حمزه عالمي

حضور جنگنده هاي روسيه در پايگاه هوايي شهيد نوژه همدان، واکنش ها و بازتاب هاي زيادي را برانگيخته است. گفته مي شود اين کار با هدف کوتاه کردن مسير حمله هواپيماهاي روسي به گروه هاي تروريستي حاضر در سوريه صورت گرفته است. وزرات دفاع روسيه در بيانيه اي که در اين زمينه منتشر کرد، نوشت: بمب‌افکن دوربرد «تي‌يو-‌23ام3» و جنگنده‌هاي «اس‌يو‌34-» اوت (سه‌شنبه) از پايگاه هوايي همدان در ايران پرواز کرده و حملات گروهي را عليه اهدافي مربوط به داعش و جبهه النصره در اطراف شهرهاي حلب، ديرالزور و ادلب انجام داده‌اند. وزارت دفاع روسيه هم‌چنين اعلام کرد: در اين عمليات پنج انبار بزرگ مهمات، مرکز آموزش‌هاي نظامي و همچنين مرکز فرماندهي متعلق به مخالفان بشار اسد (رئيس‌جمهوري سوريه)، از جمله جبهه النصره و داعش را نابود کرده است. در نتيجه اين حمله، دو مرکز فرماندهي و اردوگاه‌هاي آموزشي داعش در نزديکي شهر ديرالزور نابود شده‌اند که به واسطه آن بيش از 15 تن کشته شده‌اند. وزارت دفاع روسيه همچنين آورده است: هواپيماهاي سوخو 35 اس، که از پايگاه هوايي همدان پرواز کرده‌اند، بمب‌افکن‌هاي دوربرد را اسکورت کرده‌اند. بنا بر اعلام وزارت دفاع روسيه، تمام ادوات و هواپيماهاي روس پس از تکميل عمليات مبارزه خود به اين پايگاه هوايي بازگشته‌اند. روز پنج‌شنبه نيز براي سومين بار، جنگنده هاي ارتش روسيه با پرواز از پايگاه همدان در غرب ايران به سمت سوريه، اهدافي را در اين کشور بمباران کردند.

استقرار جنگنده هاي روسي در ايران، ابتدا با سوالات زيادي در داخل کشور همراه بود و از جمله 20 نماينده مجلس در نامه اي به علي لاريجاني، رئيس مجلس شوراي اسلامي، خواستار توضيح درباره "استقرار جنگنده هاي روسي در همدان" شدند. مهم ترين بحثي که در داخل کشور نسبت به اين موضوع مطرح بود، تقابل اين اقدام با اصل 146 قانون اساسي بود که استقرار هرگونه پايگاه نظامي خارجي در کشور حتي براي استفاده صلح‌آميز را ممنوع مي داند. اين تذکري بود که فلاحت پيشه، عضو کميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس مطرح کرد، اما علي لاريجاني، رئيس مجلس، در پاسخ به اين تذکر گفت: اخطار شما ناظر به اصل 146 قانون اساسي است که طبق آن‌ استقرار هرگونه پايگاه نظامي خارجي در کشور ممنوع است که بر اين اساس پايگاهي در اختيار هيچ کسي قرار نداديم. وي ادامه داد: اينکه ما با روسيه به عنوان متحد در مسائل منطقه به خصوص در سوريه همکاري داريم به معناي اين نيست که پايگاهي به روسيه از نظر نظامي داديم، لذا اگر کسي اين موضوع را در رسانه‌ها مطرح کرده تکذيب مي‌شود.

در همين زمينه رئيس کميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس پرواز هواپيماهاي روسي از پايگاه نوژه را بر اساس مصوبه شوراي عالي امنيت ملي تعريف کرد. علاءالدين بروجردي گفت: آنچه که در پايگاه نوژه همدان رخ مي دهد پرواز هواپيماهاي روسيه است که بر اساس مصوبه شوراي عالي امنيت ملي و در چارچوب همکاري‌هاي

 چهارجانبه ايران، روسيه سوريه و عراق است. وي با تاکيد بر اينکه اين همکاري در راستاي توسعه هدف جمهوري اسلامي براي مبارزه با تروريسم است، ادامه داد: اين همکاري با مصوبه شوراي عالي امنيت ملي انجام مي‌شود و مغايرتي با قانون اساسي ندارد چرا که پايگاه هوايي همدان نه پايگاه روسي شده و نه جنگنده‌اي در پايگاه نوژه مستقر شده است. بروجردي در توضيحات بيشتري گفت: تنها اقدامي که صورت مي گيرد اين است که هنگام پرواز اجازه داده مي شود جنگنده‌هاي روسي براي دريافت سوخت در چارچوب همکاري هاي دوجانبه و چهار جانبه از اين پايگاه استفاده کنند که  در اين چارچوب همکاري‌ها کاملا منطقي است.

از سوي ديگر، علي اکبري ولايتي، رئيس مرکز تحقيقات استراتژيک مجمع تشخيص مصلحت نظام نيز در اظهار نظري گفت: «اين نوع همکاري مشترک در مبارزه با تروريسم و تهاجم آمريکا و متحدان آن به متحدان ما است و هنگامي که آمريکا و متحدان آن به سوريه و عراق حمله مي‌کنند و قصد شکستن زنجيره مقاومت و کشتار مردم بي‌گناه اين کشور را دارند، طبيعي است که ايران در مقابل آنها بايستد همانگونه که روسيه ايستاده است.»

بعد از اين توضيحات، واکنش هاي داخلي نسبت به اين موضوع کاهش يافت، اما موضع گيري چند مقام آمريکايي در اين زمينه و ربط دادن اين رخداد به قطعنامه 2223 شوراي امنيت و در مقابل پاسخ تند روس ها به آنان، گوياي اين است که استفاده روس ها از پايگاه هوايي همدان جهت حمله به مواضع تروريست ها در سوريه، پيام هاي بين المللي مهمي دارد؛ پيام هايي که پرتويي بر موضوع مناسبات امنيتي و نظامي منطقه در آينده مي‌افکند. در اين زمينه چند نکته قابل توجه است:

1 - آمريکايي‌ها در واکنش به حضور جنگنده هاي روسي در همدان، ابتدا گفتند که اين مسئله تأثيري بر فعاليت‌هاي هوايي اين کشور در سوريه نخواهد داشت و سخنگوي پنتاگون نيز اعلام کرد مسکو پيش از حمله به مواضع داعش از ايران، واشنگتن را در جريان گذاشته بود، اما «مارک تونر» سخنگوي وزارت خارجه آمريکا استقرار بمب‌افکن‌هاي روس در ايران را «مايه تأسف» دانست و گفت: با توجه به شرايط کنوني بحران در سوريه، اقدام روسيه «کمک‌کننده و مفيد» نيست و اين اقدام ممکن است نقض قطعنامه شوراي امنيت، عليه ايران باشد. منظور سخنگوي وزارت خارجه آمريکا، قطعنامه 2223 شوراي امنيت است و آمريکايي ها معتقدند چون طبق اين قطعنامه فروش يا انتقال هرگونه هواپيماي جنگي به ايران ممنوع است، بنابراين بايد نسبت اقدام روس ها با قطعنامه فوق را بررسي کند. اين البته يک ادعاي خنده‌دار است و بي ربط بودن استفاده روس ها از پايگاه هوايي همدان، که با موافقت جمهوري اسلامي ايران همراه است، با قطعنامه 2223 کاملا آشکار است. اين که آمريکايي ها به اين حربه بي ربط تمسک جسته اند، نشان مي دهد، نگراني آن ها از همکاري هاي نظامي ايران و روسيه بسيار بالاست. تحليل کارشناسان آمريکايي و خارجي نيز پرده از اين موضوع بر مي دارد.