به گزارش مفدا اردبیل، شاه اسماعیل صفوی از نوادگان شیخ صفی الدین اردبیلی در چنین تاریخی توانست با اعلام رسمی حکومتی منسجم وحدت ملی و دینی را در کشور حاکم کرده و با برافراشتن پرچم شیعه، اتحاد سیاسی و مذهبی را در کشوری که با حکومت‌های ملوک الطوایفی پاره پاره شده بود، موجب شود.

خدمات شیخ صفی و فرزند وی شاه اسماعیل صفوی در حالی ایران را به انسجام رسانید که تا به امروز برکات آن ملموس بوده و به عینه قابل مشاهده است اما در طرح، اطلاع‌رسانی و تبیین آن ضعف‌های قابل توجهی مشاهده می‌شود که موجب شد موضوع ثبت این روز تاریخی در تقویم رسمی کشور طی سال‌های اخیر به مطالبه جدی اصحاب فرهنگ استان تبدیل شود.

کودک ۱۳ ساله وحدت ملی را رقم زد

۴ مرداد روزی بود که شاه اسماعیل صفوی از نوادگان شیخ صفی الدین عارف نامدار توانست سرحدات کشور ایران را به انسجام سیاسی برساند. اما شاه اسماعیل که بود؟

۲۵ رجب ۸۹۲ ه.ق کودکی در مشگین شهر متولد می‌شود. یک سال از تولد نوزاد سپری نشده که مرگ پدر، موجب می‌شود تا به تصمیم صوفیان صفویه، علی برادر بزرگتر به عنوان جانشین شیخ حیدر انتخاب شود. اما قدرت صفویان سال‌ها است که هراسی بر دل دشمنان به ویژه همسایگان انداخته و بی‌شک بعد از کشته شدن حیدر در جنگ با شروانشاهیان نباید فرزندان وی نیز زنده مانده و قدرت می‌گرفتند.

همین بس که «مارتا» سه کودک خود، علی، ابراهیم و اسماعیل را به فارس برد و بیش از ۴ سال در غربت زندانی شد. در کتب تاریخی متعددی از جمله فتوحات شاهی نوشته هروی، جهان گشای خاقان که مجهول المولف است، حبیب السیر میر خان و ذیل حبیب السیر خان میر واحسن التواریخ نوشته حسن روملو اشاراتی به سرنوشت اسماعیل کوچک شده که سال‌ها اسارات و گریز از دشمنان را در سنین کوچک تجربه کرده است.

اسماعیل بعد از چند سال پنهان شدن از دید دشمنان و تعلیم و تربیت به مرور زمان به مرکزیت اتصال مریدان بدل می‌شود. تا جایی که سال ۹۰۶ ه. ق سالی سرنوشت‌ساز برای ایران است.

پژوهشگر تاریخ اردبیل در این خصوص می‌گوید: در سال ۹۰۶ قمری به دنبال جنگی که با امرای آق قوینلو اتفاق می‌افتد، اسماعیل موفق به شکست آن‌ها به یاری مریدان خود می‌شود.

امیر رجبی تصرح کرد: به استناد منابع تاریخی اسماعیل با پیروزی قاطعانه کنترل آذربایجان را دست گرفته و در تابستان ۹۰۷ ه. ق در تبریز تاج گذاری می‌کند و با تاسیس سلطنت صفوی، مذهب شیعه را به عنوان مذهب رسمی ایران اعلام می‌کند.

شاه اسماعیل میراث دار تفکر و اندیشه شیخ صفی

خدمت شاه اسماعیل تنها در انسجام سیاسی سرحدات کشور نبود. معرفی مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی کشور نیز شاخص‌ترین اقدام وی است اما در کنار آن شاه اسماعیل و حاکمانی که بعد از وی در سلسله صفویه بر ایران حکم راندند، میراث‌دار اندیشه و تفکر شیخ صفی الدین بودند.

شیخ صفی عارف نامدار که از او به عنوان یکی از قلل مرتفع عرفان کشور یاد می‌شود، بعد از دریافت تعلیم از شیخ زاهد گیلانی و به دستور وی خانقاهی در اردبیل دایر کرد.

به استناد کتب تاریخی از شیخ صفی الدین به عارفی که توجه توام به شریعت و طریقت داشته یاد می‌شود.

درس و تعلیم وی متمایز وی موجب شد تا آوازه این تعلیمات به کشورهای دیگر رسیده و یاران و مریدان شیخ به اردبیل سفر و دقایقی محضر وی را درک کنند.

در ادامه با فوت این عارف نامدار، فرزند وی مرقدی در کنار خانقاه و حرم خانه شیخ دایر کرد و پایه‌های اندیشه شیخ صفی از طریق یک بنای تاریخی انتقال یافت.

اولین و موثرترین تحولات ساختمانی در زمان حیات صدرالدین موسی فرزند شیخ صفی الدین اردبیلی پیرامون این بنا شکل گرفته است، و در طول حکومت شهریاران صفوی بخش‌های مختلفی به این بنا اضافه شده است.

با توسعه فعالیت طریقت صفوی و گسترش آن نوادگان شیخ صفی الدین اردبیلی به ویژه صدر الدین موسی اردبیلی و نوه او خواجه علی سیاهپوش، زاویه شیخ صفی الدین اردبیلی به محل امن و کانون اصلی نجات جان انسان‌ها تبدیل شد.

به عبارتی هسته اصلی بنیاد معماری مجموعه مذهبی شیخ صفی الدین از اوایل قرن هشت هجری با احداث زاویه و فضاهای مسکونی توسط شیخ صفی الدین آغاز شد و در زمان حاکمان صفوی به هیبت یک مجموعه منسجم مذهبی و زیارتی مطرح گردید.

در طول حکومت شهریاران صفوی بخش‌های مختلفی از جمله فضاهای آموزشی و تربیتی از جمله مسجد، مدرسه، دارالحدیث، دارالحفاظ، خانقاه یا خلوت سرا احداث شده است.

همچنین فضاهای معیشتی از جمله آشپزخانه، نانوایی، خانه‌های متعلق به خاندان سلسله صفوی، آسیاب، مغازه ها، کاروان سرا و فضاهای خدماتی شامل شربتخانه، شفاخانه، رختشویخانه، عصارخانه، حمام های وقفی چهارگانه بیش از چهار سده توانسته است کلیه نیازهای جسمانی و روحی مخاطبان و طالبان خویش را برآورده سازد.