خبرگزاری شبستان- مشهد- مرضیه وحدت؛ سخن از حضرت خدیجه سلام الله علیها، سخن از یك دنیا علم و فهم، بصیرت، عظمت، پایداری و استقامت در هدف است. ایشان اولین زنی هستند که به پیامبر ایمان آوردند. البته به این معنی نیست که ایشان العیاذ بالله پیشتر مشرک بودند! بلکه ایشان و خانواده شان یکتاپرست و بر آیین حنیف [آیین ابراهیم علیه السلام] بودند و هیچگاه روی بر بت نمی نهادند. نکته جالب توجه، است که با عنایت به عصر جاهلیت بودنِ آن زمان، و اینکه زنان جایگاه اجتماعی نداشتند ایشان به پاکی و ثروت شهره بودند و کاروانهای تجارتی زیادی تحت اشراف این بانو تجارت می کردند. به مناسبت سالروز وفات حضرت خدیجه (س) با حجت الاسلام نوید نظری استاد حوزه گفتگویی داشتیم که در ادامه می خوانید:

 

چرا به ایشان ام المؤمنین می گویند؟

پاسخ این است که طبق آیه قرآن به همه همسران پیامبر، ام المؤمنین می گویند. «النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ/ سوره احزاب آیه 6 پیامبر اولای به نفس مؤمنین است و همسرانش مادران مؤمنین هستند.» در مورد شأن نزول این آیه که به خاطر جسارت یکی از صحابه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم، نازل شد سخنی نمی‌گویم که علاقمندان می توانند با یک جستجوی ساده اینترنتی به آن مطلب دست پیدا کنند.

حضرت خدیجه (س) بانویی که خدا و جبرئیل علیه السلام به او سلام کردند. لطفاً توضیح بفرمایید.

بله. روایتهای زیاد و در حد تواتر داریم که خداوند متعال به حضرت خدیجه سلام الله علیها از طریق جبرئیل علیه السلام و پیامبر ابلاغ سلام فرمودند. توضیح اینکه پیامبر قبل از بعثت به مدت یک ماه در هر سال در غار حرا معکتف می شدند و حضرت خدیجه (س) برایشان افطار می بردند. این ماجرا را کتابهای زیادی از اهل سنت نقل کردند. به عنوان مثال: در صحیح بخاری (از کتب معتبر اهل سنت) ج5 ص39 آمده: حضرت جبرئيل علیه السلام نزد نبي مکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) براي وحي آمده بود و گفت: اينک حضرت خديجه (سلام الله عليها) براي تو غذا و آب مي آورد؛ وقتي آمد، از ناحيه خداوند به حضرت خديجه (سلام الله عليها) سلام برسان و همچنين از من به او سلام برسان و او را بشارت بده که خداوند براي او در بهشت خانه اي در نظر گرفته از تارهاي طلا و نقره که در آنجا هيچ مشقت و ناراحتي وجود ندارد.

 

همچنین در کتاب صحيح مسلم ج4 ص1887 ، که از دیگر کتب معتبر برادران اهل سنت است آمده؛ ابن حجر در الاصابة، جناب حاکم نیشابوری در المستدرک و دیگران روایتهای زیادی را به این مضمون در کتبشان نقل کردند.

 

ماجرای ایمان آورن حضرت خدیجه و اینکه ایشان اولین زن مسلمان هستند. توضیح بفرمایید.

ایشان اولین زنی هستند که به پیامبر ایمان آوردند. البته به این معنی نیست که ایشان العیاذ بالله پیشتر مشرک بودند! بلکه ایشان و خانواده شان یکتاپرست و بر آیین حنیف [آیین ابراهیم علیه السلام] بودند و هیچگاه روی بر بت نمی نهادند. نکته جالب توجه، است که با عنایت به عصر جاهلیت بودنِ آن زمان، و اینکه زنان جایگاه اجتماعی نداشتند ایشان به پاکی و ثروت شهره بودند و کاروانهای تجارتی زیادی تحت اشراف این بانو تجارت می کردند. همانطور که در عصر جاهلیت به پیامبر محمد امین می گفتند، از القاب آن بانوی آسمانی نیز در عصر جاهلیت، "الطاهره" و «سیده قریش» و ... بود. و مگر می شود مادر زهرای اطهر، خود طاهره نباشد.

 

اما برگردیم به ماجرای ایمان آوردن ایشان. بعد از وفات حضرت عبدالله، حضرت عمران بن عبدالمطلب که کنیه شریفشان ابوطالب علیه السلام است، کفالت پیامبر را به عهده گرفت. در جوانی به جهت سر و سامان دادن به زندگی پیامبر، با مشورت ایشان به نزد حضرت خدیجه سلام الله علیها که کاروانهای زیادی برای ایشان کار می کردند آمدند و پیشنهاد شراکت و کار دادند و حضرت خدیجه سلام الله علیها پذیرفتند.

 

ایشان عالمه به تورات و انجیل بود. عموی ایشان، ورقة بن نوفل کشیش بود و حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها تحت تعلیمات عمویش، عالمه به تورات وانجیل بودند. قرآن می فرماید: سوره اعراف آیه 157.  پیامبری که صفاتش را، در تورات و انجیلی که نزدشان است، می‌یابند.

 

ما داستان سفر پیامبر در جوانی به شام و داستان بحیرا را شنیدیم و در فیلم سینمایی محمد رسول الله آقای مجید مجیدی هم به زیبایی دیدیم. همان گونه که بحیرا، با دیدن محمد جوان، او را شناخت و از او راجع به نبوتش پرسید، حضرت خدیجه سلام الله علیها نیز با دیدن پیامبر، نشانه های ذکر شده در تورات و انجیل را بر ایشان تطبیق داد و عاشقانه و آگاهانه، زمینه ازدواج با پیامبر را فراهم فرمود. ایشان عالمه به تورات و انجیل بودند و با همان نگاه اول به ایشان ایمان آوردند. این نکته را هم بیفزایم که پدر حضرت خدیجه به نام جناب خویلد، با حضرت عبدالمطلب (پدر بزرگ حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم) پسرعمو و از قریش هستند.

واقعاً همسری پیامبر و مادر زهرای اطهر شدن نعمت بزرگ خدا به ایشان بود؟

بله. واقعاً نعمت بزرگی است ولی این حضرت خدیجه سلام الله علیها بودند که زمینه نزول این نعمتها را فراهم کردند. خداوند متعال میفرماید: جزاءً وِفاقاً. یعنی پاداشهایی که میدهیم مطابق عملی است که انجام دادند. به قول حافظ علیه الرحمة: طفیل هستی عشقند آدمی و پری، ارادتی بنما تا سعادتی ببری

 

حضرت خدیجه کبری ثروتمندترین زن حجاز بودند و به شرافت همسری پیامبر که در آن زمان یک جوان که شهرت چندانی نسبت به زمان نبوتشان را نداشت نائل آمدند. تمام ثروتش را تقدیم رسول الله نمود. و به عبارتی سالها پیش از بعثت نبی مکرم صلی الله علیه و آله و سلم، به او ایمان آورد. خداوند متعال فرموده: جزاءً وِفاقاً. او از مال کثیر گذشت، خداوند متعال هم خیر کثیر یعنی کوثر را به او عطا فرمود. خداوند متعال جبار است و خوب جبران می کند.

 

آن بانویی که در اوج ثروت و شهرت بود، و خواستگاران ثروتمند زیادی داشت به خاطر خدا به شرافت همسری رسول الله در آمد و در خانه محقر ایشان زندگی کرد، خداوند متعال هم به او خانه ای از طلا و نقره در بهشت عنایت فرمود که روایتش را تقدیم کردم. یعنی طبق آیه قرآن جزائاً وِفاقاً. واقعاً خوش به سعادت ایشان که در یاری امام حق، سنگ تمام گذاشتند. علاوه بر افتخار همسری پیامبر و مادری حضرت زهرا سلام الله علیها، مادربزرگ 11 امام نیز هستند.

 

واقعاً خیلی عجیب است که وقتی اهل بیت علیهم السلام میخواستند خودشان را معرفی کنند، یکی از مواردی که به آن خود را معرفی می کردند این بود که خود را فرزند خدیجه کبری سلام الله علیها معرفی میفرمودند. امام مجتبی علیه السلام در ذیل آیه ۱۸ لنگرسوره انفطار که خداوند متعال فرموده است:و حسین بن علی به فاطمه شبیه بوده و من به جده‌ام خدیجه کبری (صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین) شبیه‌ام.

 

همچنین در زمان حکومت معاویه، وقتی بر روی منبر از امیر المؤمنین علیه السلام علی بن ابی‌طالب (سلام‌الله‌علیها) بد‌گویی کرد امام حسن مجتبی (سلام‌الله‌علیه) که در مجلس حاضر بود، ضمن پاسخ به معاویه، با اشاره به نسب خود با افتخار چنین فرمودند: که جده من خدیجه سلام الله علیها است. اَیهَا الذَّاکِرُ عَلِیاً اَنَا الْحَسَنُ وَ اَبِی عَلِی وَ اَنْتَ مُعَاوِیةُ وَ اَبُوکَ صَخْرٌ وَ اُمِّی فَاطِمَةُ وَ اُمُّکَ هِنْدٌ وَ جَدِّی رَسُولُ اللَّهِ وَ جَدُّکَ حَرْبٌ وَجَدَّتِی خَدِیجَةُ وَ جَدَّتُکَ قُتَیلَةُ / مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، ج۲، ص۱۵.لنگر

 

همچنین متن خطبه امام سجاد علیه السلام را ملاحظه بفرمایید: أَيُّهَا النَّاسُ أُعْطِينَا سِتّاً وَ فُضِّلْنَا بِسَبْعٍ ... أَيُّهَا النَّاسُ أَنَا ابْنُ مَكَّةَ وَ مِنَى أَنَا ابْنُ زَمْزَمَ وَ الصَّفَا ... ثُمَّ قَالَ:أَنَا ابْنُ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ أَنَا ابْنُ سَيِّدَةِ النِّسَاءِ انا ابنُ خَدیجهَ الکبری. یعنی مایه شرافت و مباهات اهل بیت علیهم السلام بود که خود را فرزند خدیجه کبری سلام الله علیها بدانند.

 

در مسند الإمام أحمد بن حنبل ج4 ص409 و ج5 ص77 و ج18 ص162 و ج44 ص9 آمده که با فضيلت‌‌ترين زنان بهشت چهار تا هستند: حضرت خديجه و حضرت زهرا و حضرت آسيه و حضرت مريم سلام الله عليهن اجمعين.

 

اسلام به ثروت خدیجه و شمشیر علی استوار شده توضیح بفرمایید.

اتفاقا در مجموعه آثار شهید مطهری رضوان الله علیه راجع به همین سؤال مطلبی آمده و اصرار داشتند که مطلب به گونه ای بیان نشود که مردم بگویند: پس اسلام با زر و زور پیشرفت کرده. قطعاً به این معنی نیست. یعنی اینطور نیست که به مردم پول و رشوه میدادند تا مسلمان شوند یا اینکه حضرت علی علیه السلام شمشیر بالای سرشان میگرفت که مسلمان شوند. حضرت خدیجه سلام الله علیها همه ثروتش را در راه اسلام فدا کرد. و به زیرکی با خداوند متعال معامله کرد. خداوند متعال در سوره صف آیه 10 و 11 میفرماید: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! آیا شما را به تجارتی راهنمائی کنم که شما را از عذاب دردناک رهایی می‌بخشد؟! به خدا و رسول او ایمان آرید و به مال و جان در راه خدا جهاد کنید، که این کار (از هر تجارت) اگر دانا باشید برای شما بهتر است. در این آیه شریفه یکی از راههای نجات از عذاب الیم، جهاد مالی معرفی شده که بر جهاد جانی (نفس) مقدم شده است.

 

در عصر کنونی، جهاد مالی این است که بانیان خیر، و واقفین ثروت خود را در راه اعتلای کلمه حق صرف کنند. ساخت کتابخانه و مدرسه و حوزه علمیه و ... از مصادیق جهاد مالی است.

 

مهمترین درسی که از حضرت خدیجه سلام الله علیها می گیریم چیست؟

بحث جهاد مالی را که عرض کردیم که آن بانوی ثروتمند از ثروت عظیمش حتی یک کفن برای خود کنار نگذاشت و همه را در راه خدا تقدیم فرمود. حتی در مقابل آن همه خدمت و استقامت از رسول الله هیچ مطالبه نکرد؛ و حتی رویش نشد از رسول الله پیراهنش را مطالبه کند و لذا به دخترش فاطمه زهرا سلام الله علیها فرمود: به پدرت بگو، آن پیراهن که اولین بار در آن وحی نازل شد را به عنوان کفن به من عنایت بفرماید که حضرت جبرئیل علیه السلام نازل شد و فرمود: کفن خدیجه سلام الله علیها از بهشت آماده شده است.

 

جهاد مالی، خیلی در زندگانی حضرت خدیجه پررنگ است. اما به طور کلی باید این مطلب را عرض کنم که بزرگترین درسی که حضرت خدیجه سلام الله علیها به ما دادند، یاری مالی و جانی امام حق در همه حال بود آن زمانی که پیامبر را سنگباران می کردند، حضرت خدیجه خود را سپر پیامبر می کرد به گونه ای که خون از چهره مبارک ایشان جاری می شد.

 

نکته مهم دیگر که ارتباط به تربیت فرزند دارد این است که دینی خوب است که بتوان انتقالش داد. بعضی از مادرها حجابشان خوب است، اما نمی تواند به دخترش منتقل کند. بعضی از پدرها مسجدی هستند و اهل جمعه و جماعت، ولی پسرش را رها کرده است. دینی خوب است که بتوان منتقلش کرد. حضرت خدیجه سلام الله علیها این فهم عمیق دین و بصیرت در دفاع از امام حق را به دخترش فاطمه زهرا سلام الله علیها نیز آموخت.

 

در بحث ولایتمداری حضرت خدیجه نسبت به حضرت علی علیه السلام چه توضیحی میفرمایید؟

هر چند حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها سه سال قبل از هجرت، به نزد پروردگار عروج فرمودند و ماجرای غدیر و ولایت امیر المؤمنین علیه السلام را درک نکردند ولی این مطلب را باید بدانیم، مسئله خلافت و وصایت امیر المؤمنین علیه السلام که مربوط به سال 10 هجری و غدیر خم نیست. بلکه بر می گردد به اولین روز دعوت رسمی پیامبر و ماجرای "یوم الدار" که در کتب تاریخی و تفسیری شیعه و سنی در ذیل آیه شریفه (وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ) [شعرا/ آیه 214] به عنوان مسئله جانشینی پیامبر اشاره شده است. «شیعه و سنی اذعان دارند که حضرت خدیجه اولین بانوی مؤمن به پیامبر است، و ایمان به پیامبر یعنی ایمان به همه لوازمات نبوت، که یکی از آنها، وصایت امیر المؤمنین علیه السلام است».

 

از این بالاتر، طبق آیه قرآن پیامبران دیگر نیز حکم نبوت را با قبول ولایت امیر المؤمنین علیه السلام گرفتند. چرا که در آیه شریفه 81 سوره آل عمران، خدا می فرماید: خداوند متعال از پیامبران اقرار گرفت که آیا به پیامبر خاتم ایمان می آورند و یاریش می کنند؟ و آنها هم اقرار فرمودند: بلی. و یکی از لوازمات پیامبری، خلیفه و وصی رسول خدا امیر المؤمنین علیه السلام است.

 

مگر می شود به موسی علیه السلام ایمان داشت و به تورات نه؟ مگر می شود به حضرت موسی ایمان داشت و به هارون علیهما السلام نه؟ بنابراین ایمان به پیامبر بدون ایمان به لوازمات آن که یکی از آنها، ولایت امیر المؤمنین علیه السلام معنی ندارد. پس وقتی حضرت خدیجه به پیامبر ایمان داشتند، به ولایت امیر المؤمنین علیه السلام هم ایمان داشتند.

در بحث وفات حضرت خدیجه سلام الله علیها توضیح بفرمایید که کی و کجا اتفاق افتاد؟

بعد از اینکه پیامبر دعوتش را علنی کرد و مشرکین قریش سر دشمنی برداشتند، با اذیت و آزار مسلمانان، آنان را از مکه اخراج و به دره ای پایین کوه ابوقبیس که به شعب ابی طالب معروف شد تبعید شدند. سخت ترین دوران برای مسلمانان همین دوران شعب ابی طالب بود که مسلمانان در نهایت نگدستی و فقر، پای دین خدا مقاومت کردند و این محاصره سیاسی و اقتصادی سه سال طول کشید. در این ایام حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها بیمار شدند و به نزد پروردگار عروج فرمودند.

 

به همین مناسبت یادی هم کنیم از حضرت ابوطالب علیه السلام که به فاصله سه روز از وفات حضرت خدیجه سلام الله علیها وفات کردند و در تاریخ یعقوبی آمده است، که پیامبر در فراق حضرت ابوطالب و حضرت خدیجه سلام الله علیهما ناله سردادند و فرمودند: به کدام مصیبت ناله سر دهم؟ و لذا آن سال، سال حزن نامیده شد. و بعد از وفات این دو بزرگوار که حامیان رسول خدا بودند، به پیامبر دستور آمد که دیگر در اینجا حامی نداری و هجرت کن.

 

 

 

پایان پیام/648