به گزارش گروه تلکس شانا به نقل از روزنامه دنیای اقتصاد، حال ایران با لغو تحریم‌ها آماده خیز برداشتن برای افزایش تولید و صادرات نفت است و از سوی دیگر قصد دارد صنعت نفت تشنه سرمایه ایران را سیراب کند. با این وجود به نظر می‌رسد همچنان مشکلاتی پیش‌روی کشور در این خصوص وجود دارد. اول از همه با وجود برداشته شدن تحریم‌های بانکی که لازمه افزایش صادرات است، به نظر می‌رسد تا رفع عملی آنها اندکی زمان لازم است. از سوی دیگر رسانه‌های بین‌المللی بر این باورند که ایران در مرحله اول با ذخایری که روی آب در نفتکش‌ها دارد، میزان صادرات خود را افزایش خواهد داد اما در ادامه برنامه افزایش صادرات بر این باورند که ایران نمی‌تواند افزایش تولید و صادراتی را که اعلام کرده است، اجرایی کند. در این بین اما بازار نفت به لغو تحریم‌های ایران بی‌تفاوت نبوده است. بازار نفت در هفته گذشته با نزدیک شدن به زمان اجرایی شدن برجام افت قابل‌توجهی کرد چراکه چشم‌انداز افزایش صادرات نفت ایران در بازار نفتی که هم اکنون بر اساس برخی برآوردها روزانه با بیش از 2 ميلیون بشکه مازاد عرضه مواجه است، می‌تواند فشار مضاعفی بر این بازار وارد کند.

نفت ایران آزاد شد!
بر‌اساس نظام تحریم‌های غرب، کشورهای جهان تاکنون از واردات نفت و گاز و هرگونه محصول پتروشیمی منع شده بودند و تنها چهار کشور آسیایی چین، هند، ژاپن و کره‌جنوبی اجازه داشتند به شکل کنترل‌شده از ایران نفت وارد کنند. این بخش از تحریم‌ها مستقیم میزان درآمد کشور را نشانه رفته بود اما خود صنعت نفت نیز از تیر تحریم‌ها در امان نبود، چراکه بر‌اساس بخش دیگری از مفاد تحریم‌ها علیه ایران صادرات تجهیزات اساسی و ارائه خدمات وابسته به صنعت نفت و یا هرگونه سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران ممنوع شده بود. حال بر اساس فهرست تحریم‌های لغو شده در چارچوب برجام، همه تحریم‌های نام‌برده رفع شده و بر این اساس دوران تازه‌ای پیش‌روی صنعت نفت ایران آغازخواهد شد. ایران بارها اعلام کرده با لغو تحریم‌ها در مدت شش ماه میزان صادرات و تولید خود را یک میلیون بشکه افزایش خواهد داد، از سوی دیگر صنعت نفت ایران که در سال‎های تحریم با عدم سرمایه‌گذاری مواجه شده بود، حال خود را برای جذب سرمایه آماده می‌کند تا با کمک آن ظرف سال‌های آینده خیز بلندی در میزان تولید و صادرات خود داشته باشد.
هفته گذشته با افزایش امید به لغو تحریم‌های ایران، نفت مسیر نزولی خود را با شدت بیشتری طی کرد به‌طوری‌که به گزارش «دنیای اقتصاد»، در طول این هفته نفت خام آمریکا 77/ 3 دلار، معادل بیش از 11 درصد افت کرد و به 42/ 29 دلار رسید. نفت برنت نیز بیش از 4 دلار افت کرد؛ اما بیشترین تاثیر لغو تحریم‌های ایران در معاملات آخر هفته نمایان شد؛ روز جمعه نفت برنت با سیگنال لغو تحریم‌های ایران بیش از 6 درصد سقوط کرد و به زیر 29 دلار رسید.

برنامه نفتی ایران در پساتحریم
با شروع تحریم‌های یکجانبه غرب علیه ایران، میزان صادرات و به دنبال آن تولید نفت کشورمان به‌طور چشمگیری رو به کاهش گذاشت. میزان صادرات نفت ایران طی چند ماه تقریبا به کمتر از نصف رسید، یعنی از حدود 5/ 2 میلیون بشکه در روز به کمتر از یک میلیون بشکه رسید، تولید نفت نیز حدود یک میلیون بشکه کاهش یافت و از بیش از 7/ 3 میلیون بشکه در روز به کمتر از 8/ 2 میلیون بشکه رسید. در پی توافق ایران و غرب، مقامات نفتی کشورمان بارها اعلام کرده‌اند که بعد از لغو تحریم‌ها، میزان صادرات نفت را ظرف چند ماه به قبل از تحریم‌ها بر‌می‌گردانند، به گفته آنان وزارت نفت برنامه دارد در مدت کوتاهی پس از لغو تحریم‌ها 500 هزار بشکه و بعد به فاصله 6 ماه یک میلیون بشکه بر میزان تولید و صادرات نفت کشور بیفزاید. با وجود اینکه برخی طی دو هفته اخیر به دلیل افت شدید قیمت نفت و رسیدن قیمت‌ها به زیر 30 دلار اعلام کرده بودند که ایران قدری در اجرای برنامه نفتی خود سست شده است، روز گذشته امیرحسین زمانی نیا، معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت تاکید کرد ایران آماده است با لحاظ کردن شرایط بازارهای جهانی نفت و مازاد عرضه‌ای که هم اکنون وجود دارد، ٥٠٠ هزار بشکه به صادرات نفت خود اضافه کند و این میزان را در آینده به یک میلیون بشکه برساند.

به گفته وی، مشتریان نفت ایران هم‌اکنون حضور دارند و اولویت ایران به‌دست آوردن سهم بازار است و این ظرفیت را برای افزایش صادرات نفت دارد. این مقام نفتی کشورمان اعلام کرد بیشترین مقدار نفت ایران به‌طور معمول به مقصد چین می‌رود همان‌گونه که در دوران تحریم هم چین بزرگ‌ترین‌ مشتری ایران بود و همچنین کشورهایی از قاره‌های آسیا، آفریقا،‌ آمریکای لاتین و اروپا مشتریان نفت ایران در پسا تحریم خواهند بود. اما رکن‌الدین جوادی، مدیر‌عامل شرکت ملی نفت ایران ضمن تاکید بر آمادگی شرکت ملی نفت ایران برای افزایش 500 هزار بشکه‌ای صادرات به مشکلاتی که ممکن است در سیستم بانکی ایجاد شود اشاره کرد. به گفته وی در حال حاضر شرکت ملی نفت مشکلات پیش‌روی بانک‌ها را رصد می‌کند زیرا ممکن است رفع مشکلات چند هفته طول بکشد.

واکنش‌های رسانه‌های خارجی
در این بین خبرگزاری‌های خارجی از زوایای متفاوتی به تاثیر رفع تحریم‌ها بر صنعت نفت ایران اشاره داشتند. اغلب این خبرگزاری‌ها برنامه افزایش یک میلیون بشکه‌ای صادرات نفت ایران را ظرف 6 ماه بلند‌پروازانه دانستند. رویترز در گزارشی اعلام کرد که 13 نفتکش از 22 نفتکش بزرگی که ایران در اختیار دارد از نفت پر شده و این کشور منتظر است که با لغو تحریم‌ها این محموله‌ها را وارد بازار کند. بر اساس این گزارش مقصد احتمالی این محموله‌ها پالایشگاه‌های هند است. این گزارش درحالی منتشر شده که مسوولان نفتی کشورمان تا کنون بارها وجود ذخایر نفتی روی آب را رد و اعلام کرده‌اند آنچه ایران روی آب ذخیره کرده نفت نیست، بلکه میعانات گازی است. رویترز به نقل از یک منبع آگاه اعلام کرد که ایران با نزدیک شدن به لغو تحریم‌ها در حال باز پس گرفتن سهم خود از بازار نفت است و در این مسیر در ماه جاری میلادی میزان صادرات نفت خود را افزایش داده به‌طوری‌که احتمال می‌رود میزان صادرات نفت کشورمان به بیشترین رقم طی 9 ماه اخیر برسد. بر اساس این گزارش، از ابتدای ژانویه تا کنون، میزان صادرات نفت ایران نسبت به ماه قبل از آن حدود 21 درصد رشد داشته است.فایننشال تایمز نیز روز گذشته با اشاره به لغو تحریم‌های ایران به بررسی وضعیت صادرات نفت ایران بعد از لغو تحریم‌ها پرداخت. فایننشال تایمز مدعی شده است که ایران 24 سوپر تانکر روی آب‌های خلیج فارس دارد که همگی منتظر لغو تحریم‌ها هستند.
بر‌اساس این گزارش سوپرتانکرهای ایران مقادیر زیادی میعانات گازی و مقداری نفت را در خود جای داده‌اند. این گزارش با اشاره به اظهارات مقامات ایران مبنی بر افزایش یک میلیون بشکه‌ای صادرات بعد از لغو تحریم‌ها اعلام کرد که کارشناسان نفتی برنامه مقامات ایرانی در خصوص صادرات نفت را اغراق‌آمیز می‌دانند و بعید است ایران بتواند در زمان کوتاهی به این مقدار از صادرات دست یابد. فایننشال تایمز به نقل از یک منبع آگاه اعلام کرد که ایران امید دارد 200 هزار بشکه نفت به یونان، اسپانیا و ایتالیا صادر کند. همچنین توافقاتی برای صادرات 500 هزار بشکه نفت به ترکیه، هند و آفریقای جنوبی انجام شده است. اما ایران در گام بعدی به جذب سرمایه نیاز دارد و امید دارد 100 میلیارد دلار در صنعت نفت سرمایه خارجی جذب کند. با این حال به گفته وکیل شرکت زوئلا، لغو تحریم‌ها به این معنا نیست که شرکت‌های بین‌المللی سریع به ایران باز می‌گردند چراکه هنوز نگرانی‌های بسیاری درخصوص احتمال بازگشت تحریم‌ها وجود دارد.
سی‌ان‌ان مانی نیز طی گزارشی با اعلام اینکه نهایتا آمریکا و اتحادیه اروپا تحریم‌ها علیه تهران را برداشتند، اعلام کرد که این به معنای دسترسی ایران به بازارهای جهان است. ایران ماه‌ها خود را برای این لحظه آماده کرده است و به زودی می‌تواند به رده‌های بالای تولید جهانی نفت بازگردد. برندا شافر، استاد دانشگاه جورج تاون در واشنگتن به این خبرگزاری گفته است: ایران قادر است با استفاده از ذخایری که روی آب دارد به سرعت به بازارهای بین‌المللی باز‌گردد. بر‌اساس این گزارش، کارشناسان بین‌المللی اعلام کرده‌اند ایران قادر است بین 600 هزارتا یک میلیون بشکه ظرف یک سال به میزان صادرات نفت خود اضافه کند و این در حالی است که مقامات این کشور ارقامی بیشتر از این را در ذهن دارند. وزیر نفت ایران در این خصوص به سی ان ان گفته است تولید و صادرات نفت ایران تا پایان سال 2016 حدود 5/ 1 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت. سی ان ان مانی بر این باور است که ممکن است افزایش صادرات نفت ایران موجب افت بیشتر قیمت‌ها شود و هرچند که تولید نفت در ایران به دلیل هزینه پایین تولید همچنان سودده است اما ایران برای رسیدن به برنامه افزایش تولید خود به حجم زیادی جذب سرمایه نیاز دارد که افت قیمت نفت ممکن است برنامه‌های این کشور را به خطر اندازد.
واشنگتن‌پست نیز طی گزارشی با اشاره به قیمت 109 دلاری سبد نفتی اوپک در زمان اعمال تحریم‌ها علیه ایران در سال 2012 اعلام کرد ایران در حالی قصد بازگشت به بازارهای جهانی را دارد که قیمت نفت به 25 دلار یعنی حدود یک‌چهارم آن زمان رسیده است. واشنگتن‌پست در ادامه گزارش خود با اشاره به تیره شدن روابط ایران و عربستان نوشت: افزایش تنش بین دو قدرت بزرگ منطقه ممکن است رقابت این دو کشور را برای تصاحب بازار نفت افزایش دهد و افت قیمت نفت را تشدید کند. این گزارش با اشاره به برنامه افزایش یک میلیون بشکه‌ای صادرات نفت مقامات ایرانی به نقل از مدیر ارشد و کارشناس اوپک در موسسه IHS اعلام کرد که ایران به‌طور میانگین نهایتا 400 هزار بشکه ظرف ماه آینده به تولید خود خواهد افزود.

نسیم علایی