در دوره ای که شیعیان لبنان تحت حکومت سُنی مذهب عثمانی قرار داشتند و در آزار و اذیت این حکومت بودند، شماری از عالمان «جبل عامل» به ایران عزیمت کردند و مورد استقبال شایسته قرار گرفتند و با حکومت شیعی مذهب صفوی در عرصه های دینی و فرهنگی همکاری کردند.
نخستین کنسولگری ایران در لبنان در سال ۱۹۱۲ میلادی گشایش یافت و در سال ۱۹۲۷ به سرکنسولگری کل ایران در سوریه، لبنان و فلسطین به مرکزیت بیروت ارتقا یافت.
در دهه ۱۹۳۰ میلادی «کامیل شمعون» رییس حزب «آزادگان» و «پی یر جمیل» موسس حزب «کتائب لبنان» با «امیر عباس هویدا» رییس حزب «ایران نوین» که در بیروت درس می خواند، دیدار و روابط نزدیک برقرار کردند.
ایران در سال ۱۹۴۳ و پس از دستیابی لبنان به استقلال، این کشور را به رسمیت شناخت و نمایندگی سیاسی در بیروت تاسیس کرد. کامیل شمعون در ۱۹۵۳ رییس جمهوری لبنان شد و هویدا نیز از سال ۱۹۶۵ تا ۱۹۷۷ میلادی نخست وزیر ایران بود. روابط دو کشور در این دوره گسترده تر شد و از سال ۱۹۵۵ سطح نمایندگی سیاسی به سفارت ارتقا یافت.
شمعون طرفدار پیمان بغداد – تهران علیه «پان عربیسم ناصری» بود، زیرا در درگیری های به وجود آمده در لبنان در سال ۱۹۵۸ میان طرفداران حزب ناصری و مخالفان آن، حزب یاد شده در صدد تجزیه و تقسیم لبنان به دو بخش مسلمان نشین و مسیحی نشین بود؛ موضوعی که مورد قبول و پسند رییس جمهوری این کشور نبود.
روابط بیروت – تهران در سال های ۱۹۶۸ و ۶۹ میلادی به سردی گرایید و در نهایت به قطع روابط منجر شد، زیرا لبنان درخواست شاه برای تسلیم «تیمور بختیار» رییس وقت سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) را رد کرد.
بختیار چند سال پیش از این درخواست، از مقامش برکنار شده بود. او در سال ۱۹۶۸ در بیروت دستگیر شد. روابط سیاسی و اقتصادی و پرواز هواپیماها میان دو کشور متوقف شد و لبنان و ایران سفیران خود را فراخواندند.
پس از دو سال تیرگی روابط، کامیل شمعون رییس جمهوری لبنان در سال ۱۹۷۱ با هدف تجدید روابط به ایران سفر کرد و تهران و بیروت روابط خود را از سرگرفتند.
وقوع انقلاب اسلامی، انقلابی در روابط ایران و لبنان به وجود آورد. پیش از انقلاب، روابط بیروت – تهران روابط دیپلماتیک و رسمی بود، اما پس از آن، روابط دو بُعد یا جنبه پیدا کرد: بُعد سیاسی که روابط دولت ایران با دولت لبنان را شامل می شد و بُعد مذهبی که مردم مسلمان لبنان به ویژه شیعیان و در صدر آنان «جنبش حزب الله» را در برگرفت.
رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۸۲ میلادی به لبنان تجاوز و این اقدام روابط بیروت – تهران را متحول کرد. جمهوری اسلامی ایران با محکوم کردن حمله صهیونیست ها از مقاومت اسلامی حمایت و داوطلبانی را از طریق سوریه وارد استان شیعه نشین بقاع در شرق لبنان کرد.
با پیروزی انقلاب، ایده و اندیشه برپایی دولت اسلامی از دید بسیاری از شیعیان لبنان واقعی به نظر رسید. از این رو جمعی از روحانیان جوان و پرشور این کشور رهسپار استان بقاع شدند و هسته اولیه تشکیلات حزب الله را ایجاد کردند که حاصل پیوند انقلابی شیعیان لبنان با ایران بود. این پدیده به تدریج رشد کرد و به جنبش اصولگرای شیعه به نام حزب الله تبدیل شد.
پس از جنگ ۱۹۸۲ جمهوری اسلامی ایران با سیاست دفاع از حقوق شیعیان و آزاد کردن مناطق شیعه نشین جنوب لبنان از اشغال رژیم صهیونیستی، حمایت و روابط خود را با حزب الله گسترش داد.
جنگ یاد شده با توافق نامه ۱۷ می متوقف شد، اما جمهوری اسلامی ایران در برابر این توافقنامه لبنانی – اسراییلی ایستاد و به آن اعتراض کرد. دولت وقت لبنان ایران را به دخالت در امور داخلی خود متهم کرد و یک سال بعد در ۱۹۸۳ روابط دیپلماتیک بیروت – تهران قطع شد و تا چهار سال بعد بهبود نیافت، اما روابط با حزب الله ادامه داشت.
احزاب لبنانی مانند حزب الله، جنبش شیعی امل به رهبری «نبیه بری» و «جنبش سوسیالیست ترقی خواه» به رهبری «ولید جنبلاط» و برخی گروه های فلسطینی در اعتراض به توافقنامه ۱۷ می تظاهرات گسترده ای در بیروت برگزار کردند و خواستار عقب نشینی نیروهای رژیم اسراییل از این شهر و دیگر مناطق لبنان و از سرگیری روابط با ایران شدند.
پس از لغو توافقنامه یاد شده رژیم صهیونیستی از بیروت و برخی مناطق جنوبی لبنان عقب نشینی کرد و روابط این کشور با ایران تجدید شد.
پس از پایان جنگ تحمیلی و نیز جنگ داخلی لبنان در سال ۱۹۹۰ میلادی، در زمان ریاست جمهوری «اکبر هاشمی رفسنجانی»، روابط رسمی تهران با دولت لبنان رو به بهبودی گذاشت و ایران اعلام کرد که تمام طوایف لبنان اعم از شیعه، سنی و مسیحی برای ایران یکی است و به دنبال وحدت ملی در لبنان است.
اعلام صریح این سیاست و تداوم آن در دولت اصلاحات موجب توسعه بیش از پیش روابط تهران – بیروت در حوزه های مختلف شد و این توسعه روابط تاکنون ادامه داشته است.
ظرف ۳۰ سال گذشته شخصیت ها و مقام های رسمی، حزبی، دینی، سیاسی، فرهنگی و رسانه ای دو کشور از پایتخت های همدیگر دیدن کرده اند که آخرین آن سفر «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه در بهمن ۱۳۹۷ و تازه ترین آن، سفر «علی لاریجانی» رییس مجلس ایران به بیروت است.
لاریجانی بامداد امروز (دوشنبه) در صدر هیاتی از دمشق پایتخت سوریه وارد فرودگاه «رفیق حریری» بیروت شد و قرار است در سفر یک روزه با دبیرکل حزب الله و دیگر مقام های لبنان و رییسان گروه های فلسطینی دیدار و گفت و گو کند.
وی در فرودگاه بیروت در جمع خبرنگاران گفت: ایران همیشه روابط بسیار دوستانه و ممتاز با لبنان داشته و برای مقام های تهران، لبنانِ آزاد، آباد، مستقل و دارای وحدت ملی ملاک است.
رییس مجلس شورای اسلامی تشکیل دولت جدید به ریاست «حسان دیاب» را به ملت و نخبگان لبنان تبریک گفت. این دولت دوم بهمن ماه تشکیل و سه شنبه بیست و دوم بهمن پس از ارایه برنامه اش به مجلس ملی موفق شد رای اعتماد این مجلس را به دست آورد و رسمیت پیدا کند.
«هانی قبیسی» نماینده مجلس، عضو شورای سیاسی جنبش شیعی امل به نمایندگی از نبیه بری رهبر این جنبش و رییس مجلس لبنان، هیاتی از امل به ریاست «خلیل حمدان»، «محمود قماطی» نماینده پیشین مجلس از طرف حزب الله ، نمایندگان تجمع علمای مسلمین و مجلس اعلای شیعه لبنان، اعضای سفارت و رایزن فرهنگی ایران از لاریجانی در بیروت استقبال کردند.
هانی قبیسی به روابط نیک میان دو کشور اشاره و تاکید کرد: ایران همواره در زمان سختی ها و محنت ها در کنار لبنان بوده است.
نظر شما