اگرچه با انتشار بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح و توضیح فرمانده هوافضای سپاه درباره شلیک اشتباه به هواپیمای مسافربری، پرونده اما و اگرها درباره سانحه سقوط بوئینگ ۷۳۷ اوکراین بسته شد اما هنوز برخی ابهام‌ها در حاشیه این موضوع وجود دارد، از جمله اینکه چرا در آن شرایط، پروازهای مسافربری متوقف نشد؟

به گزارش صمت، بعد از سقوط پرواز ۷۵۲ شرکت هواپیمایی اوکراین در صبح چهارشنبه ۱۸ دی که منجر به کشته شدن همه ۱۷۶ سرنشین آن، شامل تعداد زیادی از ایرانیان ساکن یا دانشجو در کانادا شد، فضای رسانه‌ها تا چند روز سرشار از مطالب متناقض بود. ویدئوهای منتشر شده در فضای مجازی، این سقوط را به پرتاب موشک ارتباط می‌داد اما مسئولان صنعت هوانوردی ایران و برخی کارشناسان این حوزه می‌گفتند چنین چیزی امکان‌پذیر نیست و هواپیما به دلیل نقص فنی سقوط کرده است. سرانجام صبح شنبه ۲۱ دی، ستاد کل نیروهای مسلح بیانیه‌ای منتشر و اعلام کرد این هواپیما در اثر برخورد موشکی سقوط کرده که به اشتباه از سوی یک پایگاه نظامی ایرانی شلیک شده است.
بعد از انتشار این بیانیه، سردار امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده هوافضای سپاه در یک نشست خبری اعلام کرد اظهارنظرهای بیان شده از سوی مسئولان صنعت هوانوردی مبنی بر رد احتمال برخورد موشک با این هواپیما، به دلیل بی‌اطلاع بودن آنها از عملیات بوده و آنها تقصیری ندارند.

چرا پروازهای مسافری متوقف نشد؟
پس از اعلام علت واقعی سانحه پیش آمده برای بوئینگ ۷۳۷ اوکراین، یکی از مهم‌ترین و پرتکرارترین پرسش‌های مردم این است: چرا پروازهای مسافربری در آن شرایط خاص، قطع نشده بود؟
حاجی‌زاده در نشست خبری روز شنبه خود در پاسخ به این پرسش که آیا نباید فضای کشور چند ساعتی از پروازهای مسافری خالی می‌شد، گفت: «از دید من در شرایط جنگی باید این اتفاق ازسوی مسئولان ذی‌ربط می‌افتاد اما به هر ترتیب نیفتاد. اگر اشتباهی وجود دارد در بخش نیروهای مسلح است و در بخش دولتی و کشوری و شرکت فرودگاه‌ها هیچ قصور و تقصیری وجود ندارد.
اگر از آنها می‌خواستیم انجام می‌دادند، چون مسئول این کار ما نبودیم و کسان دیگری باید این کار را می‌کردند.»
در سخنان حاجی‌زاده به طور صریح اعلام نشده که مسئول توقف پروازهای مسافربری در شرایط خاص صبح چهارشنبه ۱۸ دی چه شخص یا نهادی بوده است.
از سوی دیگر سردار سلامی، فرمانده سپاه که شنبه به مجلس شورای اسلامی رفته بود تا در نشست غیرعلنی، درباره جزییات سانحه بوئینگ اوکراین توضیح دهد، اعلام کرده توقف پروازهای مسافربری در حیطه وظایف این نهاد نیست.
علیرضا رحیمی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در این زمینه به ایسنا گفت: سردار سلامی درباره اینکه چرا آن زمان پروازهای مسافربری متوقف نشده گفت که مسئولیت پروازهای مسافربری با سپاه نیست. بنابراین سپاه مسئولیتی برای توقف پروازهای مسافربری ندارد.

شرکت فرودگاه‌ها: مسئول نبودیم
شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران نیز در بیانیه‌ای که روز شنبه در خبرگزاری ایلنا منتشر شد، اعلام کرد مسئولیت توقف پروازهای مسافری در آن روز خاص بر عهده این شرکت نبوده است.
در این بیانیه آمده است: «مرکز کنترل فضای کشور بخشی از عملیات هوانوردی شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران بوده و مسئولیت هدایت و کنترل پروازهای عبوری و داخلی (در فاز EN-ROUTE) را برعهده داشته است، اما نهاد تصمیم‌گیر برای انجام یا انجام نشدن پروازها در شرایط خاص نیست. همچنین در ساعت‌های انجام عملیات انتقام و بر اساس شیوه‌نامه‌های موجود بین شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران و مبادی ذی‌ربط، همه هماهنگی‌ها برای همه پروازهای عبوری و داخلی انجام شده است.»

باید از سازمان هواپیمایی می‌خواستند
معاون پیشین سازمان هواپیمایی کشوری معتقد است توقف پروازهای مسافربری باید با دستور نهاد حاکمیتی صنعت هوانوردی پیگیری می‌شد.
علیرضا منظری به ایسنا گفت: در چنین شرایط خاصی باید نیروهای مسلح از سازمان هواپیمایی کشوری به عنوان نماینده دولت در این حوزه بخواهد که حالت ممنوعه را در یک بخش یا کل فضای کشور برای ساعت یا روزهایی اعمال کند.
در این صورت اگر نیروهای مسلح درخواست کنند و هیات دولت تصویب کند، سازمان هواپیمایی کشوری می‌تواند آن را اجرا کند.
وی افزود: در برخی کشورها رئیس‌جمهوری فرمانده نیروهای مسلح نیز است و در چنین شرایطی رئیس‌جمهوری اقدام به طرح، تصویب و اجرای این قانون می‌کند اما در کشور ما این دو سمت یکی نیستند.
دبیر پیشین انجمن شرکت‌های هواپیمایی نیز معتقد است توقف پروازهای مسافربری باید با تقاضای نهادهای امنیتی اتفاق بیفتد.
حمید غوابش به ایسنا گفت: تشخیص مسائل امنیتی و اینکه شدت و میزان ملاحظات امنیتی چقدر است با نهادهای امنیتی و نظامی است.
آنها باید مشخص کنند که می‌خواهند در چه بخشی از خاک کشور فضای خالی یا پرواز ممنوع اعلام شود چرا که آنها داده‌های مرتبط با ملاحظات امنیتی یا عملیات‌های نظامی را در اختیار دارند و باید این اطلاعات را به مقامات غیرنظامی انتقال دهند.
وی افزود: سازمان هواپیمای کشوری فقط مجری چنین ملاحظاتی است و بر اساس روال عادی وظیفه‌ای برای دنبال کردن و رصد کردن ملاحظات امنیتی ندارد.
غوابش اظهار کرد: حتی در شرایط عادی که یک نهاد نظامی قصد انجام عملیات مانوری و تمرینی را در محدوده خاص دارد آن را به اطلاع سازمان هواپیمایی کشوری می‌رساند و این سازمان ضمن طی کردن فرآیند قانونی و گرفتن مصوبه و مجوز در ساعت و روزهای مانور، آن منطقه را از پروازها خالی کرده و به ایرلاین‌ها اطلاع می‌دهد که پرواز نکنند یا در ارتفاع خاصی مجاز به پرواز در منطقه‌ای خاص هستند.

قانون چه می‌گوید؟
اگرچه سازمان هواپیمایی کشوری بعد از انتشار بیانیه ارتش مبنی بر شلیک اشتباه به هواپیمای مسافربری، بیانیه‌ای منتشر و بابت بیان نظرات نادرست درباره دلایل سقوط هواپیمای بوئینگ و رد قاطعانه احتمال برخورد موشک، عذرخواهی کرد اما در این بیانیه، هیچ سخنی درباره علت متوقف نشدن پروازهای مسافری در آن ساعت بیان نشده است.
این درحالی است که براساس ماده ۱۰ قانون هواپیمایی کشوری، در شرایط امنیتی و نظامی، سازمان هواپیمایی کشوری با تصویب هیات وزیران و دولت می‌تواند بخشی یا همه منطقه پروازی را محدود کند.
ماده ۱۰ قانون سازمان هواپیمایی کشوری می‌گوید: «اداره کل هواپیمایی کشوری می‌تواند در مواردی که امنیت عمومی یا دلایل نظامی ایجاب می‌کند، با تصویب هیات وزیران، پرواز هواپیمای ایرانی و خارجی را بر فراز بخشی از خاک کشور ممنوع یا محدود یا مقید به شرایط خاصی کند.»