آرمان- هستي قاسمي: بعد از اعدام شيخ نمر، روحاني مجاهد شيعه توسط رژيم آل‌سعود، شيعيان و مسلمانان به اين اقدام عربستان واكنش نشان دادند. در ايران نيز مردم از اين اقدام بسیار اندوهگين شدند ولي عده‌اي در واكنشی غيرمنتظرانه و احساساتي به سفارت عربستان‌سعودي حمله كردند که بلافاصله اين اقدام توسط مقامات کشورمان محكوم شد و حتی رئیس‌جمهور دستور بازداشت و ارجاع عاملان به قوه‌قضائیه را صادر کرد. عربستان اما در واکنش به اعتراضات ایران و دنیای اسلام و حتی کشورهای غیرمسلمان به اعدام شیخ نمر چاره را در فرافکنی دید و در یک بهانه‌جویی آشکار اقدام به قطع روابط دیپلماتیک با ایران گرفت و به سفیر ایران دو روز مهلت داد تا خاک این کشور را ترک کند. بعد از اين اقدام عربستان، سه کشور بحرین، سودان و جیبوتی نیز به تبعيت از عربستان روابط خود را با ايران قطع کردند و امارات سطح روابطش را با ایران به کاردار كاهش داد. به بهانه این تحولات مرتضي مكي كارشناس روابط بين‌الملل با آرمان به گفت‌وگو پرداخته که در ادامه مي‌خوانيد.
قطع یکجانبه روابط ديپلماتيك عربستان با ایران چه آثاري روي معادلات منطقه‌ای دارد؟
اقدام عربستان مبني بر اخراج سفير ايران از كشورش و قطع روابط ديپلماتيك با کشورمان در پي اقدام نسنجيده اعدام شيخ نمر باقر النمر و پس از آن تبعيت سودان، بحرين، امارات و جیبوتی از سعودي‌ها و قطع يا كاهش روبط ديپلماتيك خويش با تهران نه تنها بر دامنه نفوذ عربستان بر شوراي همكاري خليج فارس و كشورهاي آفريقايي تحت حمایت آن محدود نمي‌شود بلكه بر تحركات اين كشور در فرآيند سياسي بحران سوريه، عراق و يمن قطعا تاثير منفي خواهد گذاشت و شرايط را در ميدان این کشورها براي جبهه مقاومت جهت تقابل با تروريست‌هاي تكفيري و پاكسازي اين گروه‌ها پيچيده‌تر خواهد ساخت. علاوه بر آن اين مساله بهانه تازه‌اي به عربستان سعودي جهت پيگيري اهداف و سياست‌هاي گذشته خويش در منطقه خاورميانه خواهد داد.
آل‌سعود با چه انگيزه‌هايي شيخ نمر را به شهادت رساند؟
به‌طور قطع آل‌سعود از اجراي اين حكم انديشه‌هايي در سر دارد. اعدام آيت‌ا... نمر روحاني برجسته شیعه و جهان اسلام نيز در راستاي همان انديشه‌ها و نقشه‌ها از سوي دستگاه حكومتي آل‌سعود انجام شد چراكه عربستان مشتاق تشديد تفرقه و اختلاف، شكاف ميان مذاهب مختلف از جمله شيعه و سني در خاورميانه و ميان كشورهاي منطقه است. اعدام شيخ نمر به نوعي اثبات انفعال و استيصال دولت عربستان بود. در حقيقت دولت آل‌سعود با اين اقدام خويش دنبال تشديد تفرقه و شكاف ميان كشورهاي درگير جنگ سوريه و عراق و ایجاد فضاي جديدي برای حمايت از جريان‌هاي تروريستي تكفيري است.
انگيزه كشورهاي دیگر در قطع روابط با تهران چيست؟
حوادث اخير سبب خواهد شد عربستان نسبت به مساله سوريه تهاجمي‌تر برخورد كند و با كشورهاي همپيمان خود درمنطقه به دنبال يك نوع ائتلاف مقابل ائتلاف ايران، روسيه و سوريه باشد. مهم‌ترين انگيزه آنها فشار به ايران است و به نظر در روز‌هاي آينده با توجه به شرايط پيش آمده بايد شاهد صف‌آرايي تازه‌اي در منطقه باشيم. اخراج سفير ايران از عربستان و پس از آن خروج ديپلمات‌های ايران از بحرين و سودان قطعا وضعيت خاورميانه و منطقه را پیچیده‌تر خواهد ساخت. عربستان تلاش می‌کند در منطقه جایگاه از دست‌رفته‌اش را پیدا کند و گذشته از آن اين مساله فضاي رقابتي را ميان رياض و تهران افزايش خواهد داد.
كري و ظريف با يكديگر درباره حوادث عربستان تلفني گفت‌وگو كرده‌اند، آينده تنش موجود چگونه خواهد شد؟
گفت‌وگوي جان كري با ظريف طي دو روز گذشته پس از وخامت اوضاع ميان تهران و رياض را بايد در چهارچوب حل مشكلات هسته‌اي ايران مورد بررسي قرار داد. چراكه جان كري قطعا به اين نكته واقف است كه با توجه به پيچيدگي شرایط منطقه و سوابق روابط تهران و رياض، نگاه متفاوت اين دو كشور به اسلام و مسائل منطقه، تشديد اختلاف و تيرگي آن، احتمال ترميم روابط ميان رياض و تهران ضعيف است اما قطعا آمريكايي‌ها اگر بخواهند از سياست‌هاي افراطی عربستان حمايت كنند ابزارهاي لازم آن را در اختيار دارند ولی نباید فراموش کرد آنها با این کار عملا دنبال مديريت ناامني در منطقه هستند بنابراین مي‌خواهند از خود يك نقش مثبت و با واسطه‌اي جهت حل و فصل بحران منطقه به نمايش بگذارند كه اين قطعا حقيقت و همه ماجرا نيست. تماس تلفني جان كري با ظريف در جهت كاهش تنش ميان تهران و رياض را بايد در حد يك تحرك ديپلماتيك تلقي كرد چراکه به نظر اراده‌اي از سوي آمريكايي‌ها جهت ميانجيگري براي كاهش تنش ميان تهران و رياض و حل و فصل اختلافات وجود ندارد.
∎