به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛سیصد و نهمین نشست تخصصی کارشناسی اندیشکدۀ فضای مجازی مرکز مطالعات ژرفا و جبهۀ انقلاب اسلامی در فضای مجازی با مشارکت دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه امام حسین (ع)، خبرگزاری‌های تسنیم، میزان، آنا، فارس، مهر، پایگاه خبری جهان نیوز و موسسۀ خبری «خبرفوری» با موضوع «چشم‌انداز تولید محتوا در VODها و تاثیر آن بر نظام فرهنگی ایران» با حضور فرشاد مهدی‌پور، «عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی» برگزار شد.

مهدی‌پور در ابتدای این نشست عنوان کرد: گذشتۀ سرویس‌های نمایش خانگی را باید در رادیو وتلویزیون جستجو کرد. برنامه‌های زیادی در تلویزیون و رادیو با این عنوان تولید می‌شد که موسیقی، فیلم یا مجموعه‌های درخواستی مخاطبان را پخش می‌کنیم. مدتی بعد تلویزیون‌های کابلی به وجود آمدند که برای مخاطبان خود محتوای اختصاصی تولید و پخش می‌کردند، دنبال‌کنندگان این تلویزیون‌ها با پرداخت حق اشتراک به محتوای اختصاصی آن‌ها دسترسی پیدا می‌کردند. ایرانیان تجربۀ تلویزیون‌های کابلی را ندارند اما حدود 10 سال پیش بود که سرویسی تحت عنوان IPTV در ایران راه‌اندازی شد و برنامه‌های تولیدی در بستر اینترنت قرار می‌گرفت.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: تولید و پخش اختصاصی محتوا ویژگی‌های منحصر به فردی دارد، از جمله دسترسی بدون محدودیت زمانی و امکان ذخیره‌سازی فایل‌ها وجود. مخاطب می‌تواند هر محتوای مورد پسند خود را دنبال کند و هر آنچه باب میلش نیست را کنار بگذارد، سرویس‌های تولید محتوای اختصاصی بر اساس سلیقه و نیاز مخاطب پیش می‌روند، VODها بر اساس این قاعده در ایران شکل گرفتند. قدمت این سرویس‌ها از حدود 12 سال تجاوز نمی‌کند، در جهان VODهای متعددی وجود دارد که سرویس تبلیغات محور YOU TUBE مشهور ترین آن‌ها است، نتفلیکس نمونۀ دیگر از VODهای موفق در سطح جهان هست.

به زعم وی رسانه‌ها، ابزارهای تکنولوژیک پیش از خود را نمی‌بلعند و ساحتی از آن‌ها نیز باقی خواهد ماند اما رونق گذشته را نخواهند داشت. چاپ و مطبوعات قدمتی حدود 3 قرن دارند، طی سال‌های متمادی ابزارهای رسانه‌ای مختلفی به مردم معرفی شدند اما همچنان چاپ و مطبوعات به حیات خود ادامه می‌دهند و مخاطب مختص به آن‌ها وجود دارد که این آمار در ایران حدود 10 درصد است. معتقدم در سپهر فناوری جهان با همگرایی نوین میان ابزارهای تکنولوژیک روبرو خواهیم بود، مانند VODها که پیشنه‌ای کمتر از 15 سال در جهان دارند اما مسیر رسانه در جهان با حضور آن‌ها تحول پیدا کرده‌است.

مهدی‌پور در ادامه گفت: نسبتی دوگانه میان فناوری و فرهنگ وجود دارد. برخی اوقات فناوری که متولد می‌شود، فرهنگ را نیز بر مبنای خواست خود تغییر می‌دهد، البته این قاعده همیشه برقرار نیست. چینی‌ها برای مجالس جشن خود «باروت» را کشف کردند اما این فناوری با انتقال به اروپا به ابزار جنگ و اسلحه تبدیل می‌شود؛ بنابراین باید پذیرفت که نسبت میان فناوری و فرهنگ دوسویه است، گاهی فرهنگ، مسیر فناوری را ترسیم می‌کند و در برخی مواقع نیز فناوری، فرهنگ را متأثر از خواست خود تغییر می‌دهد. سرعت تغییرات در فضای مجازی به حدی بالا است که شاید این امکان وجود نداشته باشد که ابتدا فرهنگ یک فناوری را وارد کنیم، نقطۀ مطلوب این است که فرهنگ و فناوری توأمان با هم وارد کشور شوند، باید گفت این تکنولوژی‌ها، ماهیتی فرهنگی دارند و اساساً این امکان وجود ندارد که بخواهیم آن‌ها را تفکیک کنیم. 

این کارشناس رسانه خاطرنشان کرد: اولویت نداشتن غنای محتوا برای مدیران سرویس‌های نمایشِ درخواستی، از آسیب‌های جدی آن‌ها است. صدا و سیما یا هر رسانۀ دولتی دیگری در سطح جهان اولویت خود را منافع ملی می‌دانند؛ چرا که از منابع عمومی و مالیات‌ها برای تأمین بودجۀ خود استفاده می‌کنند اما سرویس‌های اشتراک ویدئو به این دلیل که برای ادارۀ خود وابسته به دریافت آبونمان از مخاطب هستند، به غنای محتوا توجه جدی ندارند، آن‌ها بیشتر نگاهی تجاری به ابزار فرهنگی خود دارند. البته هزینۀ تولید پایین تر نیز مزید بر علت می‌شود که این سرویس‌ها مخاطب را برای انتخاب محصولات با کیفیت پایین تشویق کنند.

وی افزود: متاسفانه در سال‌های اخیر بارها شاهد تولیداتی بودیم که عناصری متناقض با فرهنگ ایرانی در آن‌ها بازنمایی شده است، خشونت نامتعارف یکی از این مفاهیم بوده، بی اخلاقی‌ها و روابط خارج از عرف که در میان اقشار مرفه جامعه نیز با شدتی که این VODها نمایش می‌دهند، وجود خارجی ندارد، جنایات و قتل‌هایی که عریان در این سرویس‌ها به نمایش در می‌آیند، مصداقی عینی از درک نادرست مدیران VODها از نیاز فرهنگی جامعه است. این روند می‌تواند در سپهر فرهنگی ایران آن‌ها را دچار کژتابی در کارکرد کند.

مهدی پور در ادامه گفت: یکی از اشکالات عمدۀ نظام فرهنگی ایران، عدم پرداخت سهم تولید کنندۀ محتوا از به اشتراک گذاشتن آن است. پرسش اساسی این است که چرا بخش اعظم درآمد حاصل از پخش محتوای فرهنگی در فضای مجازی به نهادی اختصاص پیدا می‌کنند که زیرساخت ارتباطی را ارائه می‌دهد، این ضعف باعث می‌شود که تکنولوژی، پلتفرم یا بستر بر فضای فرهنگی کشور غالب شود و تولیدکنندۀ محتوا نیز صرفاً برای جلب رضایت پلتفرم تلاش کند. برای مثال سرویس یوتیوب بخشی از منافع حاصل از به اشتراک گذاشته شدن یک محتوا را مستقیم در اختیار تولید کنندۀ آن قرار می‌دهد اما سرویس‌های ایرانی با این توجیه که اپراتورها این هزینه را پرداخت نمی‌کنند، تولیدکننده را محروم از حقوق خود می‌کنند، در حالی که سرویس‌های ایرانی به دلیل رعایت نکردن حقوق کپی رایت جهانی با دوبله و پخش محتوای بین المللی سود سرشاری به دست می‌آورند.

به زعم وی، عدم استقبال مخاطبان از محتوای غنی انگارۀ غلطی است که در جامعۀ ما رواج یافته، مصداق عینی این ادعا اقبال قابل قبول کاربران از فیلم سینمایی خروج یا سریال آقازاده است. متاسفانه در ذهن برخی از تولیدکنندگان محتوای فرهنگی تصویر صحیحی از مخاطب وجود ندارد. سیاست‌گذاران برای رفع این مسئله ابتدا باید راهی بیابند که تولیدکنندگان بتوانند از منابع اقتصادی حاصل از توزیع محتوای خود در این سرویس‌ها منتفع شوند و سپس شرایطی ایجاد شود که تولیدکننده دلایل دیگری نیز برای تولید محتوای ارزشمند داشته باشد.

این استاد دانشگاه افزود: منظومۀ فکری رهبر معظم انقلاب دربارۀ مدیریت فضای مجازی  در خصوص سرویس‌های نمایش درخواستی زمانی محقق می‌شود که ابزار تکنولوژیک و محتوا همزمان مدیریت شوند. این سرویس‌ها در شروع فعالیت‌ خود با ارائه مشوق‌هایی مانند اینترنت رایگان یا نیم بهاء مخاطبان را جذب کردند اما همزمان با شروع پاندمی کرونا در کشور به یکباره تعرفه‌های خود را افزایش می‌دهند، بعد از مدتی در تعطیلات نوروز مرحلۀ دوم افزایش تعرفه را اعمال کردند که روشی نادرست برای مدیریت بازار است، سیاست‌گذاران این حوزه حتی اگر می‌خواهند که قواعد بازار بر مدیریت آن‌ها حکم‌فرما باشد، این روشی که در حال پیاده سازی است، روش مدیریت مبتنی بر بازار نیست!کدام نهاد به این VODها اجازه داده است که برای خود سندیکا تشکیل دهند و قیمت گذاری کنند! متولیان این سرویس‌ها با توجه به خوانش‌های مختلفی که نسبت به موضوع محتوای مناسب وجود دارد، اختلافات را در همین سطح محتوا محدود کرده و مانع از ورود نهادهای ناظر به مسئلۀ تخلفات زیرساختی خود می‌شوند تا بتوانند بر اساس قواعد خود در بازار فعالیت کنند.

وی تصریح کرد: برخی اشکلات زیرساختی نیز به سامانه‌های نمایش درخواستی مترتب است از جمله این‌که  برخی از این سرویس‌ها امکان گزارش محتوای نادرست را برای کاربران فراهم نکرده‌اند.. معتقدم بخشی از فرآیند نظارت بر عهدۀ مدیران این سرویس‌ها است، کاربران هم باید سهم خود در فرآیند نظارت را اجرا کنند، کاربر باید این اجازه را داشته باشد که بعد از شناسایی محتوای نامناسب، امتیاز منفی به محتوا بدهد و گزارش تخلف را ارائه کند.پلتفرم های خارجی با ارائه همین دلیل گزارش مردمی محتوای انقلابی را حذف می‌کنند، برای مثال اینستاگرام با ادعای ارائه گزارش مردمی تمام محتوای ارزشمند تولید شده از سیرۀ سردار شهید سلیمانی را حذف می‌کند.

مهدی پور خاطرنشان کرد: کیفیت آثار تولیدی سرویس‌های نمایش درخواستی امروز در نظام فرهنگی ایران محل اشکال است اگر نگاه ما صرفاً تک بعدی و دینی هم نباشد، تولیدات فعلی این سرویس‌ها حتی با استانداردهای بین‌المللی هم سازگاری ندارد. محتوای فعلی سرویس‌های نمایش درخواستی حتی در کشورهای اروپایی هم قابل پخش نیست، خشونت، قتل، جنایت، مصرف مشروبات الکی، حقوق کودک و نوجوان و ... امروز در تولیدات این سرویس‌ها رعایت نمی‌شود که کشورهای لائیک نیز به آن پایبند هستند! چطور برخی در کشور ما به این رها بودن افتخار می‌کنند! به طور جدی می‌گویم امروز یوتیوب، اینستاگرام یا توئیتر اجازۀ پخش محتوای نامناسب را نمی‌دهند، برای مثال خودکشی، در ایران شخصی توانست از صحنۀ خودکشی خود را ضبط و پخش کند، در حالی که هیچ پلتفرمی در جهان اجازۀ چنین کاری به وی نمی‌دهد.

این کارشناس رسانه در خاتمه گفت: محتوا باید ذیل پلتفرم قرار بگیرد، پلتفرم نباید بر عرصۀ فرهنگ ایران غلبه پیدا کند. ده سال پیش تصور می‌کردیم باید «ویکی» مختص به خود را طراحی کنیم، این اشتباه گرفتن عرصۀ فعالیت است، در آن مقطع یکی از راه حل‌ها تولید محتوای منسجم با حجم گسترده در اینترنت بود؛ چرا که سرچ اینترنتی موضوعیت داشت یا پیش از آنکه ایران موتور جستجوگر ملی خود را طراحی کند، رقیب خارجی خدمات متعدد دیگری را عرضه کرد بنابراین توقف بر مسائل ظاهری مشکلی است که باید در کشور ما مرتفع شود.

انتهای پیام/