به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، نگاهی به تاریخ وقوع حوادث غیرمترقبه در بازار تاریخی تبریز، حداقل در طی سه دهه اخیر نشان میدهد که این سازه عظیم فرهنگی و میراث تاریخی که از قضا به ثبت جهانی یونسکو هم رسیده بسیار مظلومتر از آن است که چنین حرمان و تطاول روزگاری را بر تن زخم خورده خویش دوباره تجربه کند.
حادثه اخیر در بازار « ایکی قاپیلی» دقیقا ادامه همان تهدیدی است که یک دهه پیش بر این بازار وارد شد. اینکه یک آدم عاقل و چند سازمان عریض و طویل و صدها مغازهدار و ذینفعی از یک سوراخ دو بار و حتی سه و چهار بار گزیده شود از تعقل و دوراندیشی به دور است.
اینکه بعد از این همه سال هنوز سیستم هشدار دهنده تمام وقت و آنلاین در بازار تبریز نباشد، اینکه اندک کپسولهای آتشنشانی نصب شده بر روی دیوارها هنوز در قفس فلزی قفل شوند، اینکه هنوز شاهد انبار و دپوی گسترده کالاهای اشتعالآور و منفجره در این منطقه از بازار باشیم با هیچ استدلالی قابل توجیه نیست.
اما حالا آن اتفاقی که نباید میافتاد افتاده است. بازار آتش گرفته و بیش از 120 مغازه در آتش سهل انگاری و بیتوجهی همه ما سوخته است. قبول کنیم که ما همه مقصریم.
جرقهای کوچک در یک مغازه بازار «ایکی قاپیلی تبریز» کافی بود تا دودمان کاسب جماعتی را به خاکستر نشانده و به دهها مغازه مجاور نیز خساراتی وارد سازد.
تأسف و وجهه دردناک موضوع زمانی بیشتر میشود که بدانیم این حادثه در قلب شهر تبریز و مهمتر از همه در قلب بازاری صورت گرفته که عنوان بزرگترین بازار سرپوشیده جهان و نگین بازارها و مجتمعهای تجاری – اقتصادی خاورمیانه را یدک میکشد. هر چند امروزه، پاساژها، بازارها و مجتمعهای بزرگ و مدرن تجاری اقتصادی نه تنها در ایران و بلکه در سطح خاورمیانه فناوری نوین ساخت خویش را بر جامعه تحمیل کردهاند، اما هرگز یارای رقابت با بازار تبریز را نداشتهاند. اما آنچه اکنون روح متعالی هر آذربایجانی را نگران و مشوش میسازد، عدم رعایت اصول ایمنی در داخل این مجموعه است.
متأسفانه به مرور زمان شکل ظاهری و کارکرد برخی مغازهها، دالانها، تیمچهها و راستهها تغییر کاربری یافته است. در کنار آن و بنا به اقتضائات زمان، تکنوژلویهای دوره جدید نیز مهمان ناخوانده این بازار شده است. سیمکشیهای برق به شکلی سنتی در راهروها، تیمچهها و راستهها چون ماری خزنده، سرتاسر بنا را فراگرفته است، در برخی نقاط، لولهکشیهای آب مشروب و در برخی نقاط دیگر، لولهکشی گاز شهری نیز وجود دارد.
گذشته از همه اینها در ایام سرد سال، استفاده از لوازم گرمایشی و گازی غیراستاندارد و در ایام گرم سال، بهرهگیری از دستگاههای سرمایشی و خنک کننده نامطمئن، بر خطرپذیری آن افزوده است. شاید این سئوال مطرح شود که در گذشته های نه چندان دور که این تکنولوژی های خطرآفرین وجود خارجی نداشت، ساکنان این مجموعه چه کار می کردند. پاسخ ساده است، طراحان و مجریان بازار همه این نیازها را در داخل خود بازار طراحی و در نظر گرفته بودند.
وجود دریچهها و هواگیرهای متعدد در سرتاسر بازار، نوع طراحی و معماری آن به گونهای بود که در زمستانها، به اندازه کافی گرم بود و در تابستان های گرم، از هوایی مطبوع و خنک برخوردار میشد. ضمن آنکه این حجم عظیم کالا و جمعیت فشرده در داخل بازار هرگز متصور نبود. از همین روست که در اسناد تاریخی برجای مانده، هرگز شاهد خبری ناگوار در خصوص رخداد حوادثی نظیر آتشسوزی در بازار تبریز نبودیم، اما گذشت زمان و تغییر رویه و ذائقه زندگی سبب شده تا این مجموعه تاریخی از نظر مسائل ایمنی«بیدفاع» شود.
انباشته شدن مواد قابل اشتعال از قبیل، چسب، رزین و تینر و و البسه اشتعالزا، انبارداری غیرصحیح آنها هر لحظه احتمال خطری ناگوار را قوت بخشیده و زنگ خطر را به صدا در میآورد.
جالب است بدانید که تقریبا 6 هزار و 450 واحد تجاری – خدماتی در این مجموعه فعال بوده و 8 هزار نفر در داخل آن به کسب و کار مشغول هستند. مجموعه بازار تبریز شاید عنوان تجاری و اقتصادی داشته باشد اما وجود برخی اماکن و مراکز دیگر بر غنا و اعتبار آن افزوده است.
وجود چند مسجد، بقعه، حسینیه، مدرسه، حمام و قهوهخانه چنان در تار و پود این مجموعه تنیده شده که تصور جدایی آنها از هم ممکن نیست. بنابراین اگر حادثهای در حجره کوچکی روی دهد، نه تنها مجموعههای تجاری که مجموعههای فرهنگی، آموزشی و مذهبی را نیز تهدید خواهد کرد. اگر بازار تبریز به چنین درجه از شهرت دست یافته، قطعاً از ترکیب متناسب و هارمونی جالب «تجارت، فرهنگ، و مذهب» نشأت می گیرد. برای بررسی وضعیت ایمنی بازار تبریز لازم است به بایگانی پروندههای حریق این مجموعه نگاهی اندازیم و براساس آمار، مکتوب، مستند و قابل قبول در هر محکمهای سخن گوئیم.
آمارها نشان میدهد سال به سال شاهد افزایش نگران کننده آمار حریقها در داخل محدوده بازار تبریز هستیم و تأسف بارتر اینکه، منشا اکثر این حریقها، معیوب و غیراستاندارد بودن اتصالات و سیمکشیهای برق است.
آمارهای سازمان آتش نشانی تبریز میگویند که 35درصد آتشسوزیهای به وقوع پیوسته در داخل مجموعه بازار ناشی از اتصالات برق و وسایل برقی است، بقیه حریق ها، 30 درصد ناشی از بیاحتیاطی، 21 درصد ناشی از مایعات قابل اشتعال، 11 درصد ناشی از گاز و لوازم مربوطه و 4 درصد شامل موارد متفرقه نظیر ته سیگار و ... است. برای پی بردن به عمق تلخی و مرارت یک حادثه، ناگزیریم نقبی به گذشته زده و اوراق تاریخی و تقویم را ورق بزنیم:
در 22مهر 1376 به علت نشت گاز و تجمع مواد اشتعال زا نظیر رنگ و چسب در بخشی از بازار تبریز، انفجار رخ داد و 35 مغازه را در کام خود فرو برد. با توجه به اینکه انفجار و حریق در ساعات پایانی روز و هنگام تعطیلی بازار روی داد، خسارات جانی تنها به مرگ یک جوان و مصدومیت فردی دیگر محدود شد، اما تصور کنید اگر این حادثه در ساعات میانی روز و زمانی که در داخل بازار جایی برای سوزن انداختن نباشد، روی می داد چه تعداد شهروند و بازاری بی گناه تاوان غفلت و سهل انگاری ها را می پرداختند؟
عصر روز13 آبان ماه سال 88 حوالی ساعت ۱۷ و ۳۰ دقیقه حریق دیگری در این بازار به وقوع پیوست. در جریان این حادثه بخشهایی از راسته تاریخی «ایکی قاپیلار» که مرکز فروش انواع پوشاک و لوازم آرایشی است دچار آتش سوزی شدند علت این آتش سوزی در سال ۸۸ انفجار « والورنفتی» و یا سرنگونی چراغ خوراکپزی و به دنبال آن انفجارهای پیدرپی ناشی از سوختن مواد اشتعالزا مانند ادکلن، اسپری و عطر در این مغازه و مغازههای پیرامون آن اعلام شد. در این حادثه همچنین هشت آتشنشان در حین اجرای عملیات به شدت مصدوم شدند.
باز هم همان بازار حریق به بیش از 120 مغازه و حجره آسیب زد و طبق آخرین برآوردهای اعلامی از سوی میراث فرهنگی کشور، حداقل، 20 میلیارد تومان به ابنیه تاریخی این بازار خسارت وارد شد. این در حالی است که در این رقم، میزان خسارت وارده به اموال و کالاهای تجار و بازاریان لحاظ نشده است.
واقعیت تلخ بازار
1) به دلیل مسقف بودن بازار، امکان عملیات اطفا و نجات جان انسانها از طریق عملیات در ارتفاع مقدور نیست.
2) به علت تراکم و تردد بالای جمعیت در ساعات کاری، امکان تخلیه سریع افراد به خارج از بازار و نفوذ و امدادرسانی آتشنشانان مقدور نیست.
3) به علت ترافیک سنگین خیابانهای اطراف بازار، امکان جابهجایی و مانور تجهیزات آتشنشانی و امداد رسانی با مشکلات شدیدی روبهروست.
4) نکات اولیه ایمنی و انبارداری اصولی کالاها و مواد شیمیایی در داخل بازار به هیچ عنوان رعایت نشده است.
5) با توجه به باریک بودن معابر داخل بازار، هدایت و استقرار خودروهای آتش نشانی در محل حریق با مشکلاتی مواجه است.
6) به علت ضعف سیستم های اعلام کننده حریق در داخل بازار، امکان اطلاع رسانی سریع وقوع حادثه وجود ندارد. براین اساس، برای مــــجموعه آتشنشانی و امدادگران این سازمان شاید وقوع هر حادثهای به اقتضای شغل آنها، عادی باشد (همانند عادی بودن درد بیمار برای پزشک معالج )، اما هرگز آسیب دیدن این مجموعه تاریخی، قابل قبول نیست،
بازاریان باید به هرگونه کم توجهی، بیاحتیاطی و بیمهری نسبت به جایجای این مجموعه حساس بوده و خود با آن برخورد کنند. بازار تبریز، خانه اصلی، مأمن و ماوای اقتصاد پویای آذربایجان و منطقه شمالغرب کشور است، اگر تا دیروز رونق جاده ابریشم به پویایی و اعتبار بازار تبریز بستگی داشت، اکنون نیز گنجینه توریستی آذربایجان اعتبار خویش را مدیون نگینی به نام بازار تبریزاست.
بازار تبریز
بازار تاریخی تبریز وسیعترین مجموعه مسقف و به هم پیوسته جهان شبکه بازار تبریز به مثابه قلب شهر است و نقش عمدهای در بافت شهر دارد. این بازار در سال 1354در فهرست آثار ملی قرار گرفت و در مرداد ماه سال 1389 به ثبت جهانی یونسکو رسید. بازاری که از آن به عنوان بزرگترین اثر ثبتی کشور و وسیعترین مجموعه مسقف و به هم پیوسته جهان یاد میکنند.
مجموعه بازار تبریز یکی از بازارهای بزرگ تاریخی و زیبای ایران و خاورمیانه است. عواملی مانند سبک معماری بازار، آرایش مغازهها، کثرت تیمچهها، کاروانسراها، دالانها، راستهها همچنین انواع مشاغل و حرفهها، وجود تعداد بسیاری مدرسه و مسجد که عمدتاً از سابقه تاریخی برخوردارند، این بازار را به نمونه عالی مجهز تجارت، کسب و زندگی اسلامی و شرقی تبدیل کرده است.
مجموعه بازار تبریز 19.3 هکتار مساحت دارد و از نظر نوع کاربری به 27 گروه تقسیمبندی میشود. واحدهای تجاری مربوط به گروه شغلی فرش، گلیم، پشتی، پشم، طناب فروشی، رفوگری و نقشه کشی فرش با 1564 واحد بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده است.
مهمترین راستههایی که در بازار وجود دارند عبارتند از بازار امیر، راسته بازار، راسته قدیم، بازار سراجان، شیشه گرخانه، بازار کفاشان، بازار صفی، بازار صادقیه، دلاله زین بازار، بازار کلاهدوزان، قیزبستی بازار، بازار مسگران، بازار حلاجان، بازار آیت الله شهیدی، یمن دوز بازار، بازار حرمخانه، بازار رنگی .
گزارش از محمد امین خوش نیت
انتهای پیام/60002/ر
نظر شما