وی افزود: عرصه هایی که علاوه بر اهمیت بالا، پیچیدگی های خاص خود را دارد و حوزه در سال های قبل از انقلاب شکوهمند اسلامی، عرصه را برای پرداختن به مسایل مهیا ندیده وعلمای بزرگ ما علی رغم تلاش های زیاد به دلیل عدم وجود زمینه در این عرصه ورود نکرده بودند.

مدیر پژوهشگاه «فقه نظام» بیان کرد: در سال های نخستین پیروزی انقلاب به دلیل هشت سال جنگ تحمیلی شرایط برای پرداختن به این مسایل مهیا نبود. البته همواره این دغدغه در میان برخی از فعالان و اندیشمندان حوزه که نگاه به مسایل جاری جامعه اسلامی دارند، وجود داشته است.

وی گفت: در میان آنها برخی از شخصیت ها تلاش هایی را انجام دادند که گاهی به صورت فردی و گاهی به صورت جمعی رخ داد؛ اما به رغم تمامی این تلاش های قابل تقدیر هنوز یک جریان حوزوی که بتواند به این نیازهای جدید پاسخ دهد در درون حوزه شکل نگرفته است.

*نیازهای حاکمیتی نظام

وی اظهارکرد: این نیازها، نیازهای حاکمیتی است؛ در عرصه های مختلف مثل اقتصاد، سیاست و فرهنگ سوالات متعددی فراروی حوزویان قرارداد؛ دنیای بیرون و مردم در این عرصه ها که بسیار پیچیده و ضروری نیز می باشد، نظر اسلام و اهل بیت(ع) را از ما طلاب مطالبه می کنند؛ به رغم این نیاز ، هنوز اما گفتمان پاسخگو نسبت به این مسایل به شکل یک جریان مشخص وجود نداشته و ندارد.

حجت الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم اظهارکرد: یکی از چهره های شاخص در این عرصه آیت الله اراکی است از حدود 8 سال قبل، مرکز آموزشی به نام مرکز جامع علوم اسلامی را با همکاری برخی از اساتید حوزه راه اندازی کرد و هدف از راه اندازی این مرکز نیز تربیت طلاب فاضل و آشنا به مباحث تخصصی مورد نیاز امروز جامعه بود، هم اکنون در این مرکز، طلاب در پنج رشته تخصصی مشغول تحصیل هستند.

*تحصیل طلاب در 5 رشته کاربردی برای نظام

وی تصریح کرد: این رشته ها عبارتند از «فقه سیاست»، «فقه اقتصاد»، «فقه فرهنگ»، «فقه تربیت» و «فقه حقوق»؛ بنده نیز در حدود پنج سال است عضو هیئت علمی این مجموعه هستم و در دوره عمومی و تخصصی در بخش «فقه و اصول» در جلسات متعدد و برنامه های علمی فراوانی به همراه طلاب حضور داشتم؛ در این مدت این کمبود را همیشه حس می کردیم، لازم است مرکزی پژوهشی - حوزوی با بهره گیری از ظرفیت فضلای حوزه که در این رشته ها تحصیل کرده اند، به کار پژوهش در عرصه فقه نظام های اجتماعی بپردازند.

عضو مجلس خبرگان رهبری بیان کرد: وجود این دغدغه مقارن شد با دعوت آیت الله اراکی مبنی بر تاسیس و راه اندازی یک مرکز پژوهشی با محوریت مباحث فقهی در عرصه نظام های اجتماعی؛ به همین جهت در آن مقطع تعدادی از طلاب مرکز جامع علوم اسلامی را دعوت به همکاری کردیم؛ کسانی که تحت تربیت اساتید مبرز به شکل تخصصی مشغول تحصیل هستند و با همکاری آنها گروه هایی را تشکیل دادیم و حدود یک سال به صورت چراغ خاموش با همکاری آنها جلسات متعددی برگزار کردیم.

وی گفت: در همین راستا نقشه راه برای را برای فعالیت در چند سال آینده این مرکز ترسیم کردیم و با همایت آیت الله اراکی و تحت نظر ایشان 6گروه تخصصی راه اندازی کریم؛ در ادامه به این نتیجه رسیدیم این مجموعه به صورت رسمی و با مجوز از سوی حوزه علمیه شروع به کار کند و به همین دلیل سازوکار تاسیس یک پژوهشگاه را طی می کنیم که در آینده نزدیک بتوانیم پژوهشگاه فقه نظام را راه اندازی کنیم.

*راه اندازی پژوهشگاه فقه نظام

وی اظهارکرد: آیت الله اراکی موسس این پژوهشگاه می باشد و هیئت امنایی نیز خواهیم داشت و در ذیل ریاست، چارت سازمانی و سه پژوهشکده ایجاد گردد؛ در ذیل بخش فرهنگ سه گروه تخصصی شامل «فقه تربیت»، «فقه سبک زندگی اسلامی» و «فقه رسانه» شکل می گیرد؛ در پژوهشگده حقوق، اقتصاد و سیاست هم سه گروه «فقه حقوق»، «اقتصاد» و «سیاست» قرار می گیرد.

مدیر پژوهشگاه فقه نظام بیان کرد: در پژوهشکده اصول و مبانی و دانش نامه نویسی نیز سه گروه اصول و مبانی فقه نظام دانشنامه نویسی و منطق الدلاله که از شاخه های نوین لفظی است، شکل می گیرد که در مجموع9گروه فقهی و اصولی، هسته های اصلی این پژوهشگاه خواهند بود.

*کار منحصر بفرد پژوهشگاه فقه نظام

وی در پاسخ به این سوال که چگونه می توانید در این پژوهشگاه از موازی کاری با فعالیت های متعددی در عرصه فقه اجتماعی و حکومتی در حوزه انجام شده، جلوگیری کنید؛ گفت: در همین زمینه رصد کلی از فعالیت های فردی و موسسات حوزوی در هر یک از این عرصه ها انجام شد و به این نتیجه رسیدیم موسسات دیگر نوعا در زمینه این علوم فعالیت دارند، اما در صدد ایجاد گفتمان در حوزه علمیه و تدوین درسنامه برای طلاب نبودند و نیستند.

حجت الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم تصریح کرد: یکی از اهداف ما در این موسسه، گفتمان سازی است و به همین دلیل چارچوب اصلی این کار حوزوی بوده و فعالان این عرصه همگی فارغ التحصیلان حوزه هستند و وقتی فهرست فقهی تنظیم می کنیم، مشخص می شود، هنوز چنین کاری در حوزه ما رخ نداده است.

وی عنوان کرد: در سایر پژوهشگاه ها عموما فعالیت به شکل مساله محور کار شده و مقالات متعددی مورد ارزیابی قرار داده اند؛ الان یک ظرفیت بالایی برای تولید یک علم به معنی یک علم ایجاد شده؛ امروز در حوزه متونی تحت عنوان فقه فرهنگ نداریم، اگرچه به صورت مساله محور در موضوعات مختلفی در عرصه فرهنگ مقالات متعددی نوشته شده، ولی اینکه تبدیل به یک علم شده و عرضه شود، چنین کاری نشده است.

مدیر پژوهشگاه فقه نظام بیان کرد: در این زمینه، فقه نیمه استدلالی را عرضه می کنیم و در لایه های عمیق تر فقه استدلالی و عمیق را در درس های خارج تبدیل می کنیم که با این رویکرد گفتمان سازی در فضای عمومی حوزه شکل خواهد گرفت.

*کارگروه فقه شهرسازی

وی گفت: نکته دیگر آنکه، نگاه بسیاری از مراکز فعال حوزوی نظام مند و با رویکرد تولید نظام های اجتماعی نبوده ؛به عنوان مثال در عرصه فقه تربیت یا فقه اقتصاد تک گزاره ها و موضوعات مختلف مورد ارزیابی واقع شده، ولی اینکه این موضوعات تبدیل به یک نظام اسلامی و اقتصادی شود، هنوز چنین اتفاقی رخ نداده است.

این استاد قرآنی حوزه بیان کرد: نکته دیگر آنکه در برخی از شاخه ها به مدل سازی هم نزدیک می شویم؛ زیر نظر آیت الله اراکی در فقه فرهنگ و سبک زندگی کارگروه شهر سازی در حال فعالیت است که این کارگروه با همکاری برخی از مهندسان و معماران آشنای با مباحث معماری اسلامی –ایرانی و برخی از فضلایی که به شکل تخصصی در عرصه های مرتبط تحصیل کرده اند، نقشه های جامع شهری را دریافت می کنند و پیوست های فقهی را روی این نقشه ها می گذارند تا در شکل گیری شهرهای اسلامی کارایی خود را ثابت کند.

وی اظهارکرد: با این وجود در گام های بعد می توانیم در همه شاخه ها به خصوص در این شاخه ها موفقیت های خوبی داشته، به مرحله مدل سازی نزدیک شویم تا بتوانیم با ساخت آن نظام در هر یک از عرصه های مطرح شده به یک مدل اجرایی در سطح حاکمیت دست پیدا کنیم.

وی افزود: در این راستا تلاش شده با اخذ مجوز رسمی از نهاد حوزه کار را آغاز کنیم و طبیعتا وزن علمی محصولات ما نیز باید وزن علمی قابل توجهی باشد؛ اگر این محصولات عرضه شود و وزن علمی قابل قبولی داشته باشند می تواند در آینده به صورت اختیاری به طلاب عرضه شود.

*شکل گیری تمدن اسلامی در گروه ورود حوزه است

حجت الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم بیان کرد: امروزه طلاب ما به شدت نیازمند آن هستند که در این عرضه ها مسایل و استدلالات را بدانند؛ اگر حوزه به این مسایل ورود نکند، تمدن اسلامی شکل نمی گیرد؛ تمدنی که از گزاره های دینی دور باشد و چتر اسلام بر سر این تمدن سایه گستر نباشد، همان تمدن غربی است که تهذیب شده و طبعا تمدنی که تهذیب شده باشد و برخی از مفاسد آن جدا شده، باز هم چون در درون تمدن غرب شکل گرفته تمدن غرب را با خود می آورد؛ ما باید تمدنی در چارچوب تمدن اسلامی تولید کنیم.

وی گفت: دیر یا زود طلاب باید با این شاخه از فعالیت فقهی آشنا شوند و گفتمان علمی در بخشی از حوزه باید معطوف به این مسایل شود؛ فقه عبادات از رسالات اصلی حوزه است؛ در فقه معاملات کتب، ناظر به زمان خود نوشته شده ولی امروزه حتما باید مباحث فقهی متناسب با نیازهای روز جامعه باشد.

عضو مجلس خبرگان رهبری اظهارکرد: در مسیر کار حتما باید از کارشناسان رشته های ذیربط استفاده شود، این طلابی که در این موسسه مشغول به فعالیت هستند، همگی فارغ التحصیل این رشته ها هستند؛ کسانی که در فقه نظام اقتصادی تحصیل می کنند و دوره های تخصصی خود را با کارشناسان علم اقتصاد پشت سر گذاشتند؛ آنها علاوه بر ده سال در درس خارج که باید به شکل منظم شرکت می کردند و این کار را کرده اند، کلاس های تعمیق فقهی را پشت سر گذاشتند و پس از آن 60 واحد تخصصی این رشته ها را نیز فراگرفتند تا به بنیان و مبانی این علوم به شکل عمیق و صحیحی آشنا شوند؛ آنها پس از طی این مراحل به این پژوهشگاه ورود می کنند؛ به همین دلیل طلاب از علوم مربوطه در علوم خود آگاه هستند؛ البته در این عرصه نیز برای فهم درست مسایل حتماً با کارشناسان این علوم نیز تعامل مثبتی ایجاد خواهد شد.

وی گفت: برای این عرصه ها باید یک اتحاد و همکاری منسجمی بین فضلای حوزه که این رشته ها را مطالعه کرده اند و دانشگاهیان ایجاد شود؛ ایفای سهم و مشارکت در تولید علم از مهمترین رسالت های این موسسه است نسبت به انتشار نظریات کارشناسان و نخبگان خواهد پرداخت و درقدم های بعد بنا داریم در عرصه مدل سازی نیز ورود کنیم و در تعامل با مردان میدان عمل در جهت ساخت یک مدل اسلامی فعالیت کنیم.

*طراحی الگوی بنگاه اقتصاد اسلامی

مدیر پژوهشگاه فقه نظام بیان کرد: از جمله مباحثی که در این پژوهشگاه دنبال می شود، آن است که مثلا در عرصه فقه اقتصاد یک بنگاه اقتصاد اسلامی باید چگونه عمل کند؛ وقتی که کلیات این مساله را در پژوهشگاه انجام شد و مسایل فقهی آن به دست آمد با همکاری صاحبان تخصص در این رشته ها به طراحی الگوی یک بنگاه اقتصاد اسلامی نیز خواهیم پرداخت؛ در عرصه فقه تربیت به طراحی نظام آموزشی اسلامی که می تواند به کار آموزش و پرورش و نهادهای زیربط بیاید خواهیم پرداخت؛ همچنین در موضوع شهرسازی کارگروه های مختلفی زیر نظر آیت الله اراکی فعالیت دارند که الگوی خوبی در این مسیر هستند.

*استفاده از مبانی قرآنی در پژوهش ها

وی با اشار ه به استفاده از مبانی قرآنی در این پژوهش ها گفت: قرآن به مثابه قانون اساسی است که در ذیل آن، چارچوب این مباحث نرم فزاری طراحی می شوند؛ اهل بیت (ع) مفسر قرآن و به مثابه مفسر قرآن این قانون اساسی هستند و برای همه بندگان این کلام الهی را به شکل دقیق و عمیق تبیین توضیح دادند؛ البته در این عرصه نمی توانیم بگوییم وقتی کلام اهل بیت(ع) را داریم، دیگر نیازی به مراجعه به قرآن نداریم و اگر قرآن است، دیگر نیازی به کلام اهل بیت(ع) نیست؛ خود اهل بیت(ع) هم فرمودند که اگر کلامی از ما برای شما روایت شد، اگر آن سخنی که روایت شده با قرآن مخالف باشد، آن را کنار گذارید زیرا این سخن، سخن ما نبوده است.

وی تصریح کرد: حدیث بسیار زیبا و عمیقی از امام علی(ع) در این زمینه بیان شده حضرت فرمودند، مردم و مسلمانان باید مسایل را از قرآن استنطاق کنند، یعنی مسایل خود را به قرآن عرضه کنند و پاسخ مسایل خود را از قرآن کریم بگیرند؛ آیات متعددی داریم که اگر در این عرصه با این نگاه به قرآن توجه کنیم، پاسخ هایی وجود دارد که می تواند رویکرد و سبک کار ما را تحت تاثیر قراردهد؛ شاید در هر یک از این عرصه ها به صدها آیه قرآن بر می خوریم که برخی از نظامات را بر برخی دیگرترجیح می دهد و یا برخی نظامات اجتماعی موجود را مضموم می شمرد و یا به لحظات مبانی و نتایج آن و یا به لحظات مولفاتی که در این مجموعه موجود است را ترکیبی را به وجود آورده است.

حوزه

انتهای خبر/