگین نهایت استفاده را ببریم. جدای از راه اندازی صادرات از طریق خط لوله گوره جاسک باید فکری هم به حال بازسازی خط لوله اهواز به گور داشته باشیم  و این مسیر را توسعه دهیم.

* راه اندازی ای خط لوله چه نفعی برای مشتریان نفت ایران خواهد داشت؟
خط لوله نفت گوره جاسک البته برای خریداران نفت ایران هم مقرون به صرفه خواهد بود. چرا که راه اندازی این خط لوله مشتریان نفت ایران بدون اینکه دریای عمان را دور زده و وارد تنگه هرمز شده و از آنجا وارد خارک شوند، در بیرون تنگه نفت خود را دریافت کنند و این مساله صرفه اقتصادی و زمانی بالایی را برای آنها خواهد داشت.

*چقدر به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه بوده و هزینه های آنها را کاهش می دهد؟

  انتقال هر بشکه نفت بین  ۲ تا ۲.۵ دلار آب می خورد. این در حالی است که صادرات از طریق مسیر خط لوله گوره جاسک حداقل این هزینه ها را تا  ۲۰ سنت کاهش می دهد. این کاهش قیمت برای خیلی برای خریداران نفت ایران به خصوص چینی ها و هندی که معمولا حجم بالایی از نفت ایران را می خرند خیلی می توانند جذاب باشد و کم بزرگی به صادرات نفت خام کشور است.  

اگر در این منطقه بتوانیم صنایع پایین دستی نفت و گاز را توسعه دهیم و پتروپالایشگاه را ایجاد کنیم قطعا برد زیادی خواهیم کرد و می توانیم صادرات نفت خام را کاهش دهیم

*مذاکرات ایران و وین هنوز به نتیجه نرسیده و ممکن است تحریم های نفتی ایران در سال های دیگر هم ادامه پیدا کند. صادرات از این مسیر آیا می تواند در دو ر زدن تحریم ها نقشی داشته باشد؟

راه اندازی این خط لوله قاعدتا نمی تواند کمکی به دور زدن تحریم ها کند. مشکلات  فروش نغت به دلیل تحریم ها همچنان ادامه دارد. فرقی هم نمی کند که صادرات جاسک و خارک انجام شود یا کشتی به کشتی منتقل شود. اما  اگر در این منطقه بتوانیم صنایع پایین دستی نفت و گاز را توسعه دهیم و پتروپالایشگاه را ایجاد کنیم قطعا برد زیادی خواهیم کرد و می توانیم صادرات نفت خام را کاهش دهیم.

*به لحاظ امنیتی صادرات از مسیر تنگه بهتر است یا دریای عمان؟

تمام کسانی که از تنگه هرمز استفاده می کنند اقدام به راه اندازی خطوط جدید خارج از تنگه کرده اند. ابتدا امارات و بعد عربستان این کار را انجام دادند. تنها کشوری که این  کار را  انجام نداده کویت است. دیگر کشورها سعی کردند تا  یک مسیر جایگزینی داشته و خیلی وابسته به تنگه هرمز نیستند. اما بدون شک هرچه وابستگی به خلیج فارس و تنگه هرمز کاهش پیدا کند موقعیت استراتژیک ما هم کاهش پیدا می کند.

* برای احداث این خط لوله  چقدر هزینه شد و ایده آن از کجا آمد؟ 

طرح انتقال نفت خام گوره به جاسک با اعتبار ۲ میلیارد دلاری با هدف ایجاد ظرفیت انتقال روزانه یک میلیون بشکه نفت خام و ذخیره‌سازی و صادرات آن از طریق پایانه جدید جاسک از سال ۱۳۹۷ کلید خورد و عملیات لوله‌گذاری آن نیز به طور رسمی از تیرماه ۱۳۹۹ آغاز شد.

ایده اجرای این طرح نخستین بار در سال­‌های اولیه دهه ۱۳۶۰ و شدت گرفتن جنگ میان ایران و عراق مطرح شد. بمباران اسکله تی (T) در خارک که در سال ۱۳۶۴ توسط نیروی هوایی عراق انجام شد موجب قطع موقت صادرات نفت ایران شد. این اتفاق موجب شد تا خروج از شرایط وابستگی به تنها پایانه نفتی ایران در خارک در دستور کار قرار گیرد. بر همین اساس، ساخت خط لوله انتقال نفت به نام «محرم» آغاز ولی با پایان جنگ ایران و عراق ادامه عملیات اجرایی آن متوقف شده بود.