به گزارش خبرنگار فناوری اطلاعات «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ بیش از یک دهه است که اصطلاح و ادبیات کارآفرینی در نظام اداری و  رسمی کشور مرسوم شده است و متناظر با آن شاهد رشد قارچ گونه مجموعه های مختلفی هستیم از بنیاد ملی نخبگان و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تا صندوق نوآوری و شکوفایی در سطح بالای کشور تا راه اندازی مراکز کارآفرینی و رشد در دانشگاه ها و همچنین تعداد بسیار زیادی از شتابدهنده ها، مراکز نوآوری و خانه های خلاق همچنین برآوردها نشان می دهد حدود ده هزار استارتاپ در کشور و بیش از 6 هزار شرکت دانش بنیان و خلاق و همچنین تعدادی صندوق های پژوهش و فناوری، در کشور درحال فعالیت می باشند.

این توسعه نهادی و کمی ضروری می کند تا نقد و بررسی جدی این فضا مد نظر قرار گیرد. اما متاسفانه به علت ناآشنایی نمایندگان محترم مجلس و نهادهای نظارتی  و رسانه ها با ادبیات این حوزه کمتر شاهد این اتفاق هستم. محورهای ضروری بررسی و نقد عملکرد کارآفرینی در نظام اداری و رسمی کشور در محورهای متعددی قابل ارائه می باشد که در ادامه ما به برخی از آن ها اشاره میکنیم اما مهم ترین نکته توجه به فلسفه وجودی توسعه زیست بوم کارآفرینی و نوآوری است. این توسعه با هدف هایی مانند کاهش وابستگی اقتصاد به نفت تئوریزه شد و عمدتا از سوی رشته اندیشمندان منتسب به حلقه نیاوران در دانشگاه شریف تببین و ترویج شد.

اما متاسفانه شاهد وابستگی روز افزون مجموعه های مذکور به نفت و منابع ناشی از آن هستیم. و عملا با وجود تبلیغات گسترده بدون حمایت مالی مستقیم معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و برخی نهادهای دیگر مانند ستاد اجرایی فرمان امام و بنیاد برکت عملا بسیاری از این مجموعه ها ادامه حیات نخواهند داد.

اما آسیب های این حوزه در محورهای زیر قابل توجه است:
1- افزایش شدید بودجه های مصوب معاونت علمی و نهادهای نزدیک به آن بدون نظارت موثر  نمایندگان مجلس بر عملکرد و مصارف آن فقط در یک مورد حبس حدود بیست هزار میلیارد منابع در صندوق نوآوری و شکوفایی در سال های گذشته از سوی دیوان محاسبات مجلس جنجالی و خبرساز شده بود.

2- راه اندازی مراکز نوآوری و شتابدهنده ها و خانه های خلاق از سوی مجموعه های نزدیک به دستگاه های دولتی و حاکمیتی فارغ از توجه به رویکرد نا کارآمد پول پاشی برای توسعه بخش خصوصی در معاونت علمی و نهادهای مرتبط به آن در عمل شاهد هستیم بسیاری از شتابدهنده ها و مراکز نوآوری و خانه های خلاق با شرایط خاص و عجیبی منتسب به زیر مجموعه های شرکت های دولتی و دستگاه دولت است.

فقط در یک مورد بسیاری از دانشگاه ها صندوق مالی ایجاد نمودند هدف این صندوق ها اساسا سرمایه گذاری پر ریسک است و اساسا این پدیده در هیچ جای جهان دیده نشده است. البته به شکل ظاهری این صندوق های مالی دانشگاه ها به شکل خصوصی ایجاد شده اند ولی با بررسی بیشتر عملا در کنترل دانشگاه ها و نمایندگان آن هستند.

3- عدم نظارت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بر عملکرد شتابدهنده ها و مراکز نوآوری و خانه های خلاق. عمده این نهادها با حمایت مالی مستقیم و تسهیلات بانکی به نرخ سود به شدت ارزان، تنفس های بالا و شرایط خاص به نزدیکان دستگاه های دولتی خاص ایجاد شده اند ولی هیچ نظارت جدی بر این نهادها از سوی معاونت علمی اعمال نمی شود و خروجی مشخصی نداشته است.

4- عملکرد مبهم پارک فناوری پردیس در توسعه چندین و چند هکتاری. با وجود اینکه با یک نگاه از بالا بسیاری از فضاهای این مجموعه عظیم بلا استفاده مانده اما هر چند زمان شاهد توسعه چندین هکتاری برای ایجاد واحدهای شبه مسکونی و تجاری و غیره هستیم.

این توسعه ارضی البته محدود به پارک فناوری پردیس در بسیاری از شهرهای کشور ایجاد کارخانه های نوآوری و شهرک های مشابه در بهترین نقاط شهر و گران قیمت ترین زمین ها به این امور اختصاص یافته است که عمدتا از سوی بخش خصوصی خاص و توصیه شده رخداده اند و همچنین در این زمینه پارک های علم و فناوری دانشگاه ها نیز شاهد اجاره فضاهای رفاهی و دانشجویی و پژوهشی و حتی بعضیا کلاس های دانشگاه ها به شرکت های خصوصی خارج از دانشگاه ها و منبع  اجاره فضا به درآمد ثابت دانشگاه ها تبدیل شده است بر خلاف منطق و رویه علمی.

5- پول پاشی و وام های بی حد و حصر  بدون نظارت. در این مدت کوتاه گزارش ها از اعطای وام های متعدد و بدون نظارت است ودر یک مورد از اعطای بیش از ده هزار میلیارد از سوی صندوق نوآوری در مدت اخیر به شرکت های خصوصی و استارتاپ ها هستیم.

6- عملکرد خلاف روح قانون مجلس در زمینه اعطای وام به شرکتهای دانش بنیان از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی. با وجود قانون مجلس که حمایت از شرکت های دانش بنیان را وظیفه صندوق نوآوری دانسته است شاهد حمایت های خاص این نهاد از استارتاپ های بعضا با سهامدار خارجی هستیم در یک مورد رئیس صندوق نوآوری خبر اعطای 50 میلیارد وام به یک استارتاپ را داده است که با اعتراض فعالان نوآوری کشور هم همراه شد.

7- خرید و فروش امتیاز دانش بنیانی از سوی دلالان. متاسفانه عدم نظارت های معاونت علمی در حوزه دانش بنیانی باعث ظهور دلال هایی شده است که با رقم های حدود صد میلیون تومان هر شرکتی را دانش بنیان می کنند و هیچ گزارشی از برخورد عملی با این موارد را شاهد نیستیم.

8- ضوابط عجیب در امر دانش بنیان شدن شرکت ها. به عنوان مثال یک فروشگاه اینترنتی معروف که دستاورد تکنولوژی کم خاصی هم ندارد دانش بنیان میشود یا فلان پلتفرم تاکسی اینترنتی که توان علمی خاصی نداشته  اما طیف گسترده ای از حمایت ها مانند معافیت های مالیاتی و تسهیلات بانکی ارزان و خاص بهره مند میشوند.

اما از آن عجیب تر دانش بنیان شدن شتابدهنده هاست که هر شرکتی میتواند با ایجاد یک فضای اشتراکی ( Co work) دانش بنیان شود. یعنی یک شرکت با یک چند صفحه پرپوزال و نوع خاصی از چیدمان صندلی ها میتواند مجوز دانش بنیانی را اخذ کند.

9- ترویج فرهنگ سرمایه داری در شتابدهنده ها نصب عکس و ترویج زندگی چهرها های  سرمایه داری  جهانی به خصوص آمریکا در شتابدهنده ها که عدم نظارت معاونت علمی و حتی ترویج و حمایت آن باعث گسترش إن در مراکز نوآوری و شتابدهنده ها شده است. این موارد فقط مرور اجمالی آسیب های نادیده این حوزه است که ضروری است در دولت سیزدهم بر عملکرد محفل خاص دانشگاه شرفی های حاضر در زیست بوم کارآفرینی و نوآوری کشور داشته باشد.

همچنین طرح جهش تولید دانش بنیان که با اختیارات وسیع قصد دارد امتیاز ها و امکانات خاص را برای قشر محدودی از شرکت های خصوصی فراهم نماید امروز در مجلس شورای اسلامی با اعمال نظر سورنا ستاری و یکی از اعضای محفل دانشگاه شریفی ها در هیات رئیسه مجلس در حال بررسی است باید باتوجه به گزارش های مرکز پژوهشها و مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور جلوگیری از این طرح را ضروری میکند.