واکسن ایرانی کرونا در مراحل نهایی تولید است
یاسر مختاری
رسیدن به ایمنی جمعی در برابر کرونا امروزه آرزوی بسیاری از کشورها است که برخی تا حدودی به آن رسیده و برخی دیگر همچنان به آن امید دارند. اگرچه تا پیش از این برخی از ایمنی گله‌ای از طریق ابتلای 70 درصد جمعیت سخن می‌گفتند. اما این موضوع بارها از سوی کارشناسان مختلف در سراسر جهان رد شد لذا راه رسیدن به ایمنی جمعی از طریق واکسن انتخاب شد تا از این طریق کشورها بتوانند شهروندان خود را از این بیماری در امان نگهدارند و آرام آرام فعالیت‌های عادی خود را از سر گیرند.
تزریق 120 میلیون دوز واکسن شرط رسیدن به ایمنی جمعی
به گزارش سپید، بسیاری از مسئولان سلامت کشور، می‌گویند باید 120 میلیون دوز واکسن در کشور تزریق شود تا 70 درصد جمعیت واکسینه شود و ضمن قطع زنجیره ابتلا به ایمنی جمعی در کشور دست پیدا کرد. علی‌رغم نیاز به این تعداد از واکسن، تا امروز تنها 6 میلیون و 400 هزار دوز واکسن وارد و پنج میلیون و ۱۵۴ هزار و ۶۳۹ دوز واکسن تزریق شده است. با توجه به این تعداد کم واردات واکسن و تزریق آن، این پرسش به وجود می‌آید که از چه طریق قرار است 120 میلیون دوز واکسن برای 70 درصد جمعیت ایران تهیه شود؟
وعده واکسیناسیون تا پاییز
برخی از مسئولان از جمله محمد رضا شانه‌ساز رئیس سازمان غذا و دارو راه حل را در تولید واکسن ایرانی می‌داند و امیدوار است که تا مهرماه سال جاری بتوان ماهانه 10 میلیون دوز واکسن ایرانی تولید کرد. شانه ساز با بیان اینکه کف حداقلی میزان تولید ۱۹۷ میلیون دوز در سال خواهد بود، اظهار کرد: «علی‌رغم همه تحریم‌ها زیرساخت‌های لازم در کشور به سرعت ایجاد می‌شود و بخش مهمی از این زیرساخت ایجاد شده است. ما در تابستان بیش از ۱۰ میلیون دوز واکسن تولید داخلی را خواهیم داشت و از مهرماه نیز میزان تولید ما به بیش از ۱۰ میلیون دوز در ماه خواهد رسید، یعنی تا پاییز می‌توانیم تمام گروه‌هایی که در اولویت واکسیناسیون هستند عمدتاً توسط واکسن‌های تولید داخل و بخشی را از طریق واردات واکسینه کنیم تا نگرانی کلی که در کشور وجود دارد، برطرف کنیم. حتما در پاییز به ۷۰ درصد خواهیم رسید.»
وی همچنین گفت: «تامین واکسن چالش اساسی برای همه کشورها بوده و ایران طبق سند ملی، واکسیناسیون را انجام خواهد داد و در این موضوع تعللی صورت نخواهد گرفت. تولید داخل به مراحل نهایی نزدیک شده است و به زودی در خردادماه واکسیناسیون با واکسن‌های ایرانی آغاز خواهد شد.»
این پیش‌بینی شانه‌ساز در حالیست که هنوز خبری از صدور مجوز مصرف اضطراری دو واکسن ایرانی خبری نیست با این حال قرار بود این کار در هفته گذشته انجام شود.
دلایل تاخیر در واردات
از سوی دیگر واردات واکسن هم وضعیت مطلوبی ندارد. در حالیکه قرار بود 8 میلیون دوز واکسن کرونا در خردادماه وارد کشور شود هنوز این موضوع محقق نشده و عملا نگرانی‌هایی در مورد واکسیناسیون افرادی که دوز اول واکسن خود را دریافت کرده‌اند نیز به وجود آمده است.
حتی این موضوع موجب شد تا در هفته گذشته اظهارات مختلفی مبنی بر استفاده از واکسن ایرانی به جای واکسن سینوفارم در دوز دوم واکسیناسیون افرادی که این واکسن چینی را دریافت کرده‌اند عنوان شود که این موضوع در گفته‌های رئیس سازمان غذا و دارو نیز نمود پیدا کرد.
شانه‌ساز در این رابطه اظهار کرد: «تمام پلتفرم‌هایی که برای ساخت واکسن در دنیا مطرح است در ایران وجود دارد و جزء معدود کشورهایی هستیم که همه پلتفرم‌های تولید واکسن را داریم، اگر دوز اول واکسن را وارداتی دریافت کردیم، می‌توانیم دوز بعدی را از واکسن‌های تولید داخلی استفاده کنیم و هیچ مانع و اشکالی در این رابطه وجود ندارد. در دنیا و در کشورهایی که درصد بالایی از واکسیناسیون را انجام داده‌اند از پلتفرم‌های مختلف استفاده کردند به جز اسپوتنیک روسیه که نوع یک و دو آن تفاوت دارد. سازمان غذا و دارو کار علمی انجام می‌دهد.»
با این حال اظهارات علی‌رضا رئیسی سخنگوی سازمان ستاد ملی کرونا را برخلاف اظهارات رئیس سازمان غذا و دارو، می‌توان نقطه پایانی بر این موضوع دانست.
رئیسی با بیان اینکه سیاست وزارت بهداشت فعلا این نیست که به جای دوز دوم واکسن سینوفارم از واکسن برکت استفاده کند، گفت: «هر شخصی که برای دوز اول، واکسن سینوفارم را تزریق کرده، برای دوز دوم نیز همان واکسن را تزریق خواهد کرد.»
وی با اشاره به توزیع واکسن اسپوتنیک وی، اظهار کرد: «فاصله بین دو دوز واکسن سینوفارم می‌تواند تا ۸ هفته و برای واکسن آسترازنکا نیز می‌تواند این فاصله تا ۳ ماه باشد. همچنین برای واکسن اسپوتنیک وی نیز می‌تواند فاصله بین دو دوز تا ۱۲ هفته باشد.»
وی با بیان اینکه 16 میلیون و 800 هزار دوز واکسن کرونا از سبد کوواکس خریداری شد که مقدار کمی از آن به دست ایران رسیده است، گفت: «با کشورهای دیگری نیز قرارداد بستیم و کل واکسنی که وارد شده حدود ۵ میلیون و ۴۰۰ هزار دوز است. در فاز اول گروه‌های بهداشت و درمان با این واکسن‌ها واکسینه شدند. فاز دوم مربوط به گروه‌های سنی بود که بالای ۸۰ و بالای ۷۵ و بعد بالای ۷۰ ساله واکسینه شدند. قرار بود افراد بالای ۶۵ سال واکسینه شوند که واکسن لازم به دست ما نرسید.»
رئیسی همچنین در رابطه با دلایل تاخیر در تامین واکسن اظهار کرد: «از سال گذشته با قراردادهایی که بسته شد و همچنین از سبد کوواکس تلاش شد که واکسن را تامین کنیم. در این مدت شاهد بدعهدی‌های زیادی از سمت کشورهای مختلف بودیم که با ما قرارداد بستند.»
معاون وزیر بهداشت یادآور شد: «این موضوع در سطح دنیا مطرح است که حدود ۸۰ درصد واکسن‌های دنیا را ۵ تا ۶ کشور تزریق کرده‌اند.»
رئیسی با بیان اینکه بر تولید واکسن داخلی حساب کرده‌ایم، گفت: «واکسن سازهای داخلی خیلی خوب عمل کرده و فازهای مختلف را پشت سر می‌گذارند. کمیته‌های مستقل و علمی در حال بررسی هستند و اگر این مراحل طی شده و گواهی تایید واکسن‌ها در پایان فاز دوم دریافت شود، می‌توانیم از اواخر این هفته یا هفته آینده، مجوز مصرف اضطراری واکسن داخلی را صادر کنیم. بدین ترتیب به روند پایداری خواهیم رسید. البته این شرط وجود دارد که باید کمیته‌های ناظر مجوز لازم را بدهند و نمی‌توان پیش بینی کرد که حتما مجوز داده می‌شود. اگر مجوزها داده شود، واکسن‌های داخلی از هفته آینده در دسترس خواهد بود.»
در روزهای گذشته افراد مختلف دیگری نسبت به کمبود واکسن اظهار نگرانی کرده‌اند، علیرضا ناجی رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این رابطه اظهار کرد: « در واکسن اسپوتنیک فاصله تزریق دو دوز، ۲۱ روز است که ما در ایران در فاصله ۲۸ روز دو دوز را تزریق می‌کنیم. البته طبق اعلام موسسه گامالیا که سازنده واکسن اسپوتنیک‌وی است، این فاصله را تا ۶۰ روز هم می‌توانیم بگذاریم. در واکسن سینوفارم نیز فاصله بین تزریق دو دوز، ۲۸ روزه است. طبق گفته‌های سازمان غذا و دارو که از شرکت سازنده استعلام گرفته، تا شش هفته هم می‌توانیم این فاصله را لحاظ کنیم. در واکسن آسترازنکا نیز فاصله بین تزریق دو دوز بین ۱۰ تا ۱۲ هفته در تمام دنیا است و ما هم با فاصله سه ماهه دوز دوم این واکسن را تزریق می کنیم که البته بهتر هم هست. زیرا به دلیل مشکلی که واکسن آسترازنکا داشت، انداختن فاصله بین دو دوز باعث می‌شود که میزان آنتی‌بادی‌های تولید شده حتی تا ۲.۵ برابر افزایش یابد.»
وی افزود: «بیشترین نگرانی مان در زمینه واکسن‌ سینوفارم است. طبق قول چین، قرار بود سه میلیون دوز واکسن را به ما تحویل دهد، اما متاسفانه خلف وعده کردند و واکسیناسیون افراد مقداری عقب افتاده است. به نظر می‌رسد که اگر طی این مدت نتوانیم این واکسن را برای تزریق تامین کنیم، یکی از راهکارهایمان این است که دوز دوم واکسن را با واکسن هایی که پلتفرم‌های مشابه دارند، جایگزین کنیم.»
ناجی ادامه داد: « البته اصلا شواهدی در این زمینه نداریم. اگر می‌بینیم که در خارج از کشور واکسن‌های میکس را تزریق می‌کنند و به عنوان مثال با فایزر و آسترازنکا این اقدام را انجام می‌دهند، روی این موضوع کار کردند و شواهد آن را دارند؛ به طوری که در حال حاضر پروتکل در انگلستان و استرالیا این است که شما هر کدام از واکسن‌های آسترازنکا یا فایزر را تزریق کرده باشید، برای دوز دوم باز می‌توانید هر یک از این دو واکسن‌ را تزریق کنید، اما ما در کشور روی این موضوع کار نکردیم. به هر حال اگر شرایط به این سمت رود که تهیه واکسن از منابع خارجی برایمان سخت شود و خلف وعده‌های زیادی را شاهد باشیم، باید معادل‌سازی کرد. به عنوان مثال بهترین معادلی که برای واکسن سینوفارم در ایران داریم، برکت است، اما اینجا باز هم نقش وزارت بهداشت و معاونت فناوری و تحقیقات بسیار پررنگ می‌شود که اگر می‌خواهیم این اقدام را انجام دهیم، باید از جمعی از افرادی که این کار را انجام دادند، نمونه‌ گرفته شود تا ببینیم اثربخشی تزریق واکسن میکس به چه صورت است. آیا مناسب است یا خیر؟»