شناسهٔ خبر: 47798394 - سرویس فرهنگی
نسخه قابل چاپ منبع: فارس | لینک خبر

«رادیو انتخابات» و تلاش برای ارتقاء سواد رسانه ای/ رسانه کلاسیک جور رسانه نوین را می کشد؟

یک کارشناس رسانه گفت: هرچه ما به سمت ارتقای سواد رسانه ای در سطح جامعه تلاش کنیم، مخاطب منفعل و تاثیر پذیر به مخاطب فعال و اثر ناپذیر تبدیل خواهد شد.

صاحب‌خبر -

خبرگزاری فارس- گروه رادیو و تلویزیون: راه اندازی رادیوهای مقطعی در معاونت صدا چندسالی است که باب شده است. یکی از این رادیوها، شبکه رادیویی «انتخابات» است. این شبکه رادیویی در مدت فعالیت یک ماهه خود تلاش کرد تا در کنار اطلاع رسانی اخبار ویژه انتخابات، گام های موثر و اثرگذاری در ارتقاء سواد رسانه ای داشته باشد.

در همین راستا رادیو انتخابات، هر روز در 5 نوبت در گفت وگو با کارشناسان مختلف عرصه رسانه، در زمینه آموزش و انتقال سواد رسانه ای برنامه سازی کردند. به همین بهانه، درباره اینکه آیا برنامه های این رادیو توانسته به اهداف برنامه ریزی شده، نزدیک شود، با کارشناسان رسانه، گفت و گویی داشته ایم که در ادامه می آید:

 

**سواد رسانه ای بصیرت جامعه را افزایش می دهد

هادی البرزی کارشناس رسانه در این باره به خبرنگار فارس گفت: رسانه با انواع مختلف خود توانسته یکی از تاثیرگذارترین ابزارها در زندگی بشر باشد و هرچه زمان می گذرد، نقش و نفوذ آن در زندگی ما افزایش پیدا می کند یعنی هر فعالیتی اعم از آموزشی، اقتصادی و فرهنگی با رسانه ها گره خورده است.

وی افزود: برای آن که رسانه مصونیت بخشی کند و از آن به درستی در تمام عرصه های زندگی استفاده کنیم باید آن را بشناسیم، کارکردهای آن را بدانیم و بتوانیم مصرف رسانه ای خود را تنظیم کنیم، از این رو اهمیت سواد رسانه ای در جهان رسانه ای شده موضوعی است که قابل چشم پوشی نیست و هرچه زمان پیش می رود نیاز به این سواد افزایش پیدا می کند.

این کارشناس رسانه با یادآوری این که سواد رسانه ای یک مهارت و دانش است، تاکید کرد: این سواد دارای دو جنبه علم و هنر است؛ یعنی بخشی از آن اکتسابی، در کلاس درس و با آموزش به دست می آید و بخشی از آن هنر و تجربه است و به استفاده شخص از رسانه ها بستگی دارد.

البرزی ادامه داد: قدرت مخاطب با افزایش دسترسی به رسانه رشد قابل توجهی پیدا کرده است و مخاطب را به کاربر تبدیل کرده است. در واقع مخاطبی که در معرض مصرف رسانه قرار دارد می تواند استفاده درستی از رسانه کند به شرط آن که به سلاح سواد رسانه ای مجهز باشد، بنابراین باید توجه داشت هرچه پیام های رسانه ای و دسترسی ما به رسانه ها افزایش پیدا می کند، اهمیت سواد رسانه ای دو چندان می شود.

وی بر اهمیت سواد رسانه ای برای شهروندان یک جامعه تاکید کرد و گفت: باید به سواد رسانه ای به عنوان دانش جدیدی که مورد نیاز انسان است نگاه کنیم و بدانیم این دانش برای تمامی شهروندان فارغ از این که در چه سطح تحصیلاتی باشند مورد نیاز است. این دانش نقش مهمی در آینده ما خواهد داشت و شهروندان باسواد در جامعه  آنهایی هستند که نحوه کار با رسانه را می دانند و این قابلیت می تواند به آنها کمک کند و بصیرت ببخشد.

 

**جامعه بدون سواد رسانه ای قابل مهندسی است

معصومه نصیری، از کارشناسان حوزه رسانه نیز در این باره به فارس گفت: زیست در جامعه شبکه ای و جهان رسانه‌ای شده امروز، به مهارت و دانش زیست در این اتمسفر و جغرافیای مجازی نیاز دارد که همین مهم سبب شده است که دنیا در تعریف و مصداق «سواد» بازبینی داشته و  سوادهای جدیدی را معرفی کند که سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی، سواد زیست فعالانه و هوشمندانه در عصر رسانه است.

وی پیامدهای نبود سواد رسانه ای در جامعه را تشریح کرد و گفت : در این عصر و در انبوه اطلاعات و اخبار و محتواهای رسانه‌ای که گریزی از آنها هم نیست، اگر جامعه ای فاقد سواد رسانه‌ای باشد، بشدت قابل برنامه ریزی و مهندسی شدن است، در معرض انواع فریب ها بی دفاع بوده و در میان امواج رسانه‌ای غرق خواهد شد.

نصیری خاطر نشان کرد : این امر ضرورت تجهیز به سواد رسانه‌ای را بیش از پیش می کند.‌ دنیای آینده دنیای هوش مصنوعی، ماشین ها، واقعیت مجازی و .... است و این یعنی بدون سواد رسانه‌ای بودن هر جامعه ای، مسیر تنزل و تزلزل آن را تسهیل می‌کند.

**گسترش سواد رسانه ای موجب کاهش تهدیدات می شود

علیرضا آل داوود، دیگر کارشناس رسانه، ارتقای سواد، مهارت و تربیت رسانه ای برای بهره گیری اصولی و درست از این فضا را در در دنیای رسانه ای شده امروز که دنیای مجازی و دنیای حقیقی با هم یکی شده اند، بسیار ضروری دانست.

به عقیده وی، در فضای مجازی به دلیل ویژگی های منحصر به فرد آن یعنی ذائقه سنجی، ذائقه سازی بر مبنای کلان داده ها، فضای بی مکانی، زیست مستعار، تاثیرات شناختی - ادراکی بر روی ناخودآگاه مردم، ضرورت ارتقای سواد رسانه ای در کنار توجه ویژه به حکمرانی سایبری یک اصل جدی است که می‌تواند تهدیدات بالفعل در فضا را برای مخاطب تا حدی زیادی کم کند.

آل داوود تاکید کرد: در فضای مجازی پیام ها می‌توانند پس از تحلیل داده های مرتبط با زیست مجازی افراد و جامعه توسط رسانه ها و صاحبان آنها و بهره گیری از تکنیک های اقناع مخاطب و جنگ روانی تولید شوند و بدیهی است هرچه ما به سمت ارتقای سواد رسانه ای در سطح جامعه تلاش کنیم، مخاطب منفعل و تاثیر پذیر به مخاطب فعال و اثر ناپذیر تبدیل خواهد شد.

**سواد رسانه ای ابزاری برای کشف حقیقت

محمد قنبری هم به عنوان یک پژوهشگر حوزه رسانه معتقد است: سهم رسانه ها به خصوص رسانه های مبتنی بر توسعه  در فضای مجازی در زندگی مردم روز به روز بیشتر می شود و این افزایش با پیچیدگی ها و شگردهایی همراه است که ضرورت سواد رسانه ای را تقویت میکند.

علاوه بر این کارشناسان ، دکتر محمدصادق افراسیابی که از هیات امنای انجمن سواد رسانه ای است، نقش سواد رسانه ای بر شناخت حقیقت را مورد بررسی قرار داد و اظهار کرد : در جهانی زندگی می کنیم که رسانه ای شده است و در بسیاری از مواقع تصویر ما از واقعیت توسط رسانه ها شکل می گیرد.

وی افزود: طبیعتا هر مخاطب و کاربری در فضای مجازی به دنبال شناخت بهتر حقیقت است و یکی از ابزار های دستیابی به این مهم ، داشتن مهارت های سواد رسانه ای است البته سواد رسانه ای کارکردهای دیگری هم دارد و به مدیریت بهتر مصرف رسانه و محصولات آن کمک می کند.

* نقش سواد رسانه ای در افزایش انعطاف مغز

علیرضا داودی، سواد رسانه ای  را از نگاه دیگری می بیند و آن را این گونه توصیف می کند: سواد رسانه، ذهن مخاطب را منضبط می کند به این معنا که کاربر خیلی راحت می تواند موضوعات اصلی و فرعی را تشخیص دهد که نهایتا به جای پرداختن به موضوعات فرعی ، وقت بیشتری را برای موضوعات اصلی صرف کند.

وی در ادامه گفت: مقوله پیشگیری هم یکی دیگر از فواید سواد رسانه ای است  یعنی زمانی که ذهن‌مخاطب هنوز به برخی از موضوعات و مسائل مطرح شده سمی توسط رسانه های مختلف آلوده نشده است ، قابلیت انعطاف بالایی نسبت به بسیاری از موضوعات دارد  اما همین که آلوده شود ، خواسته یا ناخواسته ، بخش زیادی از پتانسیل خود را صرف حل و فصل موضوعات و چالش ها می کند و هرچه بیشتر به آنها می پردازد  قابلیت ذهن خود را کاهش می کند . درواقع سواد رسانه ای این فرآیند فرسایشی برای مغز جلوگیری می کند.

این پژوهشگر حوزه رسانه معتقد است: سواد رسانه ای به مخاطب در استفاده از قابلیت های موبایلی کمک بسیاری خواهد کرد تا مخاطب از یک مصرف کننده صرف به تولید کننده خلاق تبدیل شود.

 

* رابطه انتخاب درست و سواد رسانه ای  معنادار است

این روزها که در بحبوحه تبلیغات انتخاباتی قرار داریم و با انبوهی از اخبار جعلی روبرو می شویم ، این پرسش مطرح می شود که  نسبت سواد رسانه ای با انتخابی درست وآگاهانه چیست؟ آیا این دانش می تواند منجر به انتخاب اصلح شود؟

 البرزی در پاسخ به سوال با بیان این که  مردم ، کاربران و مخاطبان رسانه ها در دوره انتخابات با پیام های متعدد و متفاوتی مواجه می شوند ، اظهار کرد : در میان پیام های رسانه ای که شامل وعده ها و برنامه های انتخاباتی است ، اخبار جعلی و شایعات هم دیده شود.

این پژوهشگر حوزه رسانه با بیان این که سواد رسانه ای توانایی دسترسی ، تحلیل ، ارزیابی و پردازش رسانه ای است ، عنوان کرد : در شرایط انتخابات که بازار پیام و اخبار گرم است، اگر کسی دارای سواد رسانه ای باشد می تواند پیام ها را ارزیابی، تحلیل و بررسی  کند و پیام درست را تشخیص دهد . حتی می تواند در درجه ای بالاتر وعده های کاندیداها را بررسی کند ، اظهار نظرها و نقدهای دیگران را بخواند و با تفکر خود تصمیم بگیرد که کدام فرد شایسته است و برنامه ای که توسط رسانه ها ارائه کرده است برای جا معه عملیاتی تر است.

از نظر البرزی، رابطه انتخاب درست و سوادرسانه یک رابطه مستقیم و معنادار است چون هرچه سواد رسانه ای بیشتر باشد توانایی نقد و تحلیل پردازش پیام های رسانه ای بیشتر است. از سوی دیگر در زمان انتخابات میزان انتشار پیام های جعلی بسیار زیاد است، اینجاست که فرد مسلح به سواد رسانه به دلیل داشتن توانایی تشخیص جعلی بودن اطلاعات ،  تحت تاثیر اخبار جعلی و فیک نیوززها قرار نمی گیرد  و باعث می شود فرد با چشمان باز و تحلیل درست ، یک انتخاب آگاهانه داشته باشد.

**عبور از انحرافات با سواد رسانه ای میسر می شود

در  همین راستا معصومه نصیری با تاکید بر این که سواد رسانه‌ای را به پیوست سواد سلامت، سواد مالی، سواد انتخاباتی و بسیاری از سوادهای دیگر باید دید ، عنوان کرد : رسانه در زمانی که جوامع با کرونا درگیر هستند و کنشگری های مختلف ازجمله کنش سیاسی در بستر مجاز صورت می‌گیرد، دارای نقش و عملکردی پراهمیت تر از قبل خواهد بود. در این دوره از انتخابات که فقدان تبلیغات محیطی  را به دلیل شیوع کرونا شاهد هستیم، تسهیم وظیفه و سرریز بار تبلیغات در فضای رسانه‌ای، می‌تواند منجر به انتخابی صیحیح و آگاهانه شده یا برعکس مسیر را به سمت انتخاب نادرست ببرد.

وی یادآور شد: حال این که نسبت سواد رسانه‌ای با انتخاب اصلح و آگاهانه چیست، به میزان تأثیرپذیری و شناخت اطلاعات درست از نادرست و گمراه کننده از معتبر است.  درواقع در زمان انتخابات شایعات و اخبار جعلی علیه جریانات و کاندیداها جولان بیشتری می دهند و این سواد رسانه‌ای است که مخاطب را از این مسیر به سلامت عبور می دهد.

آل داوود در تشریح این پرسش با تاکید بر این که سواد رسانه ای لازم است ولی کافی نیست ، بیان کرد:  با نگاه به تجارب اتحادیه اروپا، آمریکا و برخی کشورهای شرق آسیا نظیر کره جنوبی، استرالیا و چین به وضوح در می یابیم نقش شبکه های زیر ساختی ملی و رگولاتوری در کنار سواد رسانه ای می‌تواند مطلوب ترین حالت را در برابر این فضا برای کشور ها داشته باشد.

 

**سواد رسانه ای و کاهش تاثیر تبلیغات

افراسیابی در این راستا، کارکرد سواد رسانه ای برای انتخاب اصلح را تشریح کرد و گفت :  یکی از مهمترین کارکردهای سواد رسانه ای در انتخابات ، شناخت بهتر اجزای پیام و برخورداری از قدرت تجزیه و تحلیل محتوا با هدف  نیل به حقیقت و کشف آن است.

افراسیابی ادامه داد: در حال حاضر با گسترش استفاده از فضای مجازی ، بخش عمده ای از هزینه های تبلیغاتی صرف تولید و انتشار محتوا در فضای مجازی می شود. طبعا وقتی ما بدانیم که یک محتوا چطور تولید می شود تا بر روی ما اثر بگذارد و اگر تکنیک های اقناع را بشناسیم ، این قدرت را خواهیم داشت که به راحتی از محتواهای تبلیغاتی متاثر نشویم.

به عقیده وی، سواد رسانه ای این توانایی را ایجاد می کند که با تعقل ، تدبر و شناخت هر یک از کاندیداها و سوابق آنها و تلاش برای شناخت برنامه ها و اولویت های هر یک از نامزدها به فردی رای دهیم که بتواند مسائل کشور را بهتر حل کند.

**رادیو انتخابات تکنیک های مورد استفاده را آموزش داد

با توجه به گسترش فضای مجازی و تاثیر بسیار بالای آن بر فرآیند انتخابات، رادیو به عنوان یک رسانه شنیداری نقش مهمی در جذب مخاطبان دارد، از این رو رادیو انتخابات با تدوین برنامه های نوین به ویژه با تکیه بر آموزش سواد رسانه ای، تلاش کرده است جایگاه رسانه رسمی را در کنار فضای مجازی حفظ کند.

در همین رابطه ، البزی ، اقدام رادیو انتخابات برای پرداختن به مقوله سواد رسانه ای را یک کار مبارک توصیف کرد و گفت: ماموریت رادیو انتخابات به عنوان رادیوی تخصصی تمرکز بر سواد رسانه ای است که به خوبی این ماموریت را انجام داد.

این کارشناس رسانه، عملکرد رادیو انتخابات را تشریح کرد و گفت: در فضای جدید رسانه ای ، اقدام این رادیو به عنوان یک رسانه شنیداری هم اهمیت و هم ضرورت داشت. رادیو انتخابات برای بالابردن سواد رسانه ای مخاطبان، انواع تکنیک ها و تاکتیک های رسانه ای که برای انتخابات استفاده می شود در میان برنامه های خود به صورت مستقیم و غیرمستقیم به مردم آموزش داد.

البرزی با اشاره به فعالیت ها و عملیات روانی رسانه های معاند برای کاهش مشارکت انتخاباتی، اظهار کرد: در زمان انتخابات که شناسایی اخبار جعلی سخت تر می شود و تاکتیک های رسانه های دشمن در جهت ناامیدسازی مردم افزایش می یابد، رساته ملی وظیفه دارد سواد رسانه ای را به مردم آموزش دهد تا مردم بدانند رسانه های معاند و بیگانه پیام های خود را چگونه تولید می کنند ، به دنبال چه اهدافی هستند و برای عملیات روانی در جهت کاهش مشارکت چه برنامه ای در پیش گرفته اند.

البری تاکید کرد: رادیو یک رسانه گرم است، از این رو مخاطبان وفادار بسیاری دارد که علاقمندند پیام ها را از این طریق دریافت کنند ، از این رو آموزش سواد رسانه ای با رادیو بسیار بهتر خواهد بود . هوشمند سازی مخاطب یکی از موضوعاتی است که در رادیو انتخابات به آن توجه شد و توانست تحلیل و درک مخاطبان را نسبت به فضای انتخابات بالاتر ببرد و از این طریق نقش خود را در انتخابات ۱۴۰۰ به خوبی ایفا کرد.

 

**نقش رادیو انتخابات در ایجاد نشاط انتخاباتی

نصیری هم معتقد است: به غیر از فضای مجازی، رسانه های جریان اصلی هم در رساندن مخاطب به انتخاب اصلح کمک می کنند که رادیو انتخابات قطعا و بلاشک در این راستا دارای نقشی غیر قابل انکار است.بسیاری از مردم به جهت سهولت دسترسی به رادیو، بسیاری از مباحث انتخاباتی و آشنایی با کاندیداها و برنامه ها را از این طریق متوجه می‌شوند.

وی گفت: این رادیو در ایجاد نشاط انتخاباتی و دعوت از مردم برای شرکت در انتخابات هم نقش بی بدیلی دارد و این نقش تاریخی همواره برای رادیو وجود داشته و علی رغم تولد انواع رسانه ها، هنوز هم همان نقش آفرینی را می کند.

در ادامه، آل داوود هم با اشاره به قدمت رادیو در این باره می گوید: رادیو از دیرباز به عنوان یک رسانه موثر شناخته می شود و رادیو انتخابات می‌تواند در فضای کنونی با برنامه های هدفمند با موضوع ارتقای هوشیاری، بیداری، مهارت و سواد رسانه ای در سطح جامعه اقدامی مصونیت بخش در سطح جامعه داشته باشد، همچنین تداوم برنامه های مرتبط با فرهنگ سازی رسانه ای به مثابه واکسینه کردن جامعه در فضای مجازی می تواند باشد.

**رادیو انتخابات اقدامی به موقع بود

قنبری هم  بر این باور است که طی دوسال اخیر کرونا شرایطی را ایجاد کرده که ضریب نفوذ استفاده از فضای مجازی در مردم به شدت رشد داشته و از طرفی تبلیغات سنتی کم رنگ و تبلیغات از جنس رسانه های تصویری و مجازی چندین برابر شد لذا بهره گیری کاندیدا و از سوی دیگر رسانه های معاند از ظرفیت رسانه بسیار زیادتر شد. شگردهای رسانه ای مبتنی بر عملیات روانی و جنگ شناختی، مستلزم آرایشی مناسب از سوی رسانه های داخلی بود که با حرکت به موقع رادیو انتخابات، اقدام مناسبی صورت پذیرفت.

افراسیابی نیز در جایگاه یک استاد دانشگاه و مدرس در زمینه سواد رسانه ای، عملکرد رادیو انتخابات را بسیار مثبت ارزیابی کرد و گفت: رادیو انتخابات خیلی خوب توانسته در مدت زمانی که موضوع انتخابات در کشور مطرح شده جای خود را باز کند به طوری که در بسیاری از برنامه ها به موضوع سواد رسانه ای به خصوص فیک نیوزها به عنوان یکی از ابزارهای مهم و تاثیرگذار در انتخابات تمرکز کرده است.

**رادیو انتخابات کارایی بالایی در انتقال سواد رسانه ای داشت

علیرضا داودی، رسانه را به عنوان مرکز اصلی پردازش مفهوم سواد رسانه ای در جامعه می داند و می گوید: ترکیب هویت های متعدد و متنوع انسانی نهایتا در ابزاری به نام رسانه متبلور می شوند و به عنوان سواد رسانه ای عمل می کند. پس اگر اجزای رسانه دارای سطح دقیقی از دریافت ها و برداشت ها نسبت به دانش سواد رسانه ای باشند ، قاعدتا آن رسانه مصداق سواد رسانه ای برای انتقال مفهوم آن است‌.

رسانه انواع مختلفی اعم از مکتوب ، صدا و فضای مجازی دارد اما زمانی که از رسانه صدا سخن به میان می آید بسیاری اصرا ر دارند ثابت کنند مخاطبان رادیو نسبت به سایر رسانه ها کاهش یافته اند و اثر گذاری آن کم شده است.

از نظر این کارشناس رسانه  پایین آوردن سطح رادیو از خردورزی به دور است چرا که رادیو در همکاری و ترکیب با دیگر رسانه ها ، موجب انتقال قدرتمند و تقویت شده پیام می شود. رسانه ای مانند رادیو در عصر حاضر گرچه تغییراتی در سطح پوشش و اتصال مخاطب پیدا کرده است اما اساسا قدرت آن تردید ناپذیر است و نقش آن در انتقال سواد رسانه انکار ناپذیر است.

وی تاکید کرد: در یک رادیو تخصصی مانند « انتخابات » مخاطب به صورت دقیق و خاص مورد سنجش رسانه قرار می گیرد که هم تکلیف مخاطب با رادیو مشخص می شود و هم تکلیف رسانه با مخاطب. همچنین اگر ذهن مخاطب به یک موضوع تخصصی مانند انتخابات گره بخورد حداکثر کارایی را در انتقال دانش سواد رسانه ای خواهد داشت.

انتهای پیام/

نظر شما